Frjáls þjóð - 09.07.1960, Blaðsíða 5

úr handraðanum
„Lyga-skandskriftir last og níð.“
flutti nýlega, og birt hefur
verið opinberlega.
Með endurteknum gengis-
fellingum í þágu útflutnings-
einokunarinnar, hefur ára-
tuga kjarabarátta verkalýðs-
ins verið að engu gerð, svo
að lifskjörin eru nú lakari
hér en víðast hvar annars
staðar, samkvæmt því, sem
sagt var í forystugrein í Mbl.
nýlega.
Fyrirtæki í þessari at-
vinnugrein hafa búið við
raunverulegt skattfrelsi að
undanförnu, því að skatta-
yfirvöld hafa trúað framtöl-
um þeirra betur en ritning-
unni.
Eitt frystihús í opinberri
eign skýrði þó nýlega frá því
á prenti, að nettógróði þess
s.l. ár hefði numið 2 millj-
ónum, þegar það hafði af-
skrifað eignir um 4,6 millj-
ónir, óg samt hafði það greitt
mun hærra verð fyrir fiskinn
upp úr sjó en aðrir.
Enn hefur þessi starfsemi
búið við nær algert tollfrelsi
á nauðsynjum sínum, meðan
algengar neyzluvörur eru
tollaðar hér hærra, en víðast
annars staðar í veröldinni.
Svo hömlulaus hefur heil-
agleikinn verið, að átölulaust
og án eftirlits hafa einokun-
arhringarnir fengið að koma
upp stórkostlegum eignum
erlendis, sem raunverulega
eru greiddar með skattpen-
ingum almennings.
Þannig mætti halda áfram
að telja stundarkorn enn, þó
hér verði látið staðar numið
að sinni. Og ekkert af þessu
skyldi talið eftir, ef þannig
hefði þá verið á málum hald-
ið, að þjóðinni væri til sóma,
farsældar og hagsbóta á er-
lendum mörkuðúm.
Valgarð J. Ólafsson.
Ádeilum þeim, sem þetta
blað hefur haldið uppi að
undanförnu og staðréyndum
þeim, sem það hefur iagt
fram hefur ekki verið svar-
að, af viðkomandi aðilum,
fyrr en 1. júlí sl. að Valgarð
J. Olafsson birtir svargrein
í Tímanum. Grein Valgarðs
er að meginefni ein allshei'j-
ar játning á þeim staðreynd-
um, sem hér að framan hafa
verið raktar stuttlega og þó
nokkru meira.
Er það Valgarði til hróss
að hafa einn játað það, sem
hann játar, þó að enn betra
hefði verið, að hann hefði
sleppt að saka aðra en þá,
sem sekir eru, eins og hann
óneitanlega gerir í niðurlagi
greinar sinnar.
Valgarð J. Ólafsson segir
svo orðrétt i grein sinni:
„Nú dettur mér ekki í
hug að neita því, að hlut-
fallið á milli fiskverðsins
annars vegar og verðs af-
urðanna hins vegar sé
vafalaust talsvert lcegra
hjá okkur en með öðrum
þjóðum, sem ég hefi
spurnir af, svo sem Norð-
urlöndunum, Þýzkalandi,
Hollandi, Englandi og
Bandaríkjunum. — Enn
jremur má til sanns veg-
ar fœra, að fiskverðið hafi
verið eitthvað of lágt und-
anfarin þrjú til fögur ár,
og styðst ég þá eingöngu
við þann mœlikvarða að
vinnslustöðvarnar hafa
slegizt um að kaupa fisk-
inn fyrir hin umsömdu
verð, sem aftur hefur öðru
fremur orðið orsök að
hinni alvarlegu gœðarýrn-
un á hráefninu, sem öllum
landsmönnum er kunnugt
um. Þessi gífurlega mikla
eftirspurn eftir hráefni,
og jafnvel slœmu hráefni,
verður þó ekki nema að
nokkru leyti skýrð með öf
lágu hráefnisverði, heldur
verður einnig að hafa i
huga að einmitt þessi ár
höfum við búið við alveg
sérstakar aðstœður til að
gera dýra vöru úr gljúpum
og sundurlausum fiski. Af
þeirri gullöld hefur orðið
vafasamur hagnaður.“
Hvað er játað.
Athugum nú ofurlítið nán-
ar, hvað hér er játað.
1. Það er beinlínis játað að
fiskvinnslustöðvarnar hefðu
getað greitt bátum og togur-
um hærra verð fyrir fiskinn
en þær gerðu.
Ef þær hefðu gert það,
hefði EKKI þurft að skatt-
leggja þjóðina jafn mikið og
gert var í þágu útgerðarinn-
ar, efnahagsvandamálin ver-
ið auðleysanlegri og verð-
bólgan viðráðanlegri.
2. Það er játað, að gróðann,
sem fiskvinnslustöðvarnar
fengu, notuðu þær til að ýta
undir eyðileggingu hráefnis-
ins, eða a. m. k. stórskemmda
á því.
3. Það er játað, íið 3—4 síð-
astliðin ár hafi verið GULL-
OLD fiskvinnslustöðvanna.
Hvernig var svo þessi gullöld
gróðans notuð? Minnumst
þess fyrst, að hún stóð á
tímum vinstristjórnarinnar
svokölluðu.
1. Hún var notuð til að
bera fram óbilgjarnari kröf-
ur um aukna styrki og upp-
bætur en nokkru sinni fyrr.
2. Hún var notuð til að
krefjast hærri vinnslu-
styrkja til frystihúsanna en
áður, þeirra sömu frystihúsa,
sem lifðu á ,,gullöld“ og
græddu vegna þess, að þau
greiddu bátunum lægra verð
en þau gátu greitt sam-
kvæmt játningu Valgarðs J.
Ólafssonar.
3. Hún var notuð til að láta
þáverandi sjávarútvegsmála-
ráðherra, Lúðvík Jósefsson
verða við öllum þessum kröf-
um umyrðalaust á kostnað
verkalýðsins, eins og hann
væri útsendur „agent“ auð-
hringanna, sem smyglað
hefði verið inn í stjórnarráð-
ið.
4. Og loks var þessi „gull-
öld“ notuð til að brjóta nið-
ur íslenzkt efnahagskerfi, og
hleypa af stað þeirri óðaverð-
bólgu; sem reið vinstristjórn-
inni að fullu, og beinlínis
kalla yfir þjóðina eyðilegg-
ingu á fiskinum.
Ef þetta er ekki tilræði við
lífsafkomu þjóðarinnar, fer
að sjálfsögðu að vandast mál-
ið um það, hvaða verknaður
'skuli kallast því heiti.
Árinni kennir. —
f niðurlagi greinar sinnar
fer V. J. Ó. að reyna að klóra
í bakkann.
Hann talar um hina glóru-
lausu fjárfestingu í fisk-
vinnslustöðvunum, staðsetn-
ingu þeirra án sambands við
viðgerðarverkstæði o. s. frv.,
rétt eins og þetta væri að
kenna einhverjum náttúru-
•lögmálum, en ekki þeim,
sem fyrir þessari fjárfestingu
stóðu.
Hefði t. d. ekki verið vert
að athuga það af vití, hvort
ekki væri rétt að láta þá staði
úti á landi setja fyrir salt-
fisk- og skreiðarmarkaði,
sem of lítinn fisk framleiddu
fyrir dýr frystihús, en gátu
Framh. á 6. síðu.
Árið 1756 var merkisár í
íslenzkri prentlistarsögu fyr-
ir þá sök, að þá braut prent-
verkið á Hólum hina gömlu
hefð, að fást eingöngu við
prentanir og endurprentanir
isvonefndra guðsorðabóka.
Það ár voru á Hólum prent-
uð tvö bindi af íslendinga-
sögum, Nokkrir margfróðir
söuguþættir íslendinga og
Ágætar fornmannasögur.
Einnig bar það til tíðinda
umrætt ár, sem engin dæmi
voru til áður, að Hólaprent-
verk sendi frá sér þýdda
sögubók, Þess svenska Gust-
av Landkrons og þess eng-
elska Bertolds fábreytilegir
Robinsons eður lífs og ævi-
sögur. Stendur á bókum þess-
um, að þær séu gefnar út
„að forlagi“ Björns lög-
manns Markússonar, þáver-
andi ráðsmanns Hólastóls.
Fræðimenn telja þó, að Gísli
biskup Magnússon hafi átt
verulegan hlut að því, að
þessi nýbreytni var upp tek-
in. Einnig er líklegt, að Hálf-
dan Einarsson skólameistari,
sem var kunnur að áhuga á
fornum fræðum, hafi stutt
hér að.
í formála fyrir Nokkrum
margfróðum söguþáttum er
gerð nokkur grein fyrir því,
hvernig stóð á nýbreytni
þessari. Þar segir, að alþýða
manna hafi nú með höndum
gnægð andlegra bóka, auk
þess sem biskupsstóllinn
liggi með mikið af slíkum
bókum, „sem ekki vill út
ganga, jafnvel þótt með þær,
ekki án mikils umkostnaðar,
hafi víðs vegar um landið ár-
lega út sent verið.“ Af þess-
um sökum sé prentverkinu
um megn að gefa út meira
af slíkum bókum, meðan svo
miklar birgðir séu óseldar.
„Er þar fyrir eftir margra
ósk og beiðni.og svo að prent-
verkið ekki iðjulaust standi,
fyrir.sig tekið að láta á þrykk
út ganga noltkrar af soddan
sögum, sem þéna kynnu
landsmönnum vorum til
fróðleiks og' leyfilegrar
dægrastyttingar, byrjandi
fyrst á stuttum og gaman-
sömum, en síðan, nær sést,
hversu þær út ganga muni,
viljum við framar ástunda að
þéna publico með öðrum
stærri og nytsamlegri ís-
íendingasögum. En meðan
þessu fer fram, gleymist þó
ekki að eftirláta landinu
. nauðsynlegar bækur, svo vel
andlegar sem veraldlegar,
nær þess almennilega óskað
verður.“
Ljóst er af formálanum
fyrir Ágætum fornmanna-
sögum, að bækur þessar voru
fyrst og fremst prentaðar í
þeirri von, að hagnaður yrði
að, enda hagur Hólastóls og
prentsmiðju næsta bágbor-
inn um þessar mundir.
Kveðst Bóörn Markússon
vona, að útgáfan megi verða
„forfeðrum vorum til sæmd-
ar, þeim sem nú eru til nyt-
semdar og fróðleiks og þeim,
rúineraða biskupsstól hér á
Hólum og hans majest. háa
interesse til mögulegrar con-
servation.“
Fornritaprentun þessi var:
af vanefnum gerð, texti lítt
vandaður og frágangur allui-
á lakara lagi. Þó hefði mátt
vænta þess, að tilrauninni
yrði aílvel tekið af alþýðu
manna, en sú varð ekki
raunin. Var ekki trútt um,
að ýmsum þætti miður sæm-
andi að nota prentverkið til
útgáfu slíkra rita, og fengu.
þeir, sem fyrir stóðu, margt
ómjúkt orð í eyra. Mun þeim,
Hólamönnum enginn bú-
hnykkur hafa orðið að sagna-
prentun þessari, enda varf?
þar ekki framhald á. Þetta
var eina tilraunin, sem gerð,
var um prentun fornrita 4
Hólum. Hið mikla hallæri,
sem þá gekk yfir og hin.
næstu ár, dró og úr allri
bókagerð um hráð. Síðasta
bókin, sem kom í tíð Björns
Markússonar á Hólum, og-
hin eina, sem prentuð var þar
árið 1757, var Ein lítil sálma*
og vísnabók, sem Hálfdau
Einarsson annaðist. Þar í
voru meðal annars Balaams:
rímur og Varúðarvísa.
Til dæmis um viðtökur
þær, sem fyrrgreind bóka-
gerð Hólamanna árin 1756 og-
1757 fékk hjá lesendum,
birtist hér eins konar ritdóm-
ur í ljóðum, varðveittur £
Lbs. 164, 8vo. Höfundur
kvæðis þessa er séra Hjör-
leifur Þórðarson á Valþjófs-
stað (1695—1786). Sérst
Hjörleifur var lærdóms—
maður, rithöfundur og skáld.
Þýddi hann Passíusálma
Hallgríms Péturssonar á lat-
ínu, og er þýðing hans prent-
uð í Kaupmannahöfn 1785.
Rímúr orti hann af Þjalar-
Jóni og allmargt sálma. Hafa
sumir þeirra verið prentaðir
í sálmabókum.
I kvæði sínu um fornrita-
útgáfur þeirra Hólamanna
vitnar séra Hjörleifur óspart
til húsagaforordningarinn-
ar frá 1746 og telur útgáfu-
stai’fsemi þessa brjóta mjög
d bág við haná, svo og aðr-
ar tilskipanir, sem út vom
gefnar um svipað leyti, ef til'
vill ekki sízt erindisbréf
handa biskupum.
Kvæði séra Hjörleifs er á
þessa leið:
Ölkofra þátt eg auman sá \
útgenginn vera á prent,
Snæfellsáss sögu eftir á, 5
ærulaust dócúment
Lyga-Gests einnig lét sig sjá-
í Ijósi, þó dugi hún klént.
Varúðar loks með vísum á
vera guðs börnum þént.
Framh. á 3. síðú.
5
Frjáls þjóð — Laugardaginn 9. júlí;1960
irgur Sigurbjörnsson:
utningsmálum
Lokadagu r í Keflavík.