Frjáls þjóð - 05.11.1960, Blaðsíða 4

frjáts m
, Útgeíandi: Þjó6varnarflókkur tslcmáa.
£:• Ritstjórar: Ragnar Arnalds,
■Gils Guðmundsson, ábm.,
' , Framkvæmdastjóri: Kristmann Eiösson.
Afgreiðsla: Laugavegi 31, — Sími 19985.
Í~1
P-
rm
m
íÍ!;
liip
Pósthólf 1419. 1
AskriftargJ. kr. 12,00 á mán. Argj. kr. 144,00, í lausas. kr. 4,00. 1
Félagsprentsmiðjan h.f.
k r 1 -" aaf s

i/
„Samningar eru svik
Imótmælaaðgerðunum, sem Samtök hernámsandstæðinga
gengust fyrir, er samningamakkið við Breta um íslenzka
landhelgi stóð sem hæst, var eftirfarandi áletrun máluð
stórum stöfum á eitt kröfuspjaldið: „Samningar eru svik!“
Stjórnarblöðin hafa síðan reynt nokkrum sinnum að gera
þessa fullyrðingu hlægilega og fráleita og reynt að telja
mönnum trú um, að með þessu væri verið að fordæma
samningaleiðina í viðskiptum þjóða og einstaklinga en hefja
stríðsbrölt- og hvers konar ofbeldi til vegs og virðingar. —•
Vera má, að í fljótu bragði sýnist einhverjum fólgin mótsögn
í skoðunum hernámsandstæðinga. Andstæðingar herset-
unnar vilja ekki aðeins reka bandaríska herinn úr land-
inu til þess að vera lausir við spillinguna, sem af honum
leiðir á friðartímum og lífsháskann, sem fylgir honum á
stríðstímum. Þeir vilja einnig og kannski fyrst og fremst
stuðla að friði. Þeir vilja, að stórveldin ræði af einlægni
um ágreiningsefnin og semji um deilumál sin, en hætti of-
beldishótunum og leggi vopn sín níður. Hernámsandstæð-
ingar setja einmitt traust sitt á samningaleiðina frekar en
nokkuð annað.
TTvers vegna er svo mikil áherzla lögð á samningaleið-
ina? Hvers vegna eru samningar um afvopnun og
frið settir öllu öðru ofar. Það er þörfin, sem knýr á, —
iifsnauðsyn öllu mannkyni. Hráskinnaleikur stórveldanna
með hin ægilegu múgmorðstæki er fjarri allri skynsemi.
Samningar verða að takast. Og flestir hafa raunar löngu
gert sér grein fyrir, að til þess að friður haldist verða þjóð-
ir heims að sætta sig við að semja um öll meiriháttar deilu-
efni. En þar með er ekki sagt, að unnt sé að semja um hvað
sem er. Samningaleiðin er ekki algild regla, — sízt þegar
um er að ræða deilumál, er varðar miklu fyrir annan að-
iijann og sem þó er ekki svo stórvægilegt, að heimsfriðn-
um sé stefnt í voða. Til dæmis gæti enginn samið um að
láta taka sig af lífi.
17'riðun fiskimiðanna umhverfis landið er lífshagsmuna-
mál íslendinga. Um það erum við öll sammála og Guð-
mundur í. Guðmundsson utanríkisráðherra lýsti því jafn-
vel yfir í ágústmánuði 1958 á fundi Nato-ríkjanna, að deil-
an snerist um það, hvort íslendingar ættu að lifa áfram
í landi sínu eða deyja. Þess vegna var landhelgin stækkuð
með einhliða aðgerðum í samræmi við alþjóðalög og venjur.
og því lýst yfir, að við þyrftum hvorki né vildum semja
um innanríkismál okkar við aðrar þjóðir. Á þeirri stefnu
var öll okkar barátta reist, og þó að Bretar réðust inn í land-
helgina með vopnavaldi og ógnuðu lífi íslenzkra varðskips-
manna, lét enginn bugast. fslendingar voru einhuga um að
sigra í þessu réttlætismáli með þolinmæði og stefnufestu.
Ef þessi stefnufesta og einbeitni hefði getað leitt til ófarn-
aðar eða tortimingar íslendinga eða annarra þjóða, hefði
auðvitað komið til mála að gefa eftir. En þar eð svo var
ekki; íslendingar voru þvert á móti að koma í veg fyrir
eigin tortímingu, þeir höfðu réttinn sín megin og Bretar
voru um það bil að gefast upp á ofbeldi sínu, vegna þess
að herkostnaður þeirra var gífurlegur en fiskaflinn ekki
að sama skapi mikill, þá var fráleitt og heimskulegt að
hvika, hættuminnst að standa fast á fyrri stefnu. Hverjum
heilvita manni hlaut jafnframt að vera ljóst, að með við-
ræðum og samningum yrði árangursríkt starf okkar og
erfiði í mörg undanfarin ár gert að engu á fáeinum dögum.
T\Teð stefnu sinni hafa Islendingar hingað til verið að
■ styrkja og treysta þá meginreglu í heiminum, sem
gilt hefur að undanförnu, að þjóðir stækkuðu landhelgi sína
með einhliða aðgerðum. Ef íslendingar semja nú skyndilega
við áðra þjóð um landhelgismörk sín, eru þeir að gera sig
að viðundri á alþjóðavettvangi, lítillækka sjálfa sig og
koma í veg fyrir, að þeir geti nokkurn tíma víkkað út
fiskveiðimörkin síðar meir. Ríkisstjórn, er fremur slíkt
óhappaverk, svíkur þar með fyrri stefnu íslendinga í land-
helgismálinu. Hún svíkur þau loforð sem hún gaf við síð-
ustu kosningar. Hún svíkst aftan að þeim mönnum, sem
lagt hafa líf sitt í hættu tvö undanfarin ár við löggæzlu á
miðunum og hafa reynt að tryggja skýlaus réttindi okkar
tneð hugrekki og þolinmæði. Slík framkoma stjórnast vænt-
anlega af hvoru tveggja: mútuþægni og hugleysi, en hún
getur aðeins heitið einu nafni: svik. í þvi orði er kjarni
málsins fólginm.Sá er semur um landhelgína hefur svikið.
i
Meðal þess sem mig lang-
aði til að kynnast í Færeyj-
um voru söfn frænda vorra
þar syðra og rannsóknar-
störf er snerta sögu þeirra,
tungu, náttúru landsins og
þar fram eftir götunum. Ég
var svo heppinn, að ein-
hvern fyrsta daginn, sem ég
dvaldist í Þórshöfn, kynnt-
ist ég Jóhannesi av Skarði,
lýðháskólakennara, og, varð
hann óþreytandi fræðari
minn og leiðsögumaður um
þessi efni. Jóhannes er son-
ur hins kunna skálds og
menningarfrömuðar Simun-
ar af Skarði, sem mörgum
Islendingum var að góðu
kunnur. Simun af Skarði
hafði mikinn áhuga á ís-
lenzkum bókmenntum 'og ís-
lenzkum fræðum yfii'leitt,
enda kom hann hingað oft-
ar en einu sinni. Jóhannes
hefur erft áhuga föður síns
á íslandi, enda á hann tölu-
vert safn íslenzkra bóka og
les íslenzku sér til fuílra
nota. Fór Jóhannes með mig
í færeysku söfnin og fræddi
mig um flest það, sem hér
verður frá sagt.
Landsbókasaínið.
„Föroya landsbókasavn“
er til húsa í snoturri bygg-
ingu, sem reist var árin
1928—1931. Upphafsmaður
að stofnun safnsins var hinn
góðkunni vinur vor Islend-
inga, C. C. Rafn prófessor,
frumkvöðull að stofnun
,,Stiftsbókasafnsins“ í Rvík,
síðar Landsbókasafns ís-
lands. Það var árið 1827 sem
hann beitti sér fyrir því
meðal fræðavina í Dan-
mörku, að Færeyingum yrði
send vegleg bókagjöf, sem
orðið gæti stofn að bóka-
Jóhannes Patursson, fær-
eyskt skáld og kóngsbóndi.
Gils Guðmundsson:
safni eyjaskeggja. Bókagjöf
þessi var tæp 2000 bindi. Ári
síðar, hinn 5. nóvember 1828,
var samþykkt reglugerð fyr-
ir ,,Færö Amts Bibliotek“,
og er sá dagur talinn stofn-
dagur landsbókasafnsins
færeyska. Hélt Rafn siðan á-
fram að styrkja safnið með
bókasendingum og öflun fjár
til reksturs þess. Það var
fyrst varðveitt í amtsskrif-
stofunni í Þórshöfn, síðan
M Bii
fékkst byggt yfir það lítið
hús, en á ýmsu valt um
rekstur , þess, og fór það
mjög eftir áhuga og dugnaði
amtmanna- þeirra, sem störf-
um gegndu í Færeyjum á
hverjum tíma. Um 1880 var
svo komið, að amtmanns-
skrifstofuna brast bæði dug
og framtak til að hirða um
safnið. Var því þá lok.að og
öllum útlánum hætt, en meg-
inhluti húsnæðisins leigður
nýstofnuðum sparisjóði.
Um aldamótin tóku fær-
eyskir áhugamenn um menn-
ingarmál að krefjast þess að
safnið yrði opnað að nýju og
fé veitt úr almannasjóði til
reksturs þess. Höfðu þeir
mál sitt fram, og var ráðinn
hæfur maður með nokkrum
launum til að sjá um skrá-
setningu og annast útlán.
Safnið hafði að vonum vax-
ið hægt þau árin, sem rekst-
urinn var ýmist í lamasessi
eða alls enginn. Árið 1850
höfðu verið í saíninú 5000
bindi, en rúm 6000 reyndust
þau árið 1909, þegar skrá-
setningu þess var lokið eftir
endurreisnina.
Árið 1919 var fjárveiting

Hervernd
Kaflar úr grein eftir Ólaf Lárusson fyrrv. prófessor
Fyrir tæpum 15 árum,. 1.
desember 1945, ritaði Ólaf-
ur Lárusson, þáverandi rekt-
or Háskóla íslands grein í
Stúdentablaðið um varnir ís-
Iands. Greinin er rituð um
hálfu ári eftir að fyrsta
kjarnorkusprengjan var
sprengd í heiminum, — sem
sagt á fyrstu mánuðum
kjarnorkualdar. Það er næst-
um furðulegt að sjá, hve
framsýnn höfundur greinar-
innar hefur verið, hann
hefur þegar gert sér grein
fyrir, að alger bylting liefur
átt sér stað í hergagnasmíði
og vörn er ekki lengur til í
stríði. FRJÁLS ÞJÓÐ lief-
ur tekið sér bessaleyfi að
birta hér nokkra kafla úr
grein Ólafs.'Allar leturbreyt-
ingar eru blaðsins.
„Þegar Bandaríkijaflug-
maðurinn varpaði kjarnorku-
sprengjunni á Hiroshima í
vor gerðist atburður, er valda
mun. mikilvægum þátta-
skiptum í, hernaðarsögunni.
Fram til þess hafði hernað-
ur verið tvíþættur, sóknar-
stríð og varnarstríð. Síðan
kjarnorkusprengjan kom til
sögunnar, er fyllsta ástæða
til að ætla, að annar þessara
þátta, varnarstríðið, muni
hverfa að mestu, eða með
öllu. Allt bendir til þess að
eftirleiðis verði ekki um
Ólafur Lárusson.
neina vörn að ræða í ófriði.
Gegn kjarnorkusprengj-
unni verður engri vörn við
komið og það er vafasamt, að
mennirnir geti nokkurn tíma
fundið. upp varnir, er stoði
gegn þeim. Þetta hafa vís-
indamennirnir, sem gerðu
þær fyrstir, játað t. d. Al-
bert Einstein, og það er
hverjum leikmanni auðskil-
ið. Orkan, sem þar er leyst
úr læðingi, er svo gifurieg,
að öll mannaverk eru sem fis
fyrir átökum hennar, hinar
traustustu víggirðingar fá
ekki veitt henni neitt við-
nám.
En það eru fleiri hernað-
arnýjungar komnar til sög-
unnar en kjarnorkusprengj-
an. Nú er svo komið, að eng-
inn staður á jörðinni er leng-
ur óhultur fyrir árásum.
Flugsprengjur Þjóðverja
hafa verið fullkomnaðar,
og hagfræðingar segja, að
í ófriði muni eftirleiðis hægt
að senda flugsprengjur með
hraða hljóðsins og með ör-
uggri miðun, milli hvaða
staða á hnettinum sem er.
Armorum vis (máttur vopn-
anna) nær nú til allrar
jarðarinnár, vopnin t?.ka
hvert á íand sem vera skal.
Saga hinna síðustu ára héf-
ur sýnt það, að í ófriði er oll-
um vopnum.beitt til hins i.tr-
asta, og af staðrevndum
þéim, sem núvar getið.'vi rð-
ist mega ráða nokkuð iim
Frjála Íyjóð - Laugurdaginn 5. nóvembei-1960