Frjáls þjóð - 30.04.1960, Blaðsíða 3

T
L
frjáls þjóö
Útgefandi:
Hitstjórn annast:
Framkvæmdast jóri:
Þjóðvarnarflokkur Islands.
Jón úr Vör Jónsson, ábm.
Gils Guðmundsson.
Ingiberg J. Hannesson.
Afgreiðsla: Ingólfsstræti 8. — Sími 19985. — Pósthólf 1419.
Áskriftargj. kr. 12,00 á mán. Árgj. kr. 144,00, í lausas. kr. 4,00.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Dagur verkalýðsins
Amorgun er 1. maí, hinn alþjóðlegi hátíðis- og kröfu-
dagur alþýðustéttanna. Fólkið, sem hörðum höndum
yinnur hin erfiðustu nauðsynjastörf þjóðfélagsins, hefur
helgað sér þennan vordag. Þá minnist alþýða þess, sem á.
liðnum áratugum hefur á unnizt fyrir baráttu samtakanna,
og strengir þess heit, að halda áfram baráttunni fyrir auð-
Ugra menningarlífi allra þjóðfélagsþegna.
' Sú var tíðin, að þorri manna hafði næsta lítinn skiln-
ing á gildi verkalýðssamtaka. Átti það ekki aðeins við um
„betri borgara“, er svo vildu nefna sig, heldur var vantrúin
á nauðsyn og mátt samtaka næsta rótgróin hjá vinnustétt-
unum sjálfum. í dag er það viðurkennt af öllum, að
tninnsta kosti í orði, að hlutverk verkalýðshreyfingarinnar
sé mikið og reglulegt. Æ fleiri hafa látið sér skiljast, að
stéttarsamtök alþýðu hafa átt sinn mikla þátt í því, að leysa
íslenzku þjóðina úr fjötrum sárrar örbirgðar og efla hana
til bjargálna. Þetta er staðreynd, sem skylt er og sjálfsagt
að viðurkenna og þakka, enda þótt menn loki ekki augunum
fyrir því, sem miður liefur tekizt eða verið ógert látið.
Enginn vafi leikur á því, að alþýðustéttirnar horfa nú
með miklum ugg fram á veginn. Að völdum situr ríkis-
stjórn, sem virðist staðráðin í, að knýja fram harðvítuga
afturhaldsstefnu í atvinnu- og fjármálum. Ríkisstjórnin
lætur að vísu í veðri vaka, að hinar harkalegu ráðstafanir,
sem stórlega skerða lífskjör alls almennings, muni leggja
grundvöll að traustu efnahagslífi. Væri það sannmæli, og
byrðunum jafnframt skipt réttlátlega niður á þegnana,
myndi almenningur vafalítið axla sinn hlut þeirra, án þess
að mögla. En þegar allt fer saman: forréttindi og fríðindi,
nýju, hömlulausu dýrtíðarflóði skellt yfir og sérstakar ráð-
stafanir gerðar til að draga úr atvinnuframkvæmdum, er
ekki að undra, þótt almennum launþegum þyki vá fyrir
dyrum.
7‘erkalýðshreyfingunni er vafalaust mikill vandi á hönd-
* um næstu mánuði og missiri. Sennilega bíða hennar
torleystari verkefni en hún hefur átt við að glíma um langt
skeið. Hún verður án efa að taka mikilvægar ákvarðanir,
sem geta orðið örlagaríkar fyrir þjóðarheildina. Margir eru
þegar teknir að bollaleggja um það, á hvern hátt alþýðú-
samtökin muni bregðast við aðgerðum ríkisstjórnar pen-
ingamannanna, sem einskis virðist svífast og er albúin til
stéttastríðs. Enda þótt verkalýðurinn eigi vissulega hendur
sínar að verja, er ákaflega mikils um það vert, að farið sé
að öllu með gát og ekki rasað um ráð fram. Mikilvægar
ákvarðanir við vandasamar aðstæður ber að taka að vel
yfirlögðu ráði. Þessi varnaðarorð eru af fullum heilindum
mælt. Á engan hátt vill þetta blað draga úr því, að verka-
lýðssamtökin beiti öllum skynsamlegum ráðum til að koma
í veg fyrir, að „viðreisnarpólitík“ peningamannanna kalli
yfir þjóðina böl kreppu og atvinnuleysis. Þeim voða verður
að bægja frá, eigi að vera líft í þessu landi.
TTm leið og FRJÁLS ÞJÓÐ færir íslenzkum verkalýðs-
samtökunum á hátíðisdegi þeirra þakkir fyrir unnin
afrek á liðnum áratugum, lætur blaðið í Ijós þá ósk, að
þeim megi vel farnast á ókominnni tíð og bera gæfu til að
leysa hvern vanda á viturlegan hátt, alþýðustéttunum og
þjóðarheildinni til farsældar.
Johan GaStung:
Gandhi Sikileyjar — Danilo Doici
|jað er vandalaust að benda á , inn fangelsisdóm — var sviptur
Danilo Dolci — „Gandhi Sik- J vegabréfi sinu í eitt ár, en fékk
ileyjar", eins og hann stundum i það aftur í ágúst 1959. En þetta
er kallaður — sem andstæðu er aðeins yfirborðið. Alltaf hefur
hann unnið sleitulaust í fátækra-
hverfunum og sveitunum i norð-
vesturhluta Sikileyjar, búið við
eina af aumustu götunum i Part-
inico með konu sinni, sem er ekkja
eins af fórnarlömbum óaldar-
lýðsins, fimm börnum hennar,
fjórum börnum þeirra og fjórum
börnum, sem þau hafa gengið í
þessarar sólbrenndu Miðjarðar-
hafseyjar.
Annars vegar er boðskapur
Dolcis um að beita ekki ofríki,
en vinna saman til þess að
sporna við niðurrifsölfunum í
náttúru og samfélagi — hins
vegar kúgun og fátækt Sikileyj-
ar.
En þessi maður er hvorki hinn
fyrsti né eini, sem verður til þess
að bjóða byrginn náttúru og
erfðavenjum Sikileyjar. Þar til
mætti nefna nokkrar aðgerðir af
hálfu stjórnarvaldanna, hinn
þjóðholla stigamann, áróður
kommúnista og að nokkru marki
verk þeirra, svo og viðleitni
kirkjunnar o. s. frv.
En það, sem veldur því, að
Dolci er frekari frásagnar verð-
ur, er sérstæði hans: ef til vill
mætti orða það svo, að hann sé
fulltrúi fyrir nokkur grundvall-
aratriði í hinni hagnýtu sið-
fræði Gandhis, lagfærð og gróð-
ursett í vestrænu þjóðfélagi.
★
Tfm ævi hans og störf liggur
” allt Ijóst fyrir: Dolci fædd-
ist 1924 í Trieste, og samband
hans við Sikiley var ekki annað
en það, að faðir hans hafði unn-
ið um skeið i smábænum Trapp-
eto rétt hjá Partinico — þar er
sandströnd, sem hefði mátt gera
bæinn að frægum baðstað, en nú þess ag mótmæla niðurniðslu
er þar örsnauður, lítill fiski-
mannabær — þar sem togara-
hans um það, hvað Sikiley geti
orðið. Erfitt er að gera sér grein
fyrir stjórnmálaskoðunum Dol-
cis, því að hann á ekki heima í
neinum básanna, sem okkur er
tamt að marka mönnum. Hann
er ekki i neinum stjórnmála-
flokki né heldur kirkjufélagi og
hefur ekki látið skíra börn sin.
Hann hefur mikinn áhuga á ýms-
um félagslegum umbótum, sem
á döfinni eru á Norðurlöndum
og fylgist vel með þeim. En hann
foreldra stað. Það er að segja 13 óttast einangrun manna, sem
að tölu.
1 fljótu bragði sér maður fyr-
ir sér fimm þætti starfsemi hans.
Það er ljós vitnisburður um fjöl-
hæfni þessa manns.
★
pyrst er þar til að nefna hin
* þjóðfélagslegu mótmæli. Það
er að lýsa neyðinni, hungrinu og
hinum algera skorti á mannleg-
um metnaði fyi'ir þeim, er á
! hann vilja hlýða, og sérstaklega
fyrir þeim, sem með völdin fara.
En mótmælaaðferðin er frum-
leg: ekki blaðaskrif, ekki erinda-
flutningur í útvarp, ekki ræðu-
höld á mannfundum. Til þess að
mótmæla ránfiskinu á miðum
fiskimannanna í Trappeto, hó-
aði Dolci fiskimönnunum saman
hann þóttist verða var við í norð-
lægum löndum og væri undirrót
afbrota meðal unglinga og of-
drykkju. Þess vegna er dreifing-
in svo áberandi í mynd hans af
velfarnaðarrikinu — leggja beri
sem mesta áherzlu á frumkvæði,
skipulagningu að neðan, ekki
valdboð að ofan.
Hugsýn og mójtmæíli, hvort
tveggja án valdbeitingar, ásamt
nánum raunkynnum af kjörum
þess fólks, sem hann vinnur fyr-
ir, var þó ríkari þáttur í störfum
hans fyrir nokkrum árum en nú
orðið. Leiðin frá mótmælum til
a. m. k. námunda við veruleik-
ann er löng, og Dolci er nægilega
frumlegy.r á hinum pólitfska
markaði til þess að nota sjálfur
leikin á hljómplötur tónverk eft-
ir Bach og Bcethoven. Þátttak-
endur hétu því hátíðlega að
grípa aldrei til ofbeldisaðgerða.
fiski og djúpsprengjur gera
veiðivon fiskimannanna að engu.
Einna frásagnarverðast frá
æskuárum Doilcis er það, að
hann neitaði að gegna herþjón-
ustu á stríðsárunum ,,af því að
hann vildi ekki drepa menn og
sízt af öllu fyrir Þjóðverja."
Eftir stríðið nam-hann húsa-
á ströndinni til 24 stunda föstu | rannsóknil. Cg verklegar fram-
— og .meðan þeir voru þar, voru : kvæm(lir) sem baráttutæki, en
láta sér ekki nægja að hvetja
aðra til að gera það. 1 flestum
vanþróuðum löndum eru hag-
skýrslur einnig af vanefnum
gerðar, og af því flýtur, að opin-
berar skýrslur um ástandið
stangast einatt svo á, að stjórn-
málaflokkarnir geta notað þær
að vild sinni, hvort heldur er i
baráttu fyrir breytingum eða
óbreyttu ástandi. Sé hagskýrslu-
gerðin ðkki svo traust, að ekki
orki tvimælis, vantar veigamikla
forsendu fyrir pólitískum athöfn-
um. Þetta hefur Dolcis gert sér
ljóst og komið af stað geysimik-
vegar, fékk hann 300 af atvinnu-
leysingjunum til þess að taka
sér haka og reku í hönd og hefj-
ast handa um vegarbæturnar,
enda þótt þeim væri bannað það:
eins konar endaskipti á verkfalli,
þar sem menn neita að vinna
ekki, í stað þess að neita að
vinna. Það liggur i augum uppi,
að hvort tveggja tiltækið vakti
athygli á starfsemi hans, eink-
!eLðarTSLT TTTT°g Sklif!ði «m af því að i síðara skiptið var ! im starfsemi til þess að afla
honum varpað í fangeisi — en staðgóðra upplýsinga um heilsu-
mestur varð árangurinn af þessu far) óiæsii atvinnuleysi, búrekst-
trúlega sá, að það stjakaði við ur 0 fl petta er orðið að þjóð-
sinnuleysinu, og veikti trú félagslegri rannsókn, að sumu
manna á það, að ekkert nema of- leyti frábærri að notagildi, ásamt
beldi kæmi að gagni i baráttunni viðtölum við fólkið að baki hag-
við atvinnuleysið. ’ skýrslunum.
Samferða mótmælunum er |
fer víðsvegar um landið og kemur á mörg
heimih, sem önnur Reykjavíkurblöð ná ekki
til. Frjáls Þjóð er því gott auglýsingablað.
tvær stuttar ritgerðir — en svo
sneri hann algerlega baki við sín-
um borgaralega framavegi, eins
og það er kallað — sýnilega
knúinn af þjóðfélagslegri köllun
sakir vandamálanna, sem við var
að etja á Italíu eftir styrjöldina
og þá sérstaklega varðandi mun-
aðarlausu börnin. 1 janúar 1952
kom hann til Trappeto, hins
forna vinnustaðar föður sins —
með 30 lírur í vasanum — en
með þrjú vopn til baráttunnar: í
hjarta sínu logaheita samúð með
þeim, er bágast áttu, í heila sin-
um verklega og fræðilega
reynslu og lygilegt vinnuþrek,
sem einnig minnir á Gandhi.
Síðan er hann orðinn 35 ára.
Hann hefur ferðazt margsinnis
til Norður-ltalíu, farið viðsvegar
um Norður-Evrópu 1958 og aftur
í vetur, skrifað 6 bækur og vinn-
ur nú að þeirri sjöundu, ein af
þeim hefur raunar verið gefin
út á 5 þjóðtungum i 6 löndum,
hlotið Viareggó-bókmenntaverð-
launin, sovézku Leninverðlaunin
fyrir framlag sitt til þjóðfélags-
umbóta, verið handtekinn og set-
ið í fangelsi tvo mánuði, þrisvar
verið leiddur fyrir rétt — sýkn-
aður tvisvar, en þriðja sinnið
þolað 11 mánaða skilorðsbund-
hugsýn Dolcis — sælurhið, von
Framh. á 4. síðu.
Höfundur pessarar greinar, Johan Galtung magistér
í þjóðfélagsfrœði, veitir forstöðu í Noregi visindalegum
rannsóknum, er miða að því a.8 relcja til rótar og skýr-
greina þá hluti, er valda árekstrum og vinslitum ein-
staklinga, hópa og heilla þjóða, í því skyni að koma .í
veg fyrir styrjaldir. Með honum vinna að þessum rann-
sóknum 5 ungir, norskir vísindamenn, konur og karlar,
með háskólamenntun í þjóðfélagsfrœði (sociologi), þjóð-
frœði (etnografi) og skyldum greinum. Johan Galtung
sat 1954—55 í fangelsi og afplánaði þar dóm fyrir að neiía
að gegna herskyldu. (En þá var forsœtisráöherra í Noregi
Oscar Torp, sem í cesku sinni hafði þolað tugthúsvist
fyrir sömu sakir!) í fangelsinu hugkvœmdist J. G. aö
skrifa ritgerö um fanga í fangelsi — fangasamfélagið —
og 1957 fékk hann hana viðurkennda sem prófritgerð til
meistaraprófs í þjóðfélagsfrœði við Oslóarháskóla. Rit-
gerðin er nú komin út, endurskoðuð, í bókarformi á veg-
um Háskólaforlagsins í Osló með styrk frá Visindaráði
Noregs. — Greinin er þýdd úr ORIENTERING, málgagni
norskra vinstri-jafnaðarmanna.
3
Frjáls þjóð — Laugardaginn 30. apríl 1960