Frjáls þjóð - 18.06.1960, Blaðsíða 3

Jér skulum nú á stundarkorni
í kortleika eftir vor-
um brokkfeldugu efnum at-
huga ýmislegt, sem fram hef-
ur farið og fer á meðal vor
á þessum síðústu- og beztu
tímum.
Ég tel það mikið happ, að
íslendingar eiga, einir þjóða
heims, skráðar syndir og
dyggðir frá upphafi land-
náms. Þessu fylgir mikil á-
byrgð, en hún er aldrei
skaðleg. ’
Ar og aldir íslandssögu
bera ýmis táknræn nöfn. Það
er talað um Gullöld, en á
himni hennar eru skuggar
það dökkir, að sá var höggv-
inn, er lá vel við höggi og
ekki sízt, ef fjárvon fylgdi.
En það er eins og blekk-
ingin geti átt sínar björtu
hliðar. Þessi öld var þjóðinni
fylling um aldir, þó hungur-
ólin væri spennt í efsta gat.
Aldrei hefur verið uppi á
íslandi glæsilegra mannval
en á Sturlungaöld, en galli
hennar var sá, að kirkjan
hafði náð það sterkum tök-
um, að menn trúðu því, að
hægt væri að bæta fyrir ill-
kvittni með peningum, og
hugprúðustu menn þorðu
ekki að horfast í augu við
dauðann án prestsfundar.
Síðan ná hinar samvöldu
systur, eymdin og spillingin,
yfirráðum.
væru seigmyrtir úr ófeiti,
pyntaðir og jafnvel drepnir i
fúlustu alvöru.
Þetta skeði ekki síður hjá
betri bændum, sem vildu
hafa sem ódýrastan vinnu-
kraft..
Fóllt þetta átti aðeins einn
rétt, rétt þjáningarinnar.
Kæmi það fyrir, að klagað
væri yfir meðferð á slíku
fólki, var leitað til prestsins
sló lístinn tötradreng, sem
hafði það eitt til saka unnið
að missa niður úr þungum
vatnsfötum í hríðarbyl og ó-
færð. Mörgum árum síðar
las ég um það, að morðing-
inn hefði drukknað við tún-
fótinn á heimleið úr tugthús-
inu. Þetta gladdi mig, mér
fannst það eins og bending
um, að mannvonzka og ill-
virki orkuðu til endurgjalds.
með vaxandi menntun og vel-
megun? Hér skal ekki rætt
um slík samskipti manna á
meðal; málið er flókið og
margar leiðir til að svala lund
sinni.
Kannskí er það ofraun að
snúa sér að dýrum með
köldu blóði. Því hefur verið
haldið fram, að þau hefðu
litla tilfinningu. Þó mun
slíkt vera ósannað..

ar þessar athafnir munu lítt
gefa eftir vottfestum sögum
úr fangabúðum Þjóðverja ut-
an stráðs og innan. Að sjálf-
sögðu var allt þetta unnið
fyrir gíg og afraksturinn sá,
að kirkjunni voru gefin ein-
hver lýsipund af þvesti, sál-
um fólks til suðurgöngu.
En það er með hjartaprýði
og grimmd eins og íþróttir,
að þar kemur einn öðrum
meiri. Nú eiga Vopnfii'ðing-
ar metið og það svo, að
sporðaköst þeirra ber við
himin og hugmyndaflugið
að ætla að hagnýta sér búr-
hvalavöðu fyrir opnu hafi.
E
Hval þennan rak á land á áíisturströnd Bandaríkjanna. Fljótt lagði af honum mikinn óþef og
var reynt að kveikja í honum með benzíni. Það tókst þó ekki.
Haildór Pétursson:
U
m síðustu aldamót var ís-
lendingum vaxið það ás-
megin, að yfirleitt gátu þeir
satt sitt aldagamla hungur.
Samkvæmt ritúalinu hefði
fátæktin átt að vera búin að
mýkja hjartað og kenna
þeim að virða rétt lítilmagn-
ans, en lögmálin reynast
ekki einhlít.
Fram á daga þeirra elztu,
sem nú lifa,. var ekki ótítt, að
vandalaus börn og aðrir, sem
titlaðir voru sveitarlimir,
Hjartaprýöi og grimmd
með vottorð, og þau hljóð-
uðu vanalega svo, að hér
væri ekki yfir neinu að
kvarta. Því næst var treyst
á jarðai'förina og upprisuna.
Það er ekki lengra siðan en
á dögum Guðlaugs sýslu-
manns Skaftfellinga, að
bóndi einn þar um slóðir hel-
Hressiiegt
Birtingshefti
Tímarit listamanna, Birting-; Ari Jósefsson birtir smásög-
ur, hefur nú verið gefið út í una Dauðaleit, og Steinar Sig-
fimm ár, og er fyrsta hefti 6.|urjónsson þýðir söguna Duna
árgangs nýkomið út. Það hefst er þjófur eftir André Loos, einn
á löngum kafla úr ljóðabálkin- kunnasta höfrmd yngri kyn-
slóðarinnar í Júgóslavíu.
um Vindar eftir franska skáld-
ið Saint-John Perse í þýðingu
Löng ritgerð er í heftinu eftir
Jóns Óskars, og ritar þýðandi Thor Vilhjálmsson um Quasi-
modo og ítalska nútímaljóðlist,
og Einar Bragi skrifar greinina
Dólgamarxismi, þar sem hann
deilir hart á ýmsar skoðanir
í grein Hannesar Sigfússonar,
Bókmenntir í blindgötu, sem
birtist í Tímariti Máls og menn-
ingar í vetur. Loks er ritdóm-
ur Hannesar Sigfússonar um
ljóðabók Sigfúsar Daðasonar,
Hendur og orð.
Með þessu hefti er talsvert
breytt uppsetningu og útliti rits-
ins, og hefur Hörður Ágústsson
það af
kynningargrein um skáldið.
Perse er i hópi allra fremstu
nútíma ijóðskálda heimsins og
hefur mörg undanfarin ár ver-
ið stungið upp á, að honum
yrðu veitt bókmenntaverðlaun
Nóbels. Er þetta fyrsta kynn-
ing á verkum Perse á íslenzku.
Enn fremur eru þýdd ljóð eftir
rússneska stórskáldið Alexand-
er Block (sem þekktast er hér
á landi af ljóðaflokknum Hinir
tólf í þýðingu Magnúsar Ás-
geirssonar) og sænska Ijóð-
skáldið Johannes Edfelt, hvort j listmálari annazt um
tveggja í þýðingu Thors Vil-1 mikilli smekkvísi.
hjálmssonar. Endurfundir heit-
ir ljóð eftir Éinar Braga, og
fimm ljóð eru eftir
Hjálmarsson.
Annað hefti 6. árgángs er nú
Jóhannjá prentun og kemur út seint í
1 þessum mánuði.
Frjáls þjóð— Laugardaginn 18. júní 1960
^egar ég man fyrst eftir, var
horfellir í dvínun. Til
hans lágu stundum óviðráð-
anlegar orsakir, en aftur á
móti voru til menn, sem
alltaf settu á guð og gadd-
inn. Samt var þessum hor-
kóngum vorkennt, en þess
ekki minnzt, að skepnurnar
hefðu neins í misst, hvað
meðferð snerti. Ég heyrði
haf-t eftir bónda eínum, að
ljótasta sjón, er hann sæi,
væri ef hestar léku sér á vor-
degi. Þegar hross dóu stand-
andi í stórhríðum á Norður-
landi, var það talið eigend-
um og hrossakyni þeirra til
hróss.
Nú er þetta breytt, ekki
vegna hugarfarsbreytingar,
heldur hins, að það borgar
sig betur að gera vel við bú-
pening. Sárustu minningar,
sem ég á frá bernskuárum
mínum, eru viðvíkjandi
slátrun húsdýra. Ég fylltist
svo miklum hryllingi yfir
hinum ægilega hálsskurði,
að ég fór svo úr sveit 23ja
ára, að ég hafði ekki aflífað
unglamb, og þótti slíkt að
vonum vafasamur hetjuskap-
ur.
Margir reyndu að fram-
kvæma slátrun á þann hátt.
að kvaladauðinn yiði sem
stytztur, aðrir voru kaldir
fyrir slíku og sögðust fá
meira blóð, ef skepnan væri
skorin hægt.
Nú er, sem betur fer, skipt
um í þessu efni, enda allt
dráp komið í það horf, að tví-
nón borgar sig ekki. Eins og
ósjálfrátt verður manni á að
spyrja: hefur hjartaþrýði og
grimmd íslendinga dvínað
M
eð vaxandi tækni hafa sæ-
konungar vorir sett nýtt
met gagnvart fiskum hafs-
ins. Nú þykir það hjarta-
prýði að róa með svo margar
netatrossur, að ekki vinnst
tími til að draga nema % í
jafnvel sæmilegu sjóveðri,
hitt bíður næsta róðurs, hafi
Ægir ekki orðið fyrri til að
stokka spilin. Þegar bólin
slitna af, sökkva netin til
botns. Net eru nú orðin sem
fjöturinn Gleipnir, þau
hvorki fúna né trosna. Hinn
dauði fiskur morknar úr
•
þeim og þá reisa þau sig á
ný og veiða í sig. Sagan held-
ur áfram að endurtaka sig,
en myndin er óhugnanleg,
hvernig sem á hana er litið.
Kannski væri það eitt okk-
ar mesta hagsmunamál að
girða fyrir þessa þróun, jafn-
vel þó við þyrftum að geyma
hinar óðu hetjur hafsins und-
ir lás á meðan æðið rennur
af.
Þess er skammt að minn-
ast, að marsvín voru rekin
á land fyrir Norðurlandi.
Margar sagnir gengu þar um,
skráðar bg óskráðar. Skólum
og búðum var lokað, svo
að
nginn þarf að fara í grafgöt-
ur um dauðastríð það, er
dýr þessi háðu dögum sam-
an, bæði af ótta og aðgerð-
um. En þar kvað nú ríkja
sporðreisn mikil manna á
meðal og aflað hefur verið
tanna gildra. Ekki mun held-
ur þurfa til annars staðar að
leita með tanntöku. Aftur á
móti mun ríkissjóði blæða,
en fólk og fugl hafa fnyk
og lýsi.
Þó dæmi hafi verið hér
nefnd, þá er ekki þar með
sagt, að fólkið á þeim stöð-
um sé sekara en hitt, sem
ekki mótmælir og leggur þar
með blessun sína yfir hryðju-
verkin.
Qg ekki eru blöðin, sam-
vizka þjóðarinnar, sízt í sök.
Sum þeirra hafa þrástagazt á
þessu eins og yndislegu æv-
intýri, og blaðamennirnir
hafa reiknað út söluverð af-
urðanna og munu í reikn-
ingsfærslu þessari slá hag-
fræðingunum við. Um hlut-
skipti dýranna er ekki rætt,
enda orðin tízka að reikna
grimmdarverk eftir „áttum“.
Að lokum get ég ekki orða
bundizt um það, að Dýra-
verndunarfélagið skuli ekki
hafa tekið þessi hvaladráp til
meðferðar og reynt að
stemma þar á að ósi.
Ég hef alltaf látið Helvíti
liggja á milli hluta, en sé það
til og verði einhverjir
munstraðir þangað, þá verða
það efalaust þeir, sem kvelja
saklausar skepnur og um-
komulítið fólk.
Ritað á föstudaginn ;
langa 1960.
Halldór Pétursson.
Diplomatísk
ráðstöfun
Nýlega var haldinn í Reykja-
vík aðalfundur Póstmannafé-
lags íslands. Þar voru samþykkt
harðorð mótmæli gegn efna-
hagsráðstöfunum ríkisstjórnar—
innar og vítur á Sigurð Ingi-
mundarson, formann B.S.R.B.
fyrir afstöðu hans sem þing-
ungir sem gamlir, gætu manns til þeirra mála. Tillaga
gengið til þessa virðulega | t>essi var samþýkkt með öIIuito
verks. Greip þá hver það, er
hann náði járnkyns, allt nið-
ur í skæri. „Gekk ég upp á
gullskærum móður minnar“.
Síðan var setzt á bak hin-
um ósjálfbjarga dýrum í
flæðarmáli, og hver stakk
það, hann til náði, unz eng-
inn gerði greinarmun á sjó
og blóði. Slík heljarjól. höfðu
ekki þekkzt norður þar. All-
þorra atkvæða gegn fjórum.
Umræður urðu engar en er at—
kvæðagreiðslu var lokið flugu:
hnútur um bekki. Hins vegair
hefur fariz.t fýrir, að stjórn
Póstmannafélagsins léti birta.
samþykktina og liggja til þess
diplómatiskar ástæður. Þykir
póstmönnum sannast á henní.
það sem forðum var kveðiðr
„Þú hefnir þess í héraði serm
hallast á á alþingi.“
*