Frjáls þjóð - 24.09.1960, Síða 3

Þóroddur Guðmundsson, rithöfundur:
Kæru samsýslungar.
Vér elskum þetta hérað í sælum sumarblæ.
jafnt sveipað grænum hjúpi sem fjötrað ís og snæ.
Á meðan laufgast Þingey og dunar Dettifoss,
ei dvína fornhelg minni né ljúfust bernskuhnoss.
Og kærleik mold þess vekur, því ætt vor undi þar
við unað, sorg og þrautir, sem líf í skauti bar.
Hún batt við ás og lyngbrekku ævilanga tryggð.
og á sér lokahvílu í sinni kæru byggð.
Með hverum þess og berglindum, eldgígum og ám,
með eyjaskrúði, hrjóstrum og dularfullu gjám
vér blessum það og tignum sem lífs vors dýran dóm,
þess dali líkt og pílagrímar Mekka eða Róm.
Þótt fjarlægð hugann seiði og fjöllin hverfi sýn
á firnindunum bláu, vér einatt söknum þín.
Svo bundnar eru líftaugar Berurjóðiá því,
sem börn vor hjörtu gladdi og tók oss faðm sinni i.
Til hinztu ævistunda mun ilmi þrunginn þeyr
oss þjóta létt um vanga með boð frá lyngi og reyr
um lands vors huldu töfra og óm af innri rödd,
sem oss til dáða hvetur, sé þjóð í vanda stödd.
Svo vænkist lífs þíns hagur og eflist allt þitt ráð.
Um aldir vegsemd hljóti sú jörð, er fyrr var smáð.
Sá gróður aftur hækki, er harðúð fótum tróð.
Því helgist vorir kraftar og öll vor beztu ljóð.
Átta ár eru nú liðin, síðan
þessar vísur féllu { stuðla.
Það var þrem árum eftir að
ísland gekk í Atlantshafs-
bandalagið og sagði um leið
skilið við löngu áður gefna
yfirlýsingu um ævarandi
hlutleysi sitt, og ári seinna
en gerður var varnarsátt-
málinn við U.S.A. Þó að
hvorugt sé nefnt einu orði í
vísunum, mun eigi ofmælt,
að þar gæti nokkurrar á-
hyggju um hag þjóðar, sem
var, er og kann síðar að verða
í vanda stödd. Mér hefur
aldrei verið nein launung á
því, að ég harmaði þann at-
burð, sem gerðist á alþingi,
er það samþykkti, að ísland
skyldi ganga í áðurhefnt
hernaðarbanda'lag, í marz
1949. Þá dvaldist ég erlendis,
og mér eru minnisstæðar
stórletraðar fyrirsagnir á for-
síðum blaðanna um þessa á-
byrgðarmiklu 'samþykkt,
grjótkastið á rúður alþingis-
hússins, tilraunir lögreglunn-
ar að reka andstæðinga sam-
þykktarinnar frá, með kylf-
um fyrst, en síðan með tára-
gasi, þegar kylfurnar ekki
dugðu. Og ég óskaði mér í
hópinn heim, sízt af öllu til
að valda óspektum, heldur
mótmæla á þögulan hátt því
gerræði, sem þá var viðhaft,
enda þó að ég, saklaus mað-
ur, hefði að líkindum verið
blindaður með táragasi.
og svikin, er varnarliðsvinn-
unni og innflutningi til henn-
ar hafa fylgt. Til alls þessa
hygg ég að megi rekja ótal-
margt annað vansæmandi, að
ekki sé sagt rotið, í fjármál-
um og siðgæði þjóðarinnar.
Flugvöllurinn í Keflavík á-
samt herstöðvaútibúum í
Hvalfirði, Aðalvík, Horna-
firði og á Heiðarfjalli og
framkvæmdum þar hafa orð-
ið mönnum í æðri sem lægri
stöðum svívirðileg tekjulind.
Eg nefni hvorki nöfn né
samtök, það yrði of langt
mál. Tollsviknar vörur í
stórum stíl, sjóðþurrðir,
svæfð ábyrgðartilfinning,
skefjalaus gróða- og skemmt-
anafíkn, aukin ofdrykkja og
innbrot eru meðal afleiðinga
herverndarinnar; sem svo er
nefnd, en tryggir oss í raun
réttri enga vernd, heldur
eykur hersetan geigvænlega
þá hættu, sem þjóðinni staf-
ar af styrjöld, ef hún skellur
á að nýju. Gæti þá mikill
hluti íslendinga orðið skot-
spónn fjarstýrðra flugskeyta,
Sannleikurinn er sá, að
viðhorfið hefur líka stór-
breytzt á fám árum við mjög
aukna hernaðartækni. Látum
svo vera, að alþingismenn
vorir hafi gert samninginn
við Bandaríkin á sínum tíma
oss til verndar og öryggis. Og
ég vil helzt ekki ætla þeim
annað. En mér er til efs, að
meiri hluti þeirra, sem nú
sitja á alþingi, sé sömu skoð-
unar enn, og þá vegna hins
breytta viðhorfs, aðeins ef
þeir íhuga málið með ró,
skynsemi og ábyrgðartilfinn-
ingu.
Reynslan hefur líka sýnt,
að menningarlega og siðgæð-
islega séð, þolum vér ekki til
lengdar nábýli við tiltölulega
fjölmennt herlið. Heiðar-
leika- og sjálfsbjargartilfinn-
ing vor hefur sljóvgast, heil-
brigður metnaður dofnað,
sönn lífsgleði glapizt, frelsis-
ástin kólnað. Allt er þetta
eðlilegt. Til þess að njóta
Íífsins og gæðá þess til hlítar,
verður hver og einn að vinna
fyrir þeim á mannsæmandi
Ræða flutt Þingeyingum
á fundum herstöövaandstæöinga sumarið 1960
Þóroddur Guðmundssori á Þingvallafundi 1960.
Ég sé enga ástæðu til að
efast um, að háttvirtir al-
þingismenn hafi gert þessa
samþykkt í góði’i trú, þótt ég
sé sannfærður um, að þeir
hefðu átt að gefa fólkinu
tækifæri til að segja sitt álit
með allsherjaratkvæða-
greiðslu, eins og það ki’afðist
samkvæmt ótvíræðum rétti.
Næsta spor á sömu óheilla-
braut var svo sáttmálinn við
U.S.A. Af honum leiddi flutn-
ing varnarliðs og hergagna til
Keflavíkur frá og með 1951.
Síðan hefur mikið vatn runn-
ið til sjávar og margur ó-
sómi gerzt, sem að mjög
miklu ieyti á rætur að i’ekja
til heimilaðra afnota Banda-
ríkjanna af Keflavíkurflug-
velli, aðild íslendinga að At-
lantshafsbandalaginu, mót-
töku Marshall-aðstoðai’ og
síðast, en ekki sízt, dvöl og'
framkvæmdum vai’narliðsins
hér, eftir að sáttmálinn gekk
í gildi. Fyrir allt þetta höf-
um vér þegið fé, mikið fé.
En vér höfum ekki unnið
fyrir því á heilbrigðan hátt.
Sannazt hefur á oss hið forn-
kveðna, að „margur verður
af aurum api“. Stríðsgi’óðinn
lagði Fjörðu, Flateyardal’og
Sléttuhrepp í auðn. Varnai’-
liðsvinnan í Keflavík og af-
leiðingar hennar hafa valdið
því, að vér höfum orðið að
manna fiskiskipin að miklu
leyti með Færeyingum og fá
danska bændasýni til að
gegna fjósverkum. Þetta er
ekki eðlilegt. Annað er þó
sizt betra: svindlið, óreiðan
vetnissprengja og ef til vill
fleii’i nýtízkumorðvopna, sem
öllum sérfræðingum á þessu
sviði ber saman um, að séu
svo miklu stói’kostlegri en
áður var, að sprengjan, sem
Bandai’íkjamenn ivörpuðu á
Hírósima 1945, væri sem
barnaleikfang hjá þessum
nýju tækjum.
Ef stórveldunum lenti
og
hátt. Sama máli gegnir auð-
vitað um heilar þjóðir sem
einstaklinga. Fögnuður vors
unga lýðveldis er því miður
ekki svo fölskvalaus sem há-
tíðahöldin 1944 bentu til,
enda er sjálfstæði vort sízt
meira nú en það var þegar
vér höfðum sameiginlegan
konung með Dönum.
Það, sem skiptir máli, er
ekki oi’ðaskrum um fullveldi,
heldur fjárhagslegt, stjórnar-
farslegt og menningarlegt
sjálfstæði. Mig uggir, að f jár-
hagssjálfstæði voru sé hætta
búin, ef vér verðum Banda-
ríkjamönnum háðari í pen-
ingasökum en þegar er orðið.
En reynslan hefur sannað, að
æ meir hefur sigið á þá ó-
gæfuhlið, eftir því sem her-
verndin hefur staðið lengui’.
Hersetið land er aldrei
stjórnarfarslega sjálfstætt.
Ægilegust er þó sú hætta,
sem menningu þjóðarinnar er
búin ef þessum tveim sök-
um: fjárhagsáþján og stjórn-
arfarskúgun, bölvöldum sið-
gæðis og sjálfsbjargar.
Mestu máli skiptir, að
þjóðernið varðveitist, menn-
ingin fái að þróast, ættjarð-
arástin haldist ókulnuð og
frelsinu auðnist að lifa. Þau
eru skilyrði þess, að vér njót-
um virðingar umheimsins og
getum eitthvað fyrir hann
gert, verið veitendur í sam-
félagi þjóðanna, eins og ís-
lendingar voru, þegar þeir
einir þjóða vai’ðveittu hinn
samgermanska arf og skópu
einhverjar dýrlegustu bók-
menntir veraldarinnar.
Æðsta gjöf til heimsins nú
á að vera menningarstai’f,
þaulræktun hvers einstakl-
ings, sköpun andlegra verð-
mæta og fagurt foi’dæmi í
þágu friðar og frelsis. Hið
síðastnefnda getum vér bezt
gefið með því að draga úr
hinni ægilegu spennu milli
stórveldanna. En það verður
ekki gei’t á þann hátt að léyfa
einu þeirra að búa sér æ ör-
uggara vígi í landi voru til
að æsa annað gegn sér, $em
getur um leið valdið oss tor-
tímingu. Þetta lið getum vér
aðeins veitt með hlutleysi,
bæði í blóðugri styrjöld og
köldu stríði. Það er lóð vort
á hina réttu vogarskál, þeg-
ar vega skal ávaxtað ævi-
pund.
Ég hóf mál mitt með Ást-
arvísum til æskustöðva, 8 ára
gömlum. Mér var ekki auðið
að túlka hug' minn betur til
þessa héraðs og gleði mína
yfir því að vera hingað kom-
inn í þeim érindagerðum að
tala máli friðar og frelsis.
Öll ættjarðarást og þjóðern-
Framh. á 6. síðu.

Almennar tryggingar í nýjum
húsakynnum
Almennar tryggingar hafa lagið hafa umboðsmenn í öll-
nýlega flutt alla sína starfsemi í um hreppum og kaupstoðum
saman og andstæðingar hið glæsilega hús félagsins við landsins.
Bandaríkjamanna létu her-' Austurvöll. Á götuhæð hússins| Á þessum árum hafa iðgjöld
stöðvar þeirra hér, og um leið fer fram öll afgreiðsla, en skrif
oss Islendinga, í friði, væru stofur eru á tveimur næstu
þá ekki Rússar eða Kínvei’j- hseðum.
ar, sem hæglega gætu skorizt Almennar tryggingar hafa
í leikinn, miskunnsamai’i en starfað í 17 ár. Á þeim tíma hef-
sjálfir verndarar vorir í-eynd-jur starfsemin vaxið ört, enda
ust saklausum borgurum í félagið haft forystu um ýmsar
Japan fyrir 15 árum? En efa- nýjungar í tryggingarmálum.
Útibú ei’U í Hafnarfirði og á Ak-
ureyri-, en auk þess mun fé-
mál er, að allur þorri íslend-
inga fáist til að trúa því.
Almennra ti’ygginga aukizt úr
2 milljónum í 30 milljónir.
Hið ný,ja hús félagsins er eins
og fyrr getur hið glæsilegasta
og til mikillar prýði við Aust-
ui’völl. Teikningar voru gerðar
á teiknistofu Gísla Halldórsson-
ar, en Jón Bergsteinsson tiygg-
ihgai’meistari sá um byggingu
Framh. & 7. síöu.
frjáis þjóS — IaugarSaginn 24. sept 1960