Frjáls þjóð - 19.11.1960, Blaðsíða 6

frjáls MðA
'****«?zm'sawn
Útgeíandi: Þjóövamarflokkur Islandn.
Ritstjórar: Ragnar Amalds,
Gils Guðmundsson, ábm.,
: Fratinkvæmdastióri: Kristmann Eiðssqn.
Afgreiðsla: Laugavegi 31. — Sími 19985. — Pósthólf 14Í9.
Asskriftargj. kr. 12,00 á mán. Argj. kr. 144,00, í lausas. kr. 4,00.
Félagsprentsmiðjan h.f.
! r
Abyrgð
■JlÆTargoft hefur verið á það bent, hve miklu erfiðara er
að reka iítið þjóðfélag en stórt. Það er dýrt fyrir
íámenna þjóð að hafa sjálfstætt efnahagskerfi, utanríkis-
þjónustu með mörgum sendiráðum og eigið menningarlíf;
bækur eru gefnar út fyrir örfáa lesendur, ríkisútvarp ei
Starfrækt, sinfóníuhljómsveit, mörg dagblöð koma út o. s.
frv. Enda eru margir útlendingar, sem híngað koma stein-
hissa á því, að þetta skuli vera mögulegt. Reynslan á ís-
landi hefur þó sannað ótvírætt, að lítil þjóð getur lifað
sjálfstæðu lífi, ef hún vill.
Hins vegar er annað vandamál fámennisins, sem er tals-
vert örðugra. Hjá smáþjóð er lítið mannval og ekki get-.
ur hver sem er gegnt æðstu stöðum í þjóðfélaginu. Það er
kannski ekki miklu erfiðara að stjórna stórþjóð en lítilli
þjóð, en í fjölmennu landi eru margir úrvalsmenn, sem haft
geta forystu, — hjá smáþjóð eru fáir. íslendingar hafa ekki
megnað að leysa þennan vanda og árangurinn hefur orðið
þeim dýrkeypur. Við höfum goldið fæðar okkar með
því að velja til forystu misvitra og hættulega sijórnmála-
menn. *
TJTugtakið ábyrgð er margþvælt orð, sem stijórnmálamenn
hafa lengi leikið sér að á milli tannanna við hátíðleg
tækifæri. Þeir tala um ábyrgð sína og ábyrgð okkar á með-
al annarra endurtekninga í innantómum ræðum. Þeim mun
öi-lagarikara er þó að gleyma ekki mildlvægi þessa orðs.
Húlifandi íslendingum er falin sú ábyrgð að varðveita þjóð-
artilveru sína á mestu umrótatímum, sem gengið hafa yfir
jörðina. Þeim er falið að vernda efnahagslegt sjálfstæði sitt
á tímum markaðsbandalaga, þegar hagkerfin eru sniðin
fyrir milljónamúg, falið að halda landi sínu utan við
vítisloga heimsstyrjalda á tímum eldflauga og vetnisvopna,
falið að varðveita menningarlegt sjálfstæði sitt á þeim tím-
um, sem smáþjóðin hlýtur vegna aukinna samskipta að
þiggja múgmtnningu stórþjóðanna meðan eigið framiag
drukknar í menningarflóði milljónanna. Það getur því orð-
ið erfitt að standa undir ábyrgðinni, sem því fylgir að vera
Isiendingur. Hafa þessir menn, sem gaspra mest um ábyrgð-
ina, sýnt hana í verki á undanförnum árum?
TJai'áttan við vaxandi ágengni erlendra stórvelda er
kjarninn í stjórnmálasögu þjóðarinnar seinustu tvo ára-
tugina. Því aðeins var unnt að haida efnahagslegu og menn-
ingarlegu sjálfstæði okkar óskertu, að staðið væri fast gegn
' þeirri ásókn. Stjórnmálamennirnir með ábyrgð sína níð-
þunga í eftirdragi beygðu sig þó auðmjúkir fyrir Banda-
rikjamönnum, þegar þeim þóknaðist að stíga hér á land.
Því var haldið fram, að herinn væri til varnar íslend-
ingum. Ef einhver snefill af ábyrgðartilfinningu hefði búið
með þeim mönnum, sem kölluðu á bandarískan her, hefði
þeim verið í lófa lagið að einangra herstöðvarnar, girða
fyrir spillingaráhrif hernámsins á þjóðlífið og banna út-
varpssendingar Bandaríkjamanna í landinu. Herstöðin
hlaut að vera jafngagnleg í styrjöld, þótt menning og efna-
hagskerfi landsins fengi að vera óskert. En þessi leið var
ekki farin — og skýringin er einföld. Herinn var ekki
kvaddur hingað til að verja landið. Það var ætlun leiðtog-
anna að græða á hersetunni og þeim hefði aldrei dottið í
hug að biðja um einangrað hernámslið. í þessum óhrekjandi
staðreyndum spegiast svo skýrt sem verða má botnlaust
ábyrgðarleysi íslenzkra stjórnmálamanna, hræsni þeirra og
óheilindi.
Tjjóðin býr enn við forystu þessara manna. Þeir hafa um-
bylt efnahagskerfinu og þrengt lífskjör almennings
meir en nokkru sinni fyrr. Þeir seg'jast gera þetta í góðum
tilgangi, markmiðið sé að rétta efnahag landsins við. Þeir
tala uiii ábyrgð i öðru hverju orði og segjast eingöngu hugsa
um þjóðarhag. Þeir saka stjórnarandstöðuna um ábyrgðar-
leysi. t r-\W%
Er mark takandi á orðum þeirra? Það er spurning, sem
hver íslendingur verður að leita svars við. Er það ábyrgð-
artilfinning, sem því ræður, að islenzka þjóðfélagið er orð-
ið tilraunadýr fyrir unga hagfræðinga, sem ákveða svo háa
vexti innanlands að útlendum sérfræðingum ofbýður glæfra-
spihð. Er það af ábyrgð sem vaidhafarnir stefna að atvinnu-
leysi, stöðvun togaraflotans, uppboði á bátaflotanum, vax-
andi eyðsluskuldum erlendis og leigu landhelginnar? Og
svarið er nærtækt. Það er sama hræsnin, sama botnlausa
ábyrgðarleysið og áður fyrr.
Fáár éðá engar vest-
ræriár þjóðir muriu hafa'lif-
f^grigerft ,byltingu í
'l fftírYl n‘rf ,rl'X T, ■ 1 „ — ,-1
atvinnuhactum og vi'ð fslérid-
ingar höfum gert á síðustu
áratugum. Ffekvéiðafnar
hafa færzt frá hatidfséraveið-
um á opnum bátum til notk-
unar stórvirkra véiðitækja á
vélknúnum hafskipum. Jafn-
framt hefur nýting aflans og
meðferð gjörbreytzt. Land-
búnaðurinn hefur þróazt úr
frumstæðu formi sjálfsbjarg-
arbúskapar í vélvæddan
ræktunar- og viðskiptaland-
búnað. Nýjar atvinnugreinar
hafa orðið til svo sem ýmiss
konar verksmiðjuiðnaður,
sem enginn var fyrir, og i
landinu hefur vaxið upp fjöl-
menn stéít handverksmanna,
sem áður var næsta fámenn.
Þannig mætti lengur telja.
Augljóst er að við þessar
aðstæður hefur fyrri verk-
kunnátta þjóðarinnar orðið
lítils virði. Nýrri kynslóð hef-
ur lítið dugað að læra hand-
tök og verklag feðra *inna,
heldur hefur hún orðið að
læra flest vinnubrögð frá
grunni. Hér er því ekki um
neina hefðbundna verkkunn-
áttu að ræða, sem gengið hef-
ur í arf frá manni til manns.
Við þessar aðstæður er mjög
mikilvægt að þjóðfélagið efli
hina nýju verkmenningu
með aukningu verkkennslu
og útbreiðslu verklegrar
þekkingar, til þess að at-
vinnubyltingunni fylgi sem
minnst sóun verðmæta.
Hvernig hefur svo þjóðin
brugðizt við þessum vanda?
Hefur hún eflt dg metið
verkmenningu sína svo sem
vert er? Því miður verður
að syara þessari spurningu
neitandi.
Viðhorf ti!
verkmenniRgar.
Fyrir nokkru v^r höfundur
þessarar greinar gestur
greindarbónda, bókamanns
en lítils búsýslumanns. Tal-
ið barst að nágrannaheimili.
Þar var rekinn fyrirmynd-
arbúskapur af þekkingu og
snyrtimennsku. Ég fór við-
urkenningarorðum um bú
rekstur nágrannans. Þá varð
gestgjafa mínum að orði: „O
já, en það heimili er í engri
snertingu við menningu“.
Við nánari eftirgrennslun
kom í ljós að þessi dómur var
byggður á því að á nágranna-
heimilinu var prentað mál
lítið um hönd haft.
Þessi ummæli virðast mér
næsta táknræn fyrir viðhorf
þjóðarinnar í dag til verk-
kunnáttu og verkmenningar.
Svipaðs eðlis er áhugaleysi
það, sem menntaskólanemar
og stúdentar sýndu höfuðat-
vinm^vegum þjóðarinnar á
starfsfræðsludegi, sem efnt
var til í háskólanum nú í
haust. Aðeins sárfáir þeirra
mörgu, sem' þangað komu,
leituðu upplýsinga um há-
skólanám í búfræði og fiski-,
fræði og öðrum skyldum
námsgreinum. Sú litiisvirð^
ing, sem þjóðin sýnir at-
vinnulifi sínu er enn fráleit-
ari fyrir þá sök að blómleg
verkmenning skyggir á eng-
an hátt á æðri menningu.4
heldur ér. blátt áfram uridir-
staða þess, að ríkuleg menn-
ing á sviöj bókmennta. og
ihV.r J;’.> " ‘.ííU’.ívV, p V- s •«»**. '
lista fái, staðizt.,
an helztu atvinnugreina okk-
.at. .V.Pnú?:
Erum viA a?
dragast aftur úr.
I nágrannalöndum okkar
er hvarvetna leitazt við að
Bjarni Arason.
Iðnaður.
Uppfræðsla jðnaðarmanná i
íðnum þeirra er enn að mestu
með sama lýrirkomu'lagi óg’
tíðkaðist í Evrópu á fniðóld-
um. Mi’ög er það háð tilviljun
’hvé kennslan er haldgóð, og
námstíminn er hvorki háður
gæðum kennslunnar né hæfi-
leikum og dugnaði nemand-
ans. Kennslukerfið felur auk
þess í sér að nýjungar í
starfsgreinum breiðast hægt
út. Ef ungir iðnaðarmenn
vilja afla sér aukinnar
fræðslu í iðngrein sinni að
loknu sveinsprófi, eiga þeir
ekki annars úrkosta en leita
út fyrir landsteinana.
I nágrannalöndum okkar
eru starfandi stórir tækni-
skólar, sem eru einkum sótt-
ir af iðnaðarmönnum. Þessir
skólar sjá nemendurri sínum
fyrir haldgóðri sérþékkingu
í iðngreinum sinurrt. Iðnfræð-
Bjarni Arason:
Verkmenntun
efla verkkunnáttu sem allra
mest. Með síaukinni verka-
skiptingu er þetta auðveld-
ara en ella, þar sem hver
einstaklingur einbeitir sér að
þröngu sviði, en fá munu
þau verk, sem ekki þarf
nokkra kunnáttu til að leysa
af hendi á fullkomnasta hátt.
Eins og nú horfir er mikil
hætta á að fremur aukist en
minnki það bil, sem er milli
okkar og grannþjóða okkar á
þessu 'sviði, en það hlyti að
boða lélegri efnalega af-
komu þjóðarinnar. Þetta má
skýra með tveimur nærtæk-
um dæmum. Fyrir nokkrum
árum var saltfiskur, sem þá
var aðalútflutningsvara okk-
ar, viðurkennd gæðavara. Nú
virðast fiskafurðir okkar ekki
lengur njóta álits á heims-
markaðinum og seljast því
fyrir lægra verð en vorur
sömu tegundar frá öðrum t.
d. Norðmönnum. Hráefnið,
fiskurinn við strendur ís-
lands, er þó talið meðal hins
bezta sem þekkist. íbúð-
arhúsnæði er dýrara hér á
landi reiknað í vinnustund-
um, en sambærilegt húsnæði
í nágrannalöndum okkar, og
mun orsakanna ekki sízt að
leita í óhagkvæmari vinnu-
brögðum við byggingaiiðn-
aðinn en annars staðar eru
viðhöfð.
Byggii gar ■' Olafsdal
i tíð Torfa
Bjarnasonar.
ingar þeir, sem koma frá
þessum skólum, eru miklum
mun íjölmennari en háskóla-
gengnir verkfræðingar með
grannþjóðum okkar. Þeir
mynda þar nauðsynlegan
tengilið milli iðnaðarstétt-
anna og verkfræðinga. Hér á
landi hefur enginn slíkur
tækniskóli verið stofnaður en
við höfum hins vegar komið
upp vísi að verkfræðideild
við háskóla okkar. Fram-
kvæmd, sem ekki ber að
lasta, þótt fjarlægari virðist
en stofnun tækniskóla.
Þessa skoðun, að illa sé bú-
ið að atvinnufræðslu og verk-
kunnátta sé lítils metin hjá
þjóðinni, vil ég rökstyðja
nokkru frekar, með því að
víkja í fáum orðum að á-
standinu I þessum eínum inn-
Mjög stendur það verk-
smiðjuiðnaði okkar fyrir
þrifum, hve ör skipti eru á
starfsliði í verksmiðjunum.
Leiðir það til þess, að mikill
hluti af starfsfólkinu eru
jafnan byrjendur í starfi.
Afleiðing þessa eru minni af-
köst og minni gæði fram-
leiðslunnar en ella væri.
Þrátt fyrir þetta hefur þró-
unin verið sú síðustu árin,
að munur á byrjunarlaunum
og fullum launum iðnverka-
fólks hefur farið minnkandi,
og starfstími, áður en fulium
launum er náð, hefur stytzt.
Launakjör reynds starfsfólks
eru heldur. ekki þarinig að
BTS
l.
6
Frjáls þjóð - Laugardaginn 19. nóvember 19tf0