Frjáls þjóð - 19.11.1960, Blaðsíða 8

Færeyingar hafa á þessu
ári komið sér upp húsnæði
yfir náttúrugripasafn sitt. Þó
er þar aðeins um bráða-
birgðalausn að ræða, enda
húsnæðið þegar of þröngt,
en við það mun verða að
sitja um sinn. Raunar er það
sjóminjasafnið, sem hefur
komið sér upp þessum salar-
kynnum, og er það í helmingi
hússins, en hinn hlutinn
geymir náttúrugripasafnið.
Söfnin höfðu enn ekki verið
opnuð í hinum nýju vistar-
verum þegar ég var þarna á
ferð, en hinn ágæti leiðsögu
maður minn, Jóhannes av
Skarði, fékk einhvers stað-
ar léða lykla og hleypti mér
J þangað inn. Var að mestu bú-
ið að koma gripum fyrir,
enda ætlunin að hafa allt
! tilbúið á Ólafsvöku, sem þá
var skammt undan.
Náttúrugripasafnið.
Safnið skiptist í þrjár
i deildir. Fyrst er að nefna
dýrasafnið. Ber þar lang-
; mest á fuglum, enda setja
i þeir öðrum dýrum fremur
j sviþ á eyjarnar. Þó eru
J fuglategundir þar ekki
margar — Jóhannes minnti
að þær væru aðeins um 100
j — en fjöldi sumra tegund-
anna, einkum sjófuglanna, er
afar mikill. Fuglasafnið, sem
1 Færeyingar hafa komið sér
! upp, er 3,jómandi fallegt og
snyrtilega fyrir komið. Hafði
skáldið Hans A. Djurhuus
unnið mikið starf við söfnun-
ina, og ekkja hans, Petra, síð-
an haldið því áfram af ein-
stökum dugnaði.
Gaman er að b'ra saman
færeysku fuglanöfnin og þau
íslenzky. Sum eru að heita
má alveg eins: lundi, álka,
súla, svartbakur (í daglegu
Færeyska ljóðskáldið
J. II. O. Djurhuus.
Gil: Guðmyndsson:
um norrænum, lítið eitt
breyttum. Krían heitir terna,
en gamalt nafn íslenzkt á
þeim fugli er þerna. Munu
staðaheitin Þei’ney og Þernu-
vík af því dregin. — Hrafn-
inn heitir á færeysku ravnur,
máfurinn mási, langvían
lanviga og kjóinn kjógvi.
Skrofan heitir skrápur, en
ungi hennar líri, og er það
nafn einnig til um fuglsunga
þennan í fornu íslenzku
máli. Dílaskarfurinn nefn-
ist hiplingur, en á íslenzku
er varðveitt nafnið hnupl-
ungur, og merkir hið sama.
Loks er þess að geta, að til
eru færeysk fuglanöfn, sem
ekki eiga mér vitanlega sam-
svaranir á íslenzku. Fýllinn
ur. Hans er getið í fugla-
kvæðinu gamla, og er þar
m. a. kallaður „Garpur
bringuhvíti“. Afbrigði þetta
var nokkuð algengt frarn á
19. öld, en fækkaði þá mjög,
og er talið að hvíthrafninn
hafi dáið út á fyrsta áratug
þessarar aldar.
í safninu gat að líta flest-
ar sömu fiskategundir og al-
gengar eru hér við ísland.
Landdýr eru ekki mörg í
Færeyjum. Taka þau því
lítið rúm í safninu. Refir eru
þar engir og ekki minkar.
Þó var mér tjáð, að verið
væri að koma á fót stóru
minkabúi í Þórshöfn, og má
mikið vera ef það verður
eyjaskeggjum til yndisauka.
Að reisa frá grunni
Svipmyndir úr Færeyjaför IV
tali oftast bakur), rita, æða
(æðarkolla) og æðublikur.
Tjaldur heitir og sama nafni
í báðum löndunum. Er hann
mjög algengur í Færeyjum
og hafa eyjaskeggjar á hon-
um sérstakar mætur. Hafa
þeir gert hann að „þjóðfugli“
sínum. Stærsta farþegaskip
þeir'a. „fiaggskipið“, heitir
Tjakiur, og stór verzhrnar-
fyrirtæki brra nafn hans.
Þá eru önnur fuglahhti,
sem enn halda fornum nöfn-
heitir máti, öðru nafni hav-
liestur, stokköndin villi-
dunna og himbriminn hav-
gás.
Meðal fugla, sem þarna gat
að 1 í 1 'I, var hrafns-afbrigði,
sem nú er útdautt, en fyrr-
um cr tahð hafa verið nokk-
vð altrcngt í Færeyjum
og hvergi annars staðar
svo vitað sé. Það er hvít-
hrafninn (hvítravnur.) Hrafn
þcsíú vnr að vísu ekki al-
hviiur, heldur hvítflekkótt-
JÓLAGETRAUN £
FrjjííisraM* pjjóður
Hver þessara manna er faðir Ragnars Bjarnasonar,
dægurlagasöngvara?
a) Bjarni Böðvarsson, hljóðfæraleikari.
b) Bjarni Benediktsson frá Hofteigi.
c) Bjarni Bjarnason, læknir.
d) Bjarni Jónsson frá Vogi.
Ragnar Bjarnason.
Nafn
Ileirnilisfang
Verðlaun að verðmœti 9000
kr. — Flugfar með Loftleið-
um til Kaupmannahafnar
fram og aftur og vikuuppi- {
hald. <(
Setjið kross við rétt svar, klippið miðann út og’ sendið öll svörin, þegar get-
rauninni Lýkur í desember til afgreiðslu Fr. þj. Laugavegi 31, Reykjavík.
Hérar voru fluttir inn frá
Noregi um miðja 19. öld,-og
hafa þeir þrifizt vel. Eru hér-
ar nú á flestum eyjunum og
skipta þúsundum. Á þeim 0
rösklega hundrað árum, sem ,
hérar hafa átt heimkynni í ■;
Færeyjum, hefur stofninn i
þar tekið svo miklum breyt-
ingum, að vakið hefur sér-
staka athygli dýrafræðinga.
Færeyski hérinn er ekki
lengur hvítur á vetrum, eins
og frændi hans í Noregi,
heldur blágrár. Hann hefur
einnig minnkað töluvert,
tennur og skoltur stytzt veru-
lega. Var þetta fyrirbæri
rannsakað vísindalega fyrir
nokkrum árum. Sagði Jó-
hannes av Skarði mér, að
færeyski hérinn sé nú tal-
inn sérstök hérategund, og
hefur honum því til staðfest-
ingar verið gefið langt og
virðulegt vísindaheiti á lat-
ínu.
Þetta var um dýrasafnið.
Hinir tveir hiutar náttúru-
gripasafnsins, jarðfræðisafn-
ið og plöntusafnið, eru einn-
ig mjög fróðlegir og smekk-
lega fyrir komið. Ekki mun
ég þó hætta mér út á þann
hála ís að lýsa þeim í ein-
stökum atriðum.
Bátahöllin.
I hinu nýja húsi hefur
verið komið fyrir allstórum
visi að sjóminjasafni. Nefn-
ist það „bátahöllin“, enda
ber þar mest á árabátum af
ýmsum stærðum og gerðum,
farviði, veiðarfærum og sjó-
klæðum. Var þar margt
næsta forvitnilegt að sjá, og
gaman að bera saman við is-
lenzlcar sjóminjar. Sumt var
nauðalíkt, en annað næsta
frábrugðið þvj, sera hér
tiðkaðish Skinnklæði munu
hafa verið miklu fátíðuri í
Færeyjum en á íslandi og
ólík að saumaskap og sniði.
Virðast Færeyingar ekki
hafa komizt upp á lag með
að gera sér vatnsheldar
skinnbrækur. Sýndist mér
og sitthvað fleira af sjóbún-
aði þeirra hafa verið ennþá
frumstæðara en á íslandi,
þótt undantekningar mætti
finna, þar sem auðsætt var
að færeyskir frændur okkar
höfðu komizt upp á betra lag
en við. En í heild mátti hik-
laust draga þá ályktun af
munum á safni þessu, að á-
kaflega margt hafi verið líkt
með skyldum, og baráttan
fyrir lífinu furðu áþekk i
báðum löndunum.
Fróðskaparfélagið.
í greinarkorni þessu og
hinu næsta á undan héf ég
gert stuttlega grein fyrir
helztu söfnum þeirra Fær-
eyinga: landsbókasafni, þjóð-
skjalasafni, fornminjasafni
og náttúrugripasafni. Þegar
höfð er hliðsjón af fámenni
þjóðarinnar og örðugri að-
stöðu á margan hátt, gegnir
furðu hve Færeyingar éru
vel á veg komnir að byggja
upp þennan mikilvæga þátt
jýóðlifs síns. Allt hefur orð-
ið að reisa frá grunni á
skömmum tíma, og hefur
mestur hluti þess starfs ver-
ið unninn hina síðustu ára-
tugi.
Ekki þarf að hafa um það
mörg orð, hversu nauðsyn-
Skáldsagnahöfundurinn
Jörgen-Frantz Jakobsen.
íegur grundvöllur söfn þessi
eru undir alla vísindalega
rannsókn á færeyskri tungu,
sögu og menmngu. Má og
fullyrða, að vismdastarfsemi
stendur nú traustari rótum
og með meiri blóma í Fær-
eyjum en nokkru sinni fyrr.
Vísindamennirnir eru að vísu
helzt til fáir ennþá, en marg-
ir þeirra eru dugmiklir og
brennandi af áhuga. Hvar-
velna sjá þeir óunnin verk-
efni, og leggja hiklaust til
°iímu við þau af f jöri og með
embeittum hug. En svo erf-
itt sem það er að gefa út
fagurfræðilegar bókmenntir
með 30 þúsund manna þjóð,
þeim mun torveldara reynist
að koma út vísindaritum á
máli, sem svo fáir lesa. En
einnig á þessu sviði eru Fær-
eyingar nú sem óðast að
sækja fram. Árið 1952 stigu
þeir merkilegt skref: stofm
uðu Föroya fróðskaparfclag,
sem hefur það hlutverk að
gefa út vísindaleg rit á fær-
eysku og stuðla að þróun
vísindastarfsemi í Færevjuni
á hvern þann hátt sem klaift
Frh. á 9. s.
8
Frjáls þjóð- Laugardaginn 19.nóvember 1960