Frjáls þjóð - 03.09.1960, Blaðsíða 4

frjáls þjóö
Útgefandi: Þióóvarnarflokkur Islandtt.
Ritstjórar: Ragnar Arnalds,
Gils GuSmundsson, ábm.,
Framkvæmdastjóri: Kristmann EiSsson.
I ■ AfgreiCsla: Ingólfsstræti 8. — Simi 19985. — Pósthólf 1419.
Askriftargj. kr. 12,00 á mán. Árgj. kr. 144,00, í lausas. kr. 4,00.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Lykill að ríkissjóði
Mál bæjarstjórans á Akranesi hefur verið eitt helzta um-
ræðuefnið í blöðum og manna á meðal undanfarna
daga. Er og málatilbúnaður allur af hálfu þeirra, sem
standa fyrir herhlaupinu gegn Daníel Ágústínussyni, næsta
óhjörgulegur og lítt geðfelldur í augum sannsýnna manna.
Svo lítilvægar eru þær ákærur, sem. á hann eru bornar að
heita mega tylliástæður einar. Sú þeirra, sem í fljótu bragði
virtist helzt einhver veigur í, missir að verulegu leyti marks,
þegar þess er gætt, að bæjarstjórn er þar í raun-
inni meðábyrg. Hún hefur samþykkt bæjarx-eikninga, þar
sem hin umdeiida tilhögun var höfð. Fyrir hinum sögu-
lega bæjarstjórnarfundi, sem ákvað brottvikninguna, lá og
tillaga um að feia bæjarstjóra að gera þarna bragarbót, en
sú tillaga var felld! Daníel skyldi víkja, hvað sem tautaði.
Hvernig sem máli þessu er velt fyrir sér og reynt að líta
á það án hlutdi'ægni, vei'ður ekki annað séð en hér sé um
að ræða grímulausa pólitíska ofsókn, sem full ástæða er
til að foi'dæma.
TJenedikt Gröndal alþingismaður ræðir mál þetta í sunnu-
dagshugvekju Alþýðublaðsins um síðustu helgi. Verð-
ur ekki annað sagt en hann sé furðulega bersögull og lýsi
hugsanagangi sínum og félaga sinna af einstakri hreinskilni.
Vai'par og málflutningur hans einkar björtu ljósi á vinnu-
brögð pólitískra spekúlanta, sem telja sjálfsagt að hagnýta
út ií yztu æsar veilur rotins stjórnarfars. Gröndal nefnir
að vísu fyi'ir siða sakir tylliástæðurnar, sem sjömenningarn-
ir í bæjarstjórn Akraness báru fyrir sig er þeir sam-
þykktu brottrekstur bæjarstjórans. En hann gerir réttilega
heldur litið úr þessu. Hins vegar leggur hann megináherzlu
á tvö atriði önnur, sem að dómi þessa stjórnmálamanns
voi'u brottrekstrarsök.
TT'yrra atriðið var þetta, samkvæmt feimnislausri játn-
ingu Benedikts Gröndals: Daníel Ágústínusson var á
sínum tíma ráðinn bæjarstjóri á Akranesi sakir þess fyrst
og fremst, að hann var samflokksmaður þáverandi fjár-
máiaráðherra, Eysteins Jónssonai'. Eins og þá stóðu sakir,
var framsóknarmaður öðrum líklegri til að geta herjað út
fé úr ríkissjóði til framkvæmda á Akranesi. Daníel skyldi
vera eins konar lykill að Eysteini Jónssyni. En nú' hefur
veið sett önnur skrá fyrir ríkiskassann og gamli lykillinn
gengur ekki að lengur. Þá er ekki um annað að ræða en
fleygja honum og fá nýjan, sem passar í skrána. Og Akur-
nesingar eru svo stálheppnir að eiga lykil að Gunnari
Thoi'oddsen,- þar sem er Alþýðuflokksmaðurinn Hálfdán
Sveinsson!
Þessi kaldrifjaða röksemdafæi’sla Gröndals er því miður
ekki úr lausu lofti gripin. Þó að höfundur hafi máski ekki
gert sér það að fullu ijóst, bregður hann hér upp næsta
óhrjálegi'i mynd af rotnu stjórnarfari. Einn af umsvifa-
meiri stuðningsmönnum núverandi ríkisstjórnar játar hik-
iaust, að í skiptum bæjarfélaga við hið opinbera sé réttur,
sanngirni og þörf alger aukaatriði. Hitt varði mestu, að
hafa pólitísk sambönd við ráðherra. Þá opnist ríkiskassinn,
ella sé hann harðlæstur. Sjaldan eða aldrei hefur stjórnar-
þingmaður og ritstjóri stjórnarblaðs viðurkennt svo feimn-
islaust í’éttmæti ádeilna okkar þjóðvarnarmanna á stjórn-
arvöld síðari ára fyrir misbeitingu valds og trúnaðar.
Oiðara atriðið, sem Gröndal færir fram Daníel Ágústínus-
syni til dómsáfellis, er einnig vert fyllstu athygli.
Hann telur Daniel hafa beitt ýmsum ráðum til að afla
sjálfum sér fylgis í kjördæminu á kostnað samstarfsflokk-
anna, og þó einkum Alþýðuflokksins. Þarna játar Gröndal
það, sem allir kunnugir vita, að meginástæðan fyrir brott-
vikningunni er framboð Daníels Ágústínussonar í Vestur-
lándskjördæmi við síðustu aiþingiskosningar og sú stað-
reynd, að hann hlaut verulegt kjörfylgi, þar á meðal
drjúgan skerf af fyi'ri kjósendum Benedikts Gröndals. Ótt-
aðist hann og þeir Alþýðuflokksmenn, að Daníel reyndist
þeim enn skeinuhættur, fengi hann að gegna áfram áhrifa-
stöðu í fjölmennustu byggð kjördæmisins. Hefur Gi'öndal
þess vegna róið að því öllum árum að losna við þennan
hættuléga pólitíska keppinaut sinn úr héraðinu. Þetta, og
annað ekki, er mergurinn málsins. Svo auðsærri pólitáskri
ofsókn er ástæða til að mótmæla harðlega. Mega þeir hljóta
vansæmd áf, sem slíkum brögðum beita.
r, —t—i
Landsýn.
Klukkan er rúmlega 5 að
morgni þegar ég kem upp á
þilfarið. Næturþokan er að
gi’eiðast sundur og brátt sér
til sólar. Jafnskjótt og
skyggnið batnar, sézt land
rísa úr hafi —.land Sigmund-
ar Brestissonar og Þrándar
í Götu. Ég vík mér að i'oskn-
um manni með færeyzka
húfu; hann stendur úti við
borðstokkinn og horfir upp
til strandar.
Hvaða eyja er þetta?
Þetta er Sandey, svarar
hann á því máli, sem fær-
eyskir sjómenn nota, þegar
þeir tala við íslending. Það
kom í ljós, að maður þessi
var einn þeirra, sem hjálp-
að hefur mörlandanum að
gera út skip sín undanfarna
vetur. Hann var á heimleið,
hafði verið á bát frá Ólafs-
vík í vetur og vor.
— Hér er láglent og gróð-
urríkt, segi ég. Ég hafði gert
mér allt aðrar hugmyndir um
Færeyjar, haldið að þær
væru miklu hálendari og
grýttari en þetta.
— Sandey er láglendasta
eyjan og einhver hin grösug-
asta. En ef þú heimsækir
Norðureyjar eða bei'gkastala
eins og Stóra Dímon og
Mykines, muntu sjá nóg af
grjóti.
Ég tók upp kort af Fær-
eyjum og fór að glöggva mig
á öi-nefnum. Ekki þurfti
mörgum blöðum um það að
fletta, að hér blasti við nor-
rænt land. Hvort maður
kannaðist við nöfnin! Trað-
ir, Núpur, Tröllhöfði, Eiríks-
fjall, Dalur, Skálavík, Hval-
nes. Önnur höfðu að vísu ör-
lítið annan svip en heima á
gamla Fróni. En ættarmótið
var glöggt: Nakkur, Knúk-
ur, Hælur, Kvöi'nartangi.
Nú kemur suðuroddi
Straumeyjar í ljós. Þar blas-
ir við Kirkjubær, hið forna
biskupssetur, heimili Jó-
hannesar kóngsbónda og
Guðnýjar frá Karlsskála.
Þar býr Páll sonur þeirrá nú.
Leiðin tii Þórshafnar stytt-
ist óðum. Við siglum inn
Nólseyijai'fjörð, Straumey er
á vinstri hönd, Nólsey á
hægri. Á sjöunda tímanum
er lagzt að hafnai’bakkanum.
A heimih skáldsins.
Skáldið William Heinesen
tekur á móti okkur við skips-
hlið. Heim til hans er förinni
heitið. Hann býr i gömlu
timburhúsi á fögi’um stað of-
arlega í bænum, rétt við
lystigai’ðinn. Þaðan er ágætt
útsýni yfir Þói’shöfn og um-
hverfi. Heinesen sýnir okkur
það af tröppum hússins með
augljósu stolti.
Hús skáldsins ber þess öll
merki hið innra, að þar býr
listamaður. Málaralistin
skipar mest rúm. Allir veggir
eru þaktir myndum eftir
færeyska málara, Mykines,
Ruth Smith, Ingólv av Reyni
og fleiri. Þar eru einnig
myndir eftir þá feðga, Willi-
am og Zakarias son hans,
sem báðir fást við að mála.
Zakai-ías málar einungis ab-
straktmyndir, fyrsti fær-
eyski málarinn, sem það ger-
ir.
Tónlist er hér einnig í há-
vegum höfð. William Heine-
sen er mjög músíkalskur,
leikur sjálíur ágætlega á
pianó. Hann á mikið safn
klassískra tónvei'ka á hljóm-
plötum og nýtur þess að leika
valda kafla úr þeim fyrir
gesti.
Bókasafn á Heinesen gott,
en ekki mjög stórt. Þar mátti
sjá nokkuð af íslenzkum bók-
um, einluim Ijóðum: Islands
þúsund ár, kvæði Einars
Benediktssonar, Davíðs o. fl.
Á heimili Heinesens og
hinnar elskulegu frúar hans,
Lísu, mætir íslendingur mik-
illi vinsemd og gestrisni.
þangað er gott að koma.
Islenzk skáld
og færeysk.
Heinesen hefur einu sinni
komið til íslands og dvalizt
þar nokkra daga. Hann hefur
orðið mjög snortinn af ís-
lenzkri náttúru og er óþreytr-
andi að rifja upp minningar
um stórbrotna tign landsins.
Um íslenzka málaralist viíl
hann gjarna tala, nefnir þar
einkum Kjarval og Gunnlaug
Scheving, og hefur mjög
sterk orð um ágæti þeirrá.
Einkum vei'ður honum tið-
rætt um magnaðar sjávar-
myndir hins síðarnefnda. Það
er til muna erfiðara að fá
hann til að spjalla um bók-
menntir. Þó kemur þar, á
þriðja eða fjórða degi heim-
sóknarinnar, að eftii'fai'andi
samtal fer fram:
:— Þú átt íslenzkar bækur
og lest íslenzku?
— Ég á nokkrar og hef les-
ið þær flestar, þó ekki án erf-
iðismuna. Ég gríp oft íslenzk
í,jóð og nýt þeirra furðan-
lega, þó ég skilji ekki hvert
orð og skynji frgleitt öll
blæbi'igði. íslenzkan prósa
hef ég líka lesið mér til á-
nægju og hef dálæti á höf-
undum eins og Kiljan og Þór-
bergi. En Ijóðin ykkar gríp
ég mér þó oftast í hönd. Þið
hafið eignazt ótrúlega mörg
ágæt Ijóðskáld.
Einar Benediktsson.
—Viltu segja mér hvert ís-
lenzkra ljóðskálda hefur orð-
ið þér minnisstæðast?
— Já, þvj er fljótsvarað:
Einar Benediktsson. Ef til vill
stafar það að einhverju leyti
af því, áð ég kynntist honum
dálítið persónulega. Þeim
kynnum gleymi ég aldi’ei.
Einar var einhver eftir-
minnilegasti pei’sónuleiki,
sem fyrir mig hefur borið á
lífsleiðinni. Ég á auðveldara
með að kalla mynd hans fram
í huganum en flestra eða
allra manna, sem ég hef séð
einu sinni. Það má vera, að
þessi undui-skýi’a mynd, sem
ég geymi í huga mér af per-
sónu skáldsins eigi einhvern
þátt í þvi, að mér finnast
kvæði hans stói'brotnari
flestum öðrum skáldskap
sem ég þekki. Og þó — hver
hefur ort magnaðra kvæði
en Útsær? Það þætti mér
fróðlegt að vita. .
Heinesen þagnar, stendur
upp, gengur að bókaskáp sin-
um og tekur fram ljóð Ein-
ars. Hann er fljótur að finna
Útsæ, bendir mér á einstakar
vísur og fer um þær hrifn-
ingarorðum. Heldur siðan
áfram:
— Ég hef þýtt Útsæ á
Grindadráp. Málverk eftir Mikines.
William Heinesen.
Gils Guömundsson:
Svipmyndir dr F;
Spjallað við William Heinesen
Frjáls þjóð - Laugardaginn 3. september 1960