Frjáls þjóð - 30.07.1960, Blaðsíða 2

KVENNASÍÐA
Húsmæðra-
Mæður, sem vinna úti. og ekki gæzlu veikra dagheimilisbarna í
síður vinnuveitendur þeirra, heimahúsum. Er þeim kennd ein-
hljóta oft að hafa velt því fyrir föld hjúkrun veikra barna, mat-
sér, hvort ekki væri hægt að reiðsla fyrir þau og ræsting.
fækka fjarverudögum mæðranna Sömuleiðis að hafa ofan af fyrir
um helming eða meira, ef alltaf þeim. Skilyrði er, að konurnar
væru tiltækar konur, til þess að geti stundað þetta venjulegan
gæta barna þeirra, þegar þau vinnutima dag hvern og a. m. k.
veikjast og geta ekki verið sinn nokkra daga í senn eða jafnvel
vissa tíma á dagheimilum. Núna nokkrar vikur. í Svíþjóð er álit-
Fóstrur heim
og tuHnýtt
kosta veikindi þessara barna
mæðurnar, vinnuveitendurna og
alla þjóðina margar vinnustund-
ir. Forföll mæðranna verða tvö-
föld, ef svo mætti segja, þegar
J>au veikjast. Margar konur
gegna lika þannig störfum, að
fyrir utan heildartjónið af þessu,
fyrir alla aðila, eru oft mikil ó-
þægindi af fjarveru þeirra fyrir
vinnuveitandann og jafnvel fyr-
ir fjölda fólks.
Kvennasíðan hafði tal af fram-
kvæmdastjóra Sumargjafar og
spurðist fyrir um það, hvort
nokkuð slíkt væri á döfinni hjá
þeim. Ekki sagðist hann vita til
þess, en félagið væri alltaf opið
fyrir öllum nýjungum, sem
horfðu' i framfaraátt. Það þarf
varla að segja Reykvikingum
það, svo þekkt og vinsæl sem Köflóttur tvistur eða sirs, eins
starfsemi Sumargjafar er. Síð- og hingað til liefur verið notað
asta viðbót félagsins er leikskóli næstiun eingöngu í eldhúsgard-
í tvo tima á dag fyrir börn á ínur og svuntur, er nú notað í
skólaskyldualdri, og var þar bætt allt. Engin ung stúlka getur ver-
úr brýnni þörf. Fróðlegt hefði ið án þess að eiga smáköflóttan
verið að fá meðal veikindatíma suniarkjól. Skór og töskur eru
og fjarveru barna á dagheimi!- lika úr smáköflóttum tvisti, og
nm, en þau eru flest lokuo þessa meira að segja hattar og hér er
viku, svo ekki vannst tími til að inynd af einum slíkiun. Varla
afla þar upplýsinga. þarf að taka það frani, að ekki
f Svíþjóð hafa undanfa úð ver- er fallegt að vera í jiessu öllu
ið haldin námskeið fyrir konur saman í einu úr sama efni og því
og stúlkur, sem vilja taka að sér síður úr fleiri köflóttiun efniun.
leyti vera heppilegt fyrir eldri
konur, sem ekki þola erfiða
vinnu.
Ekki veit kvennasíðan hvernig
greiðslu til þessara kvenna ætti
að vera háttað, en það segir sig
sjálft, að venjulegt- tímakaup er
of hátt, til þess. að mæður geti
veitt sér að ráða svona stúlku
marga daga í röð.
En e. t. v. væri hugsanlegt að
dagheimilin gætu haft fastar
stúlkur til þessara starfa og að
kostnaður af þvi legðist í sama
hlutfalli á mæðurnar, sem þyrftu
á þessu að halda, og dagheimilis-
gjaldið.
Fóstruskólinn gæti svo séð um
námskeiðin og gefið þeim rétt-
indi, er hæfar þættu til þess. í
Svíþjóð eru 72 tímar ætlaðir til
námsins.
Það er hagsmunamál atvinnu-
rekenda og þjóðarinnar i heild,
ekki síður en mæðranna, að ekki
tapist verðmætir vinnudagar að
óþörfu.
Saltið
Ef telja ætti upp allt, sem sagt
hefur verið um salt og hvað það
hefur átt að tákna víðsvegar í
heiminum, þyrfti meira rúm en
kvennasíðan hefur til umráða.
Christiansholm verksmiðjurn-
ar i Danmörku hafa gefið út
skemmtilegan bækling um salt
og notkun þess, og var talað um
það i dönsku blaði, ekki alls fyr-
ir löngu. Þar er ýmislegt tínt til.
Sums staðar i heiminum er salt
notað sem gjaldmiðill, en í heit-
um og rökum löndum er salt-
þörfin mjög mikil. Salt er nauð-
synlegt fyrir líkamann og stjórn-
ar m. a. jafnvægi í vatnsmagni
hans.
Margs konar hjátrú er bundin
við salt og kannast allir við, að
RITSTJÓRI: GUDRÍOUR GÍSLAOÓniR
* f?lt
Jarðskjáttar
Frh. af 8. síðu.
Hellisheiðar en vesi r.r. Hitt
jarðskjálftasvæðið lij.gur við
aiorðurströnd lands: rs milli
Skagafjarðar og Þisti:.jarðar. '
Reglugerð
um mannvirkí.
Nefndin lagði eind :gið til,
og taldi brýna nauðsyr til bera,
„að sett verði nú þe,r u- reglu-
gerð um lágmarkskrofur varð-
andi styrkleika mannvirkja
gegn jarðskjálftakröftum og að
-þær lágmarkskröfur verði mis-
• munapdi eftir landshlutum og
þá miðaðar við jarðskjálfta-
hættu á hverjum stað.“
Ekki er vitað að settar liafi
verið af opinberri hálfu nein-
ar reglur um þetta efni, Er
þess þó brýn þörf. Skal í
> því sambandi bent á háhúsin
nýju í Keykjavík og öll þau
miklu og dýru mannvirki,
' sem reist hafa verið os reist
kunna að verða á mestu jarð-
skjálftasvæðunum i Árness-
og Rangárvallasýslum. Hvað
er t. d. að segja um raforku-
verin við Sogið? Hefur jarð-
skjálftahættan verið tekin
þar með í reikninginn?
Sjálfsögð
ráðstöfun.
Nefnd sú, sem á sínum tíma
rannsakaði þetta mál og áður
er getið ,lét svo um mælt í áliti
sínu, að með skynsamlegum
byggingarháttum og vandvirkni
megi með tiltölulega litlum
kostnaðarauka gera mikið til
að draga úr tjóni á mannvirkj-
um af völdum jarðskjálfta.
Sjálfsagt virðist, að nú
þegar verði settar liér reglur
þess efnis, að við burðarþols-
reikninga í jarðskjálftahér-
uðuin skuli teknir til greina
þeir kraftar, seni af jarð-
skjálftum stafa. Og þaö þarf
að gera meira. Slíkum regí-
urn verður að fylgja eftir
með umsjón, eigi þær a3
verða annað . eiu orðinu eku_.
Jarðskjálftar
á Suðurlandi.
Til þess að gefa nokkra hug-
mynd um jarðskjálftahættuna á
mesta jarðskjálftasvæðinu, fara
hér á eftir nokkur annálabrot
um þetta. Tölurnar framan við
tákna ártöl.
1013. Landskjálftar miklir og
létust 11 menn.
1164. Landskjálfti í Grímsnesi
og létust 19 menn.
1182. Landskjálí'ti og dóu 11
menn.
1308. Landskjálfti mikill fyrir
sunnan land og víða rifn-
aði jörð og féllu niður 18
bæir, en 6 menn dóu.
1339. Landskjálfti svo mikill
fyrir sunnan land að fén-
aði kastaði til jarðar svo
að ónýttist. Hús féllu um
Skeið og Flóa og Holta-
mannahrepp og víðast
hið neðra milli Þjórsár
og Eystri-Rangár. Fjöldi
bæja féll til jarðar eða
hús tók úr stað. Létust
nokkur börn og gamal-
mennl.
1370. Landskjálfti svo mikill
, m Öifus, að ofan féllu
12 bæir, en 6 menn íengu
bana.
1391. Landskjálíti um .Gjdms-
missi maður salt niður, á að sti'á
því aftur fyrir hægri öxl til að
ekki hljótist óhamingja af. Það
hefur verið notað til að reka út
illa anda, og enn þann dag í dag
sverja Arabar og Sigeunar liátíð-
lega við salt.
En þó að við höldum okkur við
raunveruleikann, er samt ýmis-
legt hægt. að segja um saltið og
fer hér á eftir nokkuð af því:
tó kg. af salti og nokkrir drop-
ar af ilmvatni saman við bað-
vatnið, er hressandi og styrkj-
andi. ____
Þurrir blekblettir hverfa, ef
þeir eru nuddaðir með salti og
sítrónusafa, hrærðu út í sjóðandi
vatni.
Feitin á pönnunni sprautast út
um allt, ef svolitlu af salti er
stráð á hana.
Gott er að hreinsa gyllta
ramma úr eggjalnltu og salti og
þurrka síðan yfir með þurru.
Kristall verður gljáandi við að
setja salt út í vatnið.
Ávaxtagrautur og hlaup
þvkknar fyrr, ef það er látið
kólna í saltvatni.
Svartur litur rennur ekki úr
taui við þvott, ef salt er sett I
Ef salti er stráð á kálið í garð-
inum, leggjast kálormar ekki á
það (hér leyfir kvennasíðan sér
að efaát).
Hægt er að varna því að brauð-
ið mygli, ef sett er salt milli
tveggja arka af smjörpappir í
skolvatnið.
Kertaljós brenna hægar, ef salt
er látið á kveikinn,
Gott er að skola hálsinn úr
saltvatni til að losna við ræmu.
Og svo er hér að endingu ráð,
sem vonandi dugar mörgum vel
yfir verzlunaiTnannahelgina.
Drekkið volgt vatn með einni
teskeið af salti, á fastandi maga,
við timburmönnum. Þeir eru
nefnilega truflun á saltjafnvægi
nes, Flóa og Ölfus,
Nokkrir bæir féllu alveg,
en aðra skók niður að
nokkru, rifnaði víða jörð.
Létust nokkrir menn.
1546. Landskiiálfti um far-
daga, mestur í Ölfusi.
Hús hrundu víða. Allt
Hjallahvei’fi hrapaði.
1581. Mikill jarðskjálfti. Hröp-
uðu víða bæir á Rangár-
völlum og ií Hvolhrepp,
og mannskaði varð þá
víða.
1630. Jarðskjálftar þrír um
veturinn. Hrundu margir
bæir í Árnessýslu, fórust
þar menn nokkrir og fén-
aður. Gerði og mikið tjón
í Rangárvallasýslu. Urðu
6 menn undir húsum
fyrir austan Þjórsá.
1671. Mikill landskjálfti í
Grímsnesi og Ölfusi,
hröpuðu hús víða.
1706. Miklir jarðskjálftar,
hrundu 24 lögbýli um
Ölfus og utarlega í Flóa
og margar hjáleigur.
Hrundi staðurinn i Arn-
arbæli og 11 hjáleigur
þar umhverfis. Viðir í
húsum mölbrotnuðu og
húsin veltust um, svo
undirstöður veggjanna
urðu, efstarí-. Sumstaðar
sxurrust. kejr,.um : í hey-
kennaraskóLiiiii
Húsmæðrakennaraskóli Is-
lands tekur til starfa í haust
eins og áður. Á sl. vori útskrif-
uðust allmargir húsmæðrákenn-
arar, en enn skortir þó mjög á,
að þeir séu nógu margir, en
nauðsyn góðra húsmæðrakenn-
ara er augljós, og ætti slikt nám
að vera ungum konum áhuga-
mál.
Skólastjóri er sem fyrr Helga
Sigurðardóttir, og veitir hún
allar upplýsingar urn námið á
vetri komanda.
görðum, svo botninn stóð
upp, en torfið niður.
1732. Landskjálfti svo mikill
á Rangárvöllum, að
spilltust nær 40 bæir þar
og í Eystrihrepp, en 11
bæir hrundu í grunn.
1734. Afar harður landskjálfti
I Árnessýslu. Hrundu þar
30 bæir, en 60—70 býli
spilltust. 7 menn eða 8
dóu undir húsbrotunum
og margt af nautpeningi.
1784. í ágúst gengu um Suður-
land einhverjir hinix-
mestu landskjálftar, sem
komið hafa á íslandi.
Voru þeir harðastir í Ár-
nessýslu. en einnig mjög
skæðir í Rangárvalla-
sýslu. Þeirra gætti og
mjög við Faxaflóa. Marg-
ir urðu undir húsum í
Árnessýslu og varð að
grafa þá upp úr rústun-
um. Hlutu ýmsír meiðsl,
en aðeins þrír týndu lífi,
tveir í Árnessýslu og einn
í Rangárvallasýslu. — f
Árnessýslu féllu 69 bæir
til grunna, 64 gjörspillt-
ust, og alls urðu 372 bæ-
ir fyrir stórskaða. 1459
hús féllu algerlega. f
landskjálftum þessum
féllu eða skemmdust öll
hús í Skálholti, önnur en
kirkjan.
1838. Jarðskjálftar í Árnes-
sýslu, urðu harðastir á
Eyrarbakka. Nokkrir
menn meiddust.
1896. Miklir jarðskjálftar á
Suðurlandi, urðu stór-
kostlegar skemmdir í
Árness- og Rangárvalla-
sýslum. Fjöldi fólks
meiddist og 2 hlutu bana.
Samkvæmt skýrslum
presta gjörféllu í Rang-
árvallasýslu 603 bæjar-
hús, 1507 skenundust
mikið, 1038 skemmdust
lítið, en aðeins 170 voru
óskemmd með öllu. f Ár-
nessýslu gjörféllu 706
bæjarhús, 1260 urðu fyr«
ir miklum skemmdum,
1849 skemmdust litið og
644 ekkert. Fjöldi pen-
ingshúsa féll einnig og:
skemmdist, þó allmiklu
færri hlutfallslega en;
bæjai’hús. — Ölfusárbrð.
varð fyrir miklum
skemmdum. Þjórsárbru
skemmdist einnig, en
minna. * 1
3
)< ' •
Frjáls þjóö — Laugardaginr 30. júlí 196®