Frjáls þjóð - 09.04.1960, Blaðsíða 8

Frh. al 1. síðu.
að þeir liafi notað það lán,
i sem hér um ræðir, vegna
kaupanna á Hamrafellinu.
Hins vegar halda þeir því
íram, að sú notkun hafi aðeins
verið gerð til bráðabirgða vegna
þess hve tregiega hafi gengið að
fá yfirfærslur hjá Landsband-
anum til að greiða skipið. Hjá
þeim, sem fengu lánin hjá
Andvöku vaknar eðlilega sú
spurning, hvort ekki sé verið að
velta gengistapinu á Hamrafeli-
inu yfir á þá, þar sem Andvaka
virðist hafa haft innlenda pen-
inga til að lána þeim, úr þvf að
unnt var að lána SÍS erlenda
féð til bráðabirgða.
Einkennileg Iánskjör.
En það er ýmislegt fleira,
sem er harla athyglisvert í þessu
sambandi. Auk þess að veðsetja
ibúðir sínar með 1. veðrétti fyr-
ir þessu láni, samhliða lífeyris-
sjóðsláni, þurftu lántakendur að
iíftryggja sig hjá Andvöku. Þeir
þurftu að undirrita skuldbind-
ingu úm að endurgreiða lánið
með hækkun samkvæmt gengis-
breytingu. Aftan á skuldabréf-
ið eru prentaðir venjulegir skil-
málar, sem standa á öllum
skuldabréfum, og fæstir hrekk-
lausir menn og óvanir í lífsins
ólgusjó, hirða um að lesa.
En þar er á þessum skulda-
bréfum lætt inn smáleturs-
klausum, sem m. a. skuld-
binda þessa lántakendur til
að tryggja innbú sitt hjá
tryggingarfélögum SÍS, og
gera þá að meðlimum í bygg-
ingarfélagi SÍS og setja þar
með íbúðir þeirra að hlut-
fallslegri tryggingu í þeim
byggingarlánaflokki, til sam-
eiginlegrar tryggingar á
skuldum annarra manna.
Mikið hagsmunamál.
Hér er um að ræða mjög mik-
ið hagmunamál fyrir viðkom-
andi aðila. Þeir, sem tóku þessi
lán, sem hér eru aðallega til
umræðu, fengu upphaflega 54
þúsund krónur hver.
Vegna gengisbreytingar-
innar krefst Andvaka þess
nú, að hvert lán hækki um
72 þúsund krónur eða í 126
þúsund, en auk þess er kraf-
ist vaxta af allri þessari upp-
hæð.
Geta menn af því gert sér í
hugarlund, hver baggi þetta
muni vera þessum mönnum,
sem flestir eða allir eru efna-
litlir launamenn, og hvernig
þeim muni ganga að rísa undir
honum.
Er því sízt að undra, þó að
þeir vilji ná réttum landslögum
í þessu efni, en þau mæla svo
fyrir, sbr. 6. gr. laga um efna-
hagsmál:
,,Eigi er heimilt að stofna til
skuldar í íslenzkum krónum
með ákvæði þess efnis, að hún
eða vextir af henni breytist í
samræmi við gengi erlends
gjaldeyris, nema um sé að ræða
endurlánað erlent lánsfé. Sé hið
LÍTIÐ FRÉTTABLAÐ
Laugardaginn í 24. viku vetrar.
erlenda lánsfé, sem þannig hef-
ur verið endurlánað innanlands,
endurgreitt fyrr eða á styttri
tíma en innlenda lánið, er ó-
heimilt að innheimta hið síðara
eða vexti af því miðað við hærra
gengi en gilti, þegar erlenda lán-
ið var greitt.
Ákvæði í lánssamningum,
gerðum fyrir gildistöku laganna
um. að endurgreiðsla eða vext-
ir skuli háð gengi erlends gjald-
eyris, skulu ekki gild, nema þau
séu í samræmi við ákvæði 1.
málsgr. þessarar gr.“
Nýtt hneykslismál.
Óneitanlega bendir margt til
þess, að hér sé á ferðinni nýtt
hneykslismál, er þeir menn séu
að flækija Samvinnuhreyfing-
una í, sem Vilhjálmur Þór valdi
þar til forystu.
Virðist nú sannarlega tíma-
bært, að stjórn SÍS og fulltrú-(
ar á aðalfundi, sem fara með
æðstu völd þar, fari að hefja
gagngera endurskoðun á allri
starfsemi SÍS og fyrirtækja
þess, ef heilbrigð samvinnu-
hreyfing á að bera sitt barr
hér á landi í framtíðinni.
Fyrir skömmu var hafin út-
sending innheimtubréfa fyrir
blaðgjöldum Frjálsrar þjóðar.
Kaupendur blaðsins eru vin-
samlega minntir á, að mikið er
undir því komið, að blaðgjöld-
in séu greidd hið fyrsta.
Frjáls þjóð er hvorki studd
með fjárframlögum innlendra
né erlendra aðila og á því af-
komu sína eingöngu undir
skilvísi kaupenda sinna til
sjávar og sveita.
Síðan bréfin voru send út,
hafa greiðslur borizt ört til
blaðsins, en betur má ef duga
skal. Allir eru því hvattir til að
gera skil hið allra fyrsta.
Öryggisþjónusta -
Ömurlegar framtíð
arhorfur
Mikil óánægja ríkir
meðal magnaravarða
útvarpsins, vegna
.vinnuskilyrða þeirra
Lfósker í
Tjarnargarði
Nýlega hefur verið
komið fyrir smekk-
legum ljóskerum við
göngubráut Þá í
Tjarnargarðinum, er
liggur fr.á Fjólugötu
í átt til Bjargargötu,
en það er stysta leið
úr Austurbæ til há-
skólans, þjóðminja-
safnsins og vestur í
bæinn.
Vonandi sýna Reyk-
víkingar að þeir
kunna að meta þetta.
Ánægjulegt væri ef
bjartsýni garðyrkju-
stjóra bæjarins yrði
sér ekki til skammar.
Sósni Éslands
Mörg undanfarin
ár hafa sænsku sam-
vinnufélögin boðið
Ssl. rithöfundi til
Þriggja vikna dvalar
að skólasetri sam-
vinnumanna, Vár
Gárd í Saltsjöbaden.
Hafa einkum ungir
xithöfundar valizt til
jþeirrar farar. — Að
|)essu sinni hafði ekk-
iért isl. skáid efni á
iað þiggja boðið.
í nýja útvarpshúsinu.
Flestir starfsmenn
fengu þar rúmgóð
herbergi og æðstu
menn stofnunarinnar
heila sali, en upp-
tökumönnum var vís-
að til nokkurra hljóð
— og því miður einn-
ig loft — einangraða
klefa á efstu hæð
hússins. Þar verða
þeir að starfa i hita-
svækju allan daginn
og vinna mjög vanda-
söm störf. Hyggja
ungu mennirnir i lið-
inu síður en svo gott
til þess, að eiga að
eyða þarna dögum
sínum næstu áratugi.
Einn þeirra hefur
þegar sagt upp stöðu
sinni frá síðustu mán-
aðamótum að telja.
Akademía
Þjóðleikhúsið ætlar
að halda upp á 10 ára
afmæli sitt; mikil
gestakoma erlendra
listamanna verður
hér af því tilefni.
Skipaðar hafa verið
i ráð og nefndir allir
þeir menn, sem
venjulega eru hafðir
með við slík tækifæri
— maður saknar bara
eins manns, sem úti-
lokaður er að þessu
sinni.
Páskabók
Væntanlegt er
næstu daga nýtt smá-
sagnasafn eftir Frið-
jón Stefánsson. Það
er fjórða bók höfund-
arins, sem fram að
þessu hefur eingöngu
lagt stund á smá-
sagnagerð. Hér eru
13 sögur og bókin
heitir Trúnaðarmál.
Isafold gefur út.
Rithöfundar og
útvarpið
Rithöfundasam-
band Islands hefur
undanfarin ár haft
samninga við Ríkis-
útvarpið um greiðsl-
ur til meðlima sinna.
Nokkuð hefur gengið
seinlega að ganga frá
samningum og hefur
stundum verið komið
nokkuð fram á samn-
ingsárið, þegar samn-
ingar hafa verið und-
irritaðir.
Á síðasta fu
höfundasamba
voru þeir Þ
Guðmundsson
ar Bragi ko
þess að undirl
samninga. Vi
höfundar haf
failið á að þes
Núverandi a
ar gilda til næ
móta.
Frh. af 1. síðu.
tæknimálum flugsins. þá legðu
flugfélög ií æ ríkara mæli meiri
áherzlu á þjálfun flugliða, full-
komnari öryggisþjónustu og
betri útbúnað til að mæta ó-
væntum erfiðleikum sem að
höndum kynnu að bera.
Þessi þáttur í starfseminni
hefur verið almenningi lítt
kunnur og er þetta einn af þeim
þáttum starfseminnar, sem fram
fer bak við tjöldín, sagði Örn.
I sambandi við þessa auknu
öryggisþjónustu hafa að undan-
förnu farið fram margs konar
æfingar flugliðSins, þ. á m.
hvernig bæri að haga sér ef
nauðslenda þyrfti fjarri manna-
byggðum. Var þá þátttakend-
um ekið út úr bænum og vissi
enginn hvert farið yrði. Þegar
í áfangastað var komið, hóf
fólkið að koma.sér fýrir, m. a.
að byggja snjóhús og neyðar-
skeyti voru send út. Állajafna
fannst hið ,,týnda“ fólk fljót-
lega og þykir Flugfélagsmönn-
um æfingar þessar hafa tekizt
hið bezta.
Hið nýja blindflugsæfinga-
tæki er af Link-gerð og talið
mjög fullkomið Er hér um að
ræða nokkurs konar flugvél,
sem komið er fyrir innanhúss og
hægt er að „fljúga hvert sem
er“. Eru í þessari „flugvél“
flest þau tæki, sem finna má í
Laugardaginn 9. apríl 1960
Ný útgáfa:
Handbók stúdenta
Út er komin þriðja útgáfa af
handbók stúdenta, 175 blaðsíð-
ur að stærð.
Bókinni er skipt í tvo aðal-
kafla. Fjallar sá fyrri um há-
skólanám hérlendis, en sá síð-
ari um nám erlendis.
Umsjón með þessari nýju út-
gáfu hándbókarinnar hefur haft
Sigmundur Böðvarsson, stud.
jur., en Stúdentaráð gaf út. —
Bókin verður til sölu á 40 og 50
krónur í bóksölu stúdenta í Há-.
skólanum. svo og bþkaverzlun-
um.
venjulegri flugvél og eins og
fyrr segir. hafa flugliðar F. í.
að undanförnu notið mikillar
þjálfunar í blindflugi við hvers
konar aðstæður. Er hér um að
ræða stórt skref til meira ör-!
yggis í.fluginu. Yfirmaður flug-
umsjónardeildar F. í. er Jó-
hann Gíslason og hefur hann
ásamt Jóhannesi Snorrasyni,
yfirflugmanni stjórnað þessum
æfirigum.
Jar&abók Skúla—
Vegna fyrirsagnar á viðtali,
er Fpiáls þjóð átti við Stefán
Pijetursson þjóðskjalavörð óg
Bjarna Vilhjálmsson skjalavörð,
hafa þeir Stefán og Bjarni beð-
ið blaðið að vekja athygli á
því til að koma í veg fyrir’ hugs-
anlegan misskilning, að skrá sú
um jarðir og bændur frá 1753,
sem um var rætt, er allt ann-
að rit en hin mikla jarðabók
Skúla Magnússonar, margra
binda verk, er unnið var á árun-
um 1760—1769. Jarðabók Skúla
kom í Þjóðskjalasáfnið úr Rik-
isskjalasafni Dana árið 1928 og
hefur alltaf síðán vérið til af-
nota fyrir fræðimenn hér. ' í
jarðabókinni er márgháttaðan
fróðleik að finna um jarðir í
landinu, en ættfræðingar sakna
þess, að ábúenda er þar að engu
getið. Miður heppilegt er' að
nefna skrána frá 1753 jarðá-
bók, enda þótt hún sé að veru-
legu leyti heimildarrit um jarð-
ir í landinu og merkileg á sina
vísu, en hæfilegra nafn væri
bændatal eða bænda- og jarða-
,tal.
Tilkynning
frá póst- og símamálastjórnlnni
Eins og áður hefur verið
skýrt frá breytist innheimtu
fyrirkomulag símaafnot-
gjaldanna í Reykjavík 1.
apríl næstkomandi, þannig
að notendur með símanúm-
erin 10000 til 16499 greiða
fullt ársfjórðungsgjald í apr-
íl en þeir sem hafa númer-
in 16500 til 24999 greiða
eins mánaðar afnotagjald,
í apríl en venjulegt ársfjórð-
ungsgjald í maí og síðan á
ársfjórðungsfresti. Þeir, sein
hafa símanúmer 32000 til
36499 greiða tveggja mánaða
afnotagjald í apríl, en venju-
legt ársfjórðungsgjald í
júní og síðan á ársfjórð-
ungs fresti. Frá 1. apríl
verða símanotendur í
Reykjavík ekki krafðir mán-
aðarlega um greiðslur fyrir
símskeyti og símtöl á meðan
upphæðin er undir 100 krón-
um, heldur með ársfjórð-
ungsreikningi.
Athygli símanotenda við
sjálfvirku stöðvarnar skal
vakin á eftirfarandi:
1. Apríl reikningi fylgir
reikningur fyrir umfram-
símtöl, sem töluð voru á
tímabilinu desember, janú-
ar, febrúar og reiknast á
55 aura hvert samtal, en um-
framsímtöl, sem eru töluð
1. marz og síðar, kosta 70
aura.
2. Lækkun símtalafjöldans,
sem er fólgin í fastagjald-
inu, niður í 600 símtöl á
ársfjórðungi, kemur fyrst
til framkvæmda á símtölum,
sem eru töluð eftir 30. júní.
3. Vegna hins sérstaka
fyrirkomulags á símasam-
bandinu milli Hafnarfjarðar
og Reykjavíkur, verður sím-
talafjöldinn, sem fólgin er
í fastagjaldinu í Hafnar-
firði, reiknaður sem svarar
850 símtölum á ársfjórðungi
fyrir þau símtöl, sem töluð
eru á tímabilinu 1. marz til
30. júní á þessu ári, en
lækkar 1. júlí ofan í 600 sím-
töl á ársfjórðungi, samtímis
því að gjaldið fyrir símtölin
milli Hafnarfjarðar og
Reykjavíkur verður reiknað
eltir tímalengd niður í eina
mínútu. Þar sem helmingur
símtala frá heimilissímum í
Hafnarfirði til Reykjavíkur
hefur reynzt vara skem-
ur en 1 mínútu, en meðal-
timi símtalanna um 2 minút-
ur, felur hið nýja fyrirkomu-
lag í sér talsverða gjalda-
lækkun. Samskonar fyrir-
komulag verður þá einnig
tekið upp á sjálfvirku sima-
sambandi á milli Hafnar-
fjarðar og Keflavíkur.
Reykjavik, 29. marz 1960.