Frjáls þjóð - 25.06.1960, Blaðsíða 5

frjáls þjóö
Útgefandi: Þjóövarnarflokkur íslands.
Ritstjórar:- Ragnar Arnalds,
Gils Guðmundsson, ábm.,
Framkvæmdastjóri: Kristmann Eiðsson.
AfgreiSsla: Ingólfsstræti 8. •— Sími 19985. — Pósthólf 1419.
Askriftargj. kr. 12,00 á mán. Árgj. kr. 144,00, í lausas. kr. 4,00.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Stækkun Frjálsrar þjóðar
T engi hafa forráðamenn FRJÁLSRAR ÞJÓÐAR haft á
prjónunum fyrirætlanir um stækkun blaðsins, svo að
hægt yrði að auka fjölbreytni þess og koma við ýmsum
nýjungum og umbótum. Erfiðar fjárhagsástæður hafa jafn-
an hindrað það, að úr þessu gæti orðið. Eftir alþingiskosn-
ingarnar 1956 var hagur blaðsins harla þröngur og nokk-
ur tvísýna á því um skeið, hvernig til tækizt að rétta
hann við. Þjóðvarnarflokkurinn hafði beðið alvarlegan
hnekki í þeim kosningum og var í öldudal. Mátti við því
búast, að slíkt kæmi niður á málgagni hans. En þá kom í
Ijós, að FRJÁLS ÞJÓÐ hafði, undir farsælli ritstjórn Jóns
Helgasonar, unnið sér það traust og álit, að auðveldara varð
að glíma við örðugleikana en flestir gerðu sér vonir um.
Kaupendurnir reyndust tryggir. Þeir vildu ekki missa blað-
ið, og smám saman tókst að bæta fjárhaginn á ný. Er nú
svo komið, að hagur þess má teljast góður, hefur aldrei
betri verið.
T^eir, sem að blaðinu standa, eru þvá að vonum bjart-
sýnir um þessar mundir og telja hiklaust, að nú sé
grundvöllurinn nægilega traustur til þess, að hægt sé að
hrinda stækkuninni í framkvæmd. Eins og frá er skýrt á
öðrum stað í þessu blaði, hefur því verið ákveðið að efna
til happdrættis í því skyni að stækka blaðið um þriðjung,
án þess að áskriftargjöld og lausasöluverð hækki, frá því
sem nú er. Verði sá árangur af happdrættinu, sem vonir
standa til, hefur verið ákveðið að stækka blaðið upp í tólf
síður á viku frá 1. október í haust. Verður þá jafnframt
hafin öflug sókn til að auka útbreiðslu þess, svó að það
geti sem fyrst og án hækkunar blaðgjjalda staðið að fúllu
undir þeim kostnaði, sem af stækkuninni leiðir.
Tjess er ekki að dyljast, að til þess að framkvæma með
myndarbrag þá stækkun og endurbót á blaðinu, sem
nú er ráðgerð, þarf nokkurt átak. En blaðið treystir því, að
kaupendur þess víðs vegar um land muni ekki telja eftir
sér nokkurt fjárframlag í eitt skipti til að tryggja sér fjöl-
breyttara blað, betra og stærra. Það er ekki á hverjum
degi, sem FRJÁLS ÞJÓÐ fer fram á slíkan stuðning. Kaup-
endur hafa ekki verið ónáðaðir á þann hátt í fjögur ár. Og
hér er sú bót í máli, að til nokkurs er að vinna. Þeir fjár-
munir, sem inn koma, fara ekki til að greiða skuldir —•
þær eru engar —, heldur verður hverjum eyri varið til
eflingar blaðsins og umbóta á því.
TVæstu vikurnar mun á það reyna, hvort blaðið okkar á
ekki nægan hljómgrunn meðíl lesenda sinna til þess
að tryggð verði sú stækkun þess og endurbót, sem nú er
fyrirhuguð. Tímarnir eru að vísu erfiðir, og tekjur manna
hverfa skjótt í hít verðbólgunnar. En aldrei hefur verið
meiri þörf en nú á frjálslyndu og djarfmæltu blaði, sem
fært sé um að halda uppi heilbrigðri gagnrýni og veita
stjórnarvöldum og fleirum hóflegt aðhald.
Hefjum þegar öfluga sókn fyrir stækkun FRJÁLSRAR
ÞJÓÐAR. Takmarkið er: 12 síður á viku frá og með 1. októ-
ber í haust.
Keflavíkurgangan
T|/|'eð göngu sinni frá herstöðinni í Keflavík um 50 km
leið til Reykjavíkur, fjöldagöngu um götur borgar-
innar og geysifjölmennum útifundi hafa hernámsandstæð-
ingar á eftirminnilegan hátt fylkt liði um kröfurnar: brott-
för hersins, úrsögn úr Atlantshafsbandalagi, friðlýsingu ís-
lands. Þó að hernámssinnar og blöð þeirra vilji helzt kalla
kommúnista allar þær þúsundir Reykviíkinga, sem sam-
þykktu með dynjandi lófataki hvern lið þeirrar ályktunar,
sem Þorvarður Örnólfsson las í fundarlok, vita þeir betur
en þeir láta. Þeim er fullkunnugt, að þar í Lækjargötu stóðu
hlið við hlið og einhuga menn úr öllum stjórnmálaflokk-
um. Þess vegna er þeim órótt. Nú er það siðferðileg skylda
hernámsandstæðinga, hvaða flokka sem þeir hafa kosið,
að halda ótrauðir áfram þeirri sókn, sem hafin er, og linna
ekki, unz íslenzki fáninn blaktir á ný yfir herlausu og frið-
lýstu landi.
4
Þungbúinn
sumarmorgunn.
Sunnudagsmorguninn 19.
júní var drungalegt veður á
Reykjanesi — útsynningur
og rigningarsuddi öðru
hvoru. Mosinn í hrauninu var
grár, Miðnesheiðin var grá
og loftið var grátt. Úti fyrir
Njarðvíkum sást móta fvrir
dökkleitu herskipi gegnum
þokuna.
Þennan gráa sumarmorg-
un, um hálfátta-leytið, var
hljótt í bækistöðvum amer-
íska hersins á Reykjanesi.
Þar var enga hreyfingu að
sjá, enda höfðu verndarar
okkar fengið um það fyrir-
skipun að halda sig innan
dyra fram eftir degi. Það var
von á nokkrum íslendingum
í heimsókn, og ekki að vita
nema þeir væru hættulegir.
Og skyndilega sjá verðirn-
ir við flugvallarhliðið, að
rútubíll kemur út úr þok-
unni á fleygiferð og stanz-
ar, síðan annar og sá þriðji,
þar til sjö eru komnir. Fólk-
ið streymir út, á þriðja
hundrað manns, og fyllir ak-
brautina. Farangri er stafl-
að í sendiferðabíl, fáni og
merki eru tekin upp. Menn
hneppa að sér skjólflíkum, og
sumum er kalt.
Það fjölgar við hliðið,
margir koma á litlum bílum
og Suðurnesflamenn bætast í
hópinn. Þá safnast hópurinn
við spjaldið, þar sem tilkynnt
er að landið framundan
tilheyri öðrum þjóðum. Einar
Bragi flytur stutt ávarp.
Borgin
er ekki unnin.
Hann minnist þess, sem
sagt var eitt sinn, að engin
borg sé óvinnandi,' ef asni
klyfjaður gulli kómist í gegn-
um borgarhliðin. Þessi stað-
hæfing verður honum örvun
til að minnast þess hliðs, sem
fólkið stendur nú við. Hann
segir:
„Öðrum megin við það
hafa ei'lendir vígamenn
hreiðrað um sig í umboði
auðugasta herveldis heims,
og enginn íslendingur veit,
hvaða vopnum þeir eru bún-
ir.
Einar Bragi flytur ávarp við flugvallarhliðið.
Keflavíkur
íslenzki fáni.nn. Rakur sunn-
anvindur stóð á gönguna,
það var byr og fylkingin
þokaðist hröðum skrefum
burt. Framundan var Voga-
stapi..
BlaðamaSur
í vandræðum.
Blaðámenn og aðrir áhugai-
menn um gönguna fylgdu
herini á bílum fyrsta spölinn.
Til dæniis óku bandarískir
sendii'áðsmerin' nokkrum
sinnum fram ‘hjá göngunni
og urinu að . rannsóknum.
Seirina hurfu þeir flestir
heim á leið nema ljósmynd-
STyTT FERÐASAGA
Hinum megin tekur við
þjóðvegurinn heim í traðir á
Ingólfsbæ hinum forna, þar
sem helmingur þjóðar okk-
ar á nú heimili sín.“
Síðan drepur hann stutt-
lega á gullklyfjarnar, sem
bornar hafa verið út úm
þetta hlið, minnir á þá spill-
ingu og botnlausu fjármála-
óreiðu. sem hermangið hefur
leitt af sér — og hann full-
yrðir þó, að borgin sé ekki
unnin.
Göngum á brott.
Og Einar. Bragi hélt á-
f ram:
,,Það sannið þið, borgar-
búar, sem hér standið í morg-
unsári þessa júnídags,
þrjózkir og viljafastir, stað-
ráðnir að ganga brautina
fram í friðarins nafni, en
neita þjónustu við vopna-
valdið, sem búizt hefur um
bak við þessa girðingu.
Borgin er ekki unnin.
Það munu sanna þúsundir
samherja ykkar, sem koma
til móts við gönguna á ýms-
um skeiðum.
Það sannar einnig ótalinn
fjöldi í öllum byggðum
landsins, sem fylgist af fögn-
uði með þessari göngu.“
Lokaorð Einars Braga voru
þessi:
Góðir samherjar.
Af viti og seiglu háði ís-
lenzka þjóðin um aldir bar-
áttu fyrir frelsi sínu og sjálf-
stæði.
Viti og seiglu mun hún
öðru fremur þurfa á að halda
til að varðveita heiður sinn
í framtíðinni.
Af viti og seiglu skulum
við þreyta þessa göngu leið-
ina á enda: Fara hægt af
stað, en síga á og ætla okkur
þó jafnan af.
Snúum baki við smáninm
og biðjum hana.aldrei þríf-
ast.
Göngum á brott heim —
heim til íslands hins góða.“
Og Keflavíkurgangan var
hafin. Kröfuspjöldum var
lyft upp. í fararbroddi var
ari einn, sem lengi var að
hringsóla kringum göngu-
menn og var sendur út af
Vási. Hann átti í nokkrum
erfiðleikum með að finna
rétta vinkilinn og staðinn,
þar serri gangan virtist sem
fámennust, og tafðist hann
æði lengi. Sagt var, að mað-
urinn hefði misstigið sig í
gjótu, en hann fór þó glaður
burt.
Auglýst
eftir blöðrum.
Við spennistöðina neðan
við Stapann var áð og nesti
borðað, síðan lagt á Strand-
heiði og gengið með há-
spennulínunni yfir gróið
hraun, til þess að stytta leið-
ina. Sumir Keflvíkingar
sneru þá heim á leið,en aðrir,
sem vildu fylgja göngunni
um daginn, en treystu sér
ekki í hraunið, fóru í bílum
að Kúagerði og hituðu þar
kaffi og súpu. Á Strandheiði
var gangan fámennust, um
190 manns.
Hraunferðin reyndist
mörgum erfið, sérstaklega
þeim, sem illa voru skóaðir.
Skúli Thoroddsen læknir
hafði plástur á reiðum hönd-
um eins og hver vildi hafa
og auglýsti oft eftir meiri
blöðrum. Kunnur foringi í
verkalýðshreyfingunni, sem
nokkuð er þungur á fæti,
var svo óheppinn að ganga
aðra stóru tána út úr skón-
um seint- í. hrauninu. Hann
komst þó til byggða óstúddur
og fékk nýja skó í Kúagerði.
Heit súpa og kaffi.
í Kúagerði hafði tjaldi
verið slegið upp á grasflöt-
inni, og fengu gönumenn þar
ágæta hressingu. Einnig rit-
uðu menn nafn sitt undir
samþykkt görigunnar. Á
þessum áfangastað bættust
margir nýir í hópinn, og
göngumönnum fjölgaði stöð-
ugt :úr því.
Þarna var og mættur
blaðamaður frá Mofgunblað-
inu. Sá maður hefur víst haft
það að atvinnu undanfarin
ár að skrifa í Mbl. um
Moskvumótið 1957. Nú var
hann sendur í nýja reisu, en
mun hafa sofið yfir sig, og
mætti því ekki fyrr en í Kúa-
gerði. Blaðamaðurinn var
alldrukkinn, en þó stilltur, og
hagaði sér vel eftir atvikum.
Frásögn af ýmsu furðulegu,
sem maðurinn sá á þessu fyll-
irái sínu, má lesa í Mbl. 21.
þessa mánaðar.
Umferðin eykst.
Á leiðinni til Hafnarfjarð-
ar jókst stöðugt bílafjöldinn.
Voru það forvitnir áhorfend-
ur úr Reykjavík að skoða
göngumenn. Varð nú æ erf-
iðara að forðast umfferðar-
truflanir. Þó stóð lögréglan
sig með ágætum. Göngu-
stjórarnir, þeir Björn Þor-
steinsson sagnfræðingur og
Böðvar Pétursson.þrömmuðu
fram og aftur með fylking-
unni af einstökum dugnaði,
og er ekki ósennilegt, að þeir
hafi gengið 5—10 km lengra
en vegalengdin er frá Kefla-
vík til Reykjavíkur.
Af sérstökum afreks-
mönnum göngunnar alla leið
. ber- fyrst að’ telja þau, sem
elzt- voru, Sigriði Sæland úr
Hafnarfirði og Sigurð Guðna-
son, fyrrv. alþingismann.
Yngsti göngumaður var Guð-
laugur Þórisson, 12 ára gam-
all. Björn Sigfússon, há-
skólabókavörður þótti létt-
ari á fæti og sprækari en
margir hinna ungu göngu-
manna.
Þúsundir
bættust í hópinn.
í Hafnarfirði og Kppavogi
fjölgaði mjög í göngunni, og'
voru um 2000 manns taldir
í henni d Fossvogi. Enn fjölg-
aði geysilega í Hlíðahverfinu,
og áhorfendur á gangstétt-
um skiptu þúsundum.
Margir göngumenn voru
orðnir þreyttir í fótum, þeg-
Nokknur hluti af þeini þúsundum Reykvíkinga, sem sóttu útifundinn.
(Ljósm. Sig. Guðm.)
Jónas Árnason:
Stöndum
sarnan
Jónas Árnason, rithöfundur, á útifundinum
í Lækjargötu.
Maður er nefndur John
Kennedy og ætlar sér að
verða næsti forseti Banda-
ríkjjanna. Hann var fyrir
nokkru spurður um álit sitt
á varnarmætti þjóðar sinnar
og sagði í því sambandi,
að kj arnorkuvopnabirgðir
Bandaríkj amanna mundu að
sprengimætti samsvara 10
tonnum af dýnamiti á hvert
mánnsbarn á jörðinni.
Nú býst ég við, að mörg
ykkar eigi, eins og- ég, erfitt
með að skilja í fljótu bragði,
hve mikla orku hér er um
að ræða, enda erum við ís-
lendingar yfirleitt ekki
sprengiefnafróðir menn. En
til glöggvunar skal ég geta.
þess, að ég var viðstaddur
hér um daginn, þegar verka-
menn sprengdu sundur stóra
klöpp í húsgrunni suður í
Kópavogi, og þeir notuðu til
þess dýnamit, sem varla hef-
ur verið meira en kíló að
þyngd. Samkvæmt upplýs-
ingum John Kennedy geta
Bandaríkjamenn sem sé lagt
fram 10 þúsund sinnum
meiri orku til að sundra
hverri mannlegri veru á
jörðinni, allt frá karlægum
gamalmennum til ungbarna
ií vöggu, heldur en verka-
mennirnir notuðu til að
sundra klöppinni í Kópavogi.
Það kom ekki fram í því
bandaríska tímariti, þar sem
eg las þessar upplýsingar,
hvort forsetaefnið teldi ekki,
að vörnum Bandarikjanna
væri sæmilega borgið með
þessu, en á öðrum stað í blað-
inu var' þess getið til, að
Rússar. mundu að minnsta
kosti ekki vera fátækari að
kjarnorkuvopnum en Banda-
ríkjamenn. Samkvæmt því
eiga þessi tvö stórveldi, ef
þörf krefuiy að geta- lagt
fram kjarnorkuvopn sem
svarar 100 tonnum, eða um
það bil hálfum togarafarmi
af dýnamiti á hverja 5
manna fjölskyldu. Það verð-
ur sem sé ekki sagt, að hér
sé naumt skammtað. Það
ætti sem sé að vera nokkurn
veginn tryggt, að ekki yrði
mikið eftir af okkur, ef
kveikt yrði í tundrinu.
Og samt er enn haldið á-
fram að framleiða kjarnorku-
vopn; samt er enn haldið á-
fram að stafla upp birgðun-
um í pakkhúsum dauðans.
Það er nefnilega aldrei að
vita nema annar aðilinn, t.
d. sá sem kenndur er við
austur, hafi á takteinum
sem svarar 5 tonnum meira
af jafngildi dýnamits til að
sundra hverju einstöku okk-
ar, og því verður hinn að-
ilinn, sá sem kenndur er við
vestur, líka að hafa jafngildi
15 tonna d sama augnamiði.
Þetta er í stuttu máli það
sem vissir stjórnmálaspek-
ingar nefna valdajafnvægi í
heiminum. Það er ekki nóg
að hafa sem svarar hálfum
togarafarmi af dynamiti á
hverja vúsitölufjölskyldu,
meðan grunur leikur á, að
hinn aðilinn hafi sem svai’ar
heilum togarafarmi.
Það verður að stöðva þetta
brjálæði/segja menn. Já, það
verður að stöðva þetta brjál-
æði. En það er ekki nóg að
tala um að stöðva það. Menn
verða að gera það, sem í
þeirra valdi stendur til að
stöðva það.
Og hvað stendur þá í okkar
valdi, Islendinga, að gera?
Þeirri spurningu höfum við
hernámsandstæðingar rnarg-
sinnis svarað, bæði hér á
þessum fundi og annars stað-
ar. Það stendur fyrst og
fremst í okkar valdi að vísa
hernum úr landi, segja okk-
ur úr því stríðsfélagi, sem
nefnist Atlantshafsbandalag,
lýsa á ný yfir ævarandi hlut-
leysi okkar í hernaðarátök-
um.
Það er verkefni okkar að
afla þessum málstáð. fylgis
með þjóðinni. En það er
ekki sama með hvaða rökum
við gerum það. Mér hefur t.
d. fundizt að ýmsir hafi að
undanförnu reynt að afla
málstaðnum fylgis með rök-
um, sem befa vott um helzt
til mikil hugsanaþrengsli: að
við eigum að vísa hernum úr
landi fyrst og fremst á hefnd-
arskyni við þær þjóðir, sem
ekki hafa viðurkennt rétt
okkar til 12 mílná fiskveiði-
ar. kornið var ínn j Reykja-»
vík. Síðasti spölúrinn úr*
Hafnarfirði var langei’fiðast-;
ur — malbikið hart undir
fæti. En svo fór um flesta, að^
þeir gleymdu bæði þreytu og'
bleytu við að sjá mannhafið,:
sem streymdi niður Miklu-
brautina og fyllti hana ger-
samlega frá Lönguhlíð og
niður á Rauðarárstíg. Og
kröfugangan, sem gekk niður
Laugaveginn, var vissulega'
stærsta fjöldaganga, sem sézt
hefur á íslandi.
Utifundunnn.
Sá fámenni gönguhópur
tvö hundruð og fjörutíu
manna, sem lagði af stað meðL
íslenzka fánann í fararbroddl
niður af Miðnesheiði snemma
þennan morgunn, var lengst
af heldur smáger fylking í
breiðu hrauni Reykjanes-
skagans. Enginn sem þar
gekk taldi sig geta hrakið
Bandaríkjamenn úr landi
með þessari dagsgöngu. Það
gat jafnvel hvarflað að sum-
um stutta stund, að förin.
væri tilgangslítil. En þegar
komið var á leiðarenda í
Lækjargötuna og göngu-
menn stóðu dreifðir meðal
þúsunda samherja, sem
þangað höfðu fjölmennt til
að mótmæla í sameiningu á
stuttum útifundi þrásetu
bandaríska hersins, þurfti
enginn að kvíða því að gang-
an frá Keflavik hefði verið
. til einskis.
Fundurinn.í Reykjavík var
stórglæsilegur sigur. Guðgeir
Jónsson var fundarstjóri og
tókst honum með orðheppni
sinni að þagga gersamlega
niður í fáeinum Heimdell-
ingum, sem vildu t-"fla
fundinn. Fæð'm-Rn v~"u
Jóhannes úr Kötlum, Gils
Guðmundsson. Magnús
Kjartansson, Jónas Árnason
og Þorvarður Örnólfsson.
Ræður þeirra voru stuttar og
áhrifariíkar. Samþykkt
Keflavíkurgöngúnnar var
lesin við dynjandi lófatak.
Margir göngumenn voru
sárfættir þegar lauk fund-
irium í Lækiargötu. og marg-
ir voru ánægðir með dags-.
verk sitt.
lögsögu. Ég er að vísu ekki
á móti því, að rgynslan af
landhelgisdeilunni sé notuð
til að koma þjóðinni í skiln-
ing um hið rétta eðli Atlants-
hafsbandalagsins. Og hvort
tveggja eru þetta vissulega
sjálfstæðismál okkar, barátt-
an fyrir aukinni landhelgi,
og baráttan gegn hernáminu.
En baráttan gegn hernám-
inu er meira en sjálfstæðis-
mál okkar Islendinga sér-
staklega. Hún er liður í þeirri
baráttu, sem góðir menn
hevja um heim allan fyrir
friði og afvopnun. Og þá bar-
áttu hljótum við að styðja,
hvort sem við höfum stóra
eða litla landhelgi. Með
því að segja okkur úr At-
lantshafsbandalaginu, lýsa
yfir ævarandi hlutlevsi okk-
ar, gerum við öllum heimin-
um það ljóst, að við neit-
um að þiggja þann skerf í
jafngildi 20 dýnamittonna,
sem okkur er ætlaður, hverju
ög einu, til úttektar úr
birgðaskemmum dauðans, og
hvetjum jafnframt aðrar
þjóðir til að fara að dæmi
okkar. Forsendan fyrir þess-
um stóra málstað getur sem
sé ekki orðið þorskurinn á
Islandsmiðum, fyrst og
fremst, eða hagur íslenzkrar
útgerðar heldur friðurinn í
heiminum og hamingja alls
mannkynsins.
Við ■ verðum sem sé að
forðast alla lágkúru í þessum
efnum. Við verðum að heyja
boráttuna með þeirri reisn,
sem hæfir' málstaðnum. Og
við verðum að standa ,sam-
an, standa þéttar saman. Við
verðum nú þegar að gera á-
ætlun um sameiginlegar að-
gerðir, hverja af annarri,
unz fullur sigur er unn-
inn. Við verðum að fara að
láta þetta ganga eitthvað. Við
verðum að kveða niður þann
vesaldóm sem segir.að við sé-
Framh. á 3. síðu.
Frjáls þjóð — Latigardaginn 25. júní 1960
Frjáls þjóð — Laugardaginn 25. júní 1960