Frjáls þjóð - 26.11.1960, Blaðsíða 4

frjáls þjóö
Útgefandi: Þjóðvarna rflokkur tslanfht.
Ritstjórar: Ragnar Amalds,
Gils Guðmundsson, ábm.,
Framkvæmdastjóri: Kristmann Eiðsson.
Afgreiðsla: Laugavegi 31. — Simi 19985. — Pósthólf 1419.
Askriftargj. kr. 12,00 á mán. Argj. kr. 144,00, í lausas. kr. 4,00.
Félagsprentsmiðjan h.f.
&
Útsýn ferdæmir kredduþræla
ÞjóSviljinn, aðalmálgagn Sósíaiistaflokksins og Alþýðu-
bandalagsins, ber um málflutning flest hin sömu ein-
kenni og kommúnistablöð annara landa. Að einu leyti hefur
hann þó nokkra sérstöðu. Orðið kommúnismi er þar til-
itölulega sjaldan notað, en þeim mun meira rætt um sósíai-
isma — ,,lönd sósíalismans" o. s. frv. Þessi pempíuskapur
Stafar af því, að enda þótt þeir menn, sem móta stefnu
Þjóðviljans, séu sanntrúaðir kommúnistar, vita þeir ofurvel
að meðal kjósenda Alþýðubandalagsins er mikill fjöldi
fólks, sem með öllu skortir hina sönnu kommúnistatrú og
jrefur ýmugust á hundflatri Moskvuþjónkun. En svo ein-
kennilega er högum háttað innan þessara samtaka, . að
liinir gallhörðu kommúnistar ráða þar lögum og lofum, þótt
allir viti að þeir eru langtum fámennari en hinir, s'em
kysu að eiga aðild að róttækum, þjóðlegum flokki.
Eitt af því, sem á undanförnum árum hefur ruglað mjög
allar línur i íslenzkri pólitik er sú staðreynd, að fá-
menn en harðvítug og athafnasöm klíka kommúnískra
bókstafstrúarmanna hefur haft tögl og hagldir í fjöl-
mennustu stjórnmálasamtökum sósíalista og verkalýðssinna.
jVIeð yfirráðum sínum yfii" Sósialistaflokki og Alþýðu-
bandalagi hafa þeir komið í veg fyrir að upp rísi stór og
áhrifamikill flokkur allra vinstriafla.
Áratugum saman voru hofgoðar Sósíalistaflokksms
dyggir aðdáendur og málsvarar Stalínismans á íslandi.
Hvað sem á dundi, þótt nær allir foringjar rússnesku byit-
ingarinnar væru af lífi teknir, börðust þeir við að fylkja
íslenzkri alþýðu undir merki Moskvukommúnismans. Þab
tókst vitaniega ekki nema að ákveðnu marki, en dugði þó
til þess að þúsundir róttækra lýðræðissinna lentu í eins
konar herleiðingu. Aðrir, sem einriig hefðu átt heima í
þjóðlegum, radíkölurn flokki, létu óttan við Moskvukommún-
istana þrýsta sér yfir í hina gömlu flokkana, sem stöðugl
þroskuðust lengra til hægri. Loks kom þar, að sjálfir
valdhafar Sovétríkjanna afhjúpuðu Stalín sem kaldrifjað-
an einræðissegg, er drýgt hefði hina verstu glæpi, og af-
rieituðu mörgu af verkum hans og stefnu.
A fhjúpun þessi hafði mikil áhrif á sósíalista og kommún-
ista víða um heim. Ýmsir gerðu sér ljóst, að auðsveip
Moskvudýrkun og óbifanleg fastheldni við steinrunnar
kennisetningar. var hin hættulegasta firra. Þeir sáu, að
fátt gat orðið til að draga hugsjón sósíalismans um frelsi,
jafnrétti og bræðralag, svo mjög niður í svaðið. Slík
þjónkun hlau.t öðru fremur að vekja t'ortryggni um að |
framkvæmd hans væri dæmd til að leiða til ófrelsis,
heiftúðar og mannhaturs. Einnig hér á íslandi höfðu at-
burðir þessir, svo og uppreisnin í Ungverjalandi, töluverð
áhrif. En hofgoðarnir í Sósíalistafiokknum létu engan bilbug
á sér finna. Þeir héldu sitt strik, gættu þess aðeins að
treysta betur en áður yfirráðin yfir þeim, sem óánægðir
yoru eða teknir að bila í trúnni.
En óánægjan innan Alþýðubandalagsins með línu hinna
gallhörðu Moskvumanna hefur ekki rénað. Stöku sinnum
brýzt hún upp á yfirborðið. í síðustu Útsýn, vikublaði Al-
þýðubandalagsins, birtir ritstjórinn, Bjarni Benediktsson
frá Hofteigi, skorinorða grein, þar sem hann segir kommún-
ískum bókstafsþrælum rækilega til syndanna. Þó að til- §
efmð, sem hann notaiy sé kosningasigur Aksels Larsens,
og skeytum því að formi til beint að dönskum kommún-
Istum, er ekki um að villast að þeim er ætiað að hitta ís-
lenzka trúbræður þeirra. Bjarni segir að þrátt fyrir afglöp
Stalíns og' atburðina í Ungverjalandi, „sem áttu rætur að
rekja til rotíns stjórnarfars og raunar hreinna glæpaverka“,
séu þeir til, sem „halda eftir sem áður sömu dindilafstöð-
unni gagnvart hinum austur-evrópsku ,,bræðraflokkum“,“
enda feti slíkir menn „öruggir og sigurglaðir hina dauðu
3eið undirlægjuháttar og kredduþrælkunar“. — Kafli úr
grein Bjarna birtist á öðrum stað hér í blaðinu.
Um leið og FRJÁLS ÞJÓÐ fagnar þessari karlmann-
legu ádrepu ritstjóra Útsýnar, vill hún segja þetta:
Vinstrisinnaðir menn á íslandi hafa of lengi látið annar-
leg öfl gera sig að mestu óvirka og ófæra um að reka áhrifa-
mikla, róttæka og þjóðholla pólitík. Mál er til komið að
þeir bindist öflugum samtökum, sem laus séu við hvort-
tveggja: fjötur hernáms og hægristefnu og helsi Moskvu-
þjónkunar.
Guðmundur Thoroddsen er
fæddur á ísafirði árið 1887.
Hann er sonur Theodóru og
Skúla Thoroddsen, sem bæði
urðu landsfræg, móðirin fyr-
ir skáldskaparhæfileika og
faðirinn sem stjórnmálaskör-
ungur. Blaðið átti nýlega
stutt viðtal við Guðmund, en
hann er hættur störfum sem
prófessor og yfirlæknir við
Landsspítalann fyrir all-
löngu, og fer það spjall hér á
eftir.
— Heimili foreldra minna
á ísafirði var mjög marg-
mennt. Krakkarnir urðu
margir og einnig var talsvert
af vinnufólki. Þarna var
bæði prentsmiðja og verzlun
og jafnvel fjós og hlaða.
— Hvaða heimilisfólk er
þér sérstaklega minnisstætt?
— Ég man eftir ýmsum, t.
d. honum Sjonka. Hann hét
John og var frá Ameríku.
Um þetta leyti voi-u margir
útlendingar á veiðum við
Vestfirði og voru kallaðir
þjjóðir. Þeir voru þarná á
nokkrum skipum og veiddu
úr doríum. Svoleiðis var með
Sjonka, að hann lenti í slags-
málum á Dýrafirði og urðu
einhver meiðsli af, og hann
var dæmdur og settur inn á
ísafirði í eina fangahúsið,
sem var á þeim slóðum. En
þegar hann var látinn laus,
voru allar þjóðir farnar. Og
þá gerðist hann heimamaður
hjá sýslumanninum og var
þar þangað til þjóðir kornu
aftur. Ég held að pabbi og
mamma hafi æfzt mikið í
ensku að tala við Sjonka. Og
eftir þetta kom hann oft í
heimsókn og færði okkur
bita í soðið, þegar hann kom
að landi.
— Var ekki gestkvæmt á
heimilinu?
— Jú, en þó ekki mjög
mikið. Það voru sjaldan
veizlur, pabbi var ekki mann-
blendinn að ráði.
Skúlamálin.
— Manstu eftir Skúlamál-
unum?
— Ég man lítið eftir þeim.
Ég hef líklega verið á sjötta
ári og man bara óljóst eftir
fáeinum atvikum. Það stóð
alltaf til að taka pabba fast-
an, og við Una systir mín
vorum hálfhrædd við þetta.
Eitt sinn rétt fyrir jólin var
löng yfirheyrsla heima. Ég
man að mamma var þar við-
stödd og síðan endaði það
með því, að pabbi var úr-
skurðaður í gæzluvarðhald.
Svo var lagt af stað inn í
miðbæinn og þar safnaðist
saman mikill mapnfvjöldi.' Við
Una systir mín horfðum á
þetta út um glugga í næsta
húsi.
Þá var kominn sími milli
ísafjarðar og Hnífsdals, lík-
lega fyrsti síminn í landinu
og endastöðin var einmitt í
húsinu okkar. Það var hringt
út í Hnífsdal til að segja,
hvað væri að gerast og árang-
urinn varð. sá, að Hnífsdæl-
ingar fjölmenntu inn á ísa-
fjörð. Nokkur átök urðu
þarna og síðan varð ekkert
af handtöku. Þetta er eitt af
því fáa, sem ég man persónú-
lega.
í yfirréttardómi var pabbi
svo dæmdur frá embætti, og
þá var það, að Tryggvi gamli
Gunnarsson sendi honum
bréf og í því stóð aðeins eitt
orð: Velbekomme!
Gúðmundur Thoroddsen.
— Þetta hefur Theodóru
ekki þótt gott.
— Nei. Þessu gleymdi hún
ekki.
— Seinna var hann sýkn-
aður?
— Já, þetta breyttist, þeg-
ar málið vannst og hann var
sýknaður í hæstarétti. Frétt-
in kom með póstskipinu til
Reykjavíkur, og þá stóð
þannig á, að það var ball í
Klúbbnum. Fína fólkið i
bænum var allt meðlimir í
klúbbnum. Og þar var ball
þetta kvöld, og ýmsir mekt-
armenn staddir þar. En þeg-
ar fréttin barst, leystist ball-
ið upp, — það var ekkert
mei.ra gaman.
Okkur barst fréttin með
dönsku hvalveiðiskipi, sem
kom til Flateyrar. Þeir sendu
strax mann yfir Breiðadals-
heiði að flytja tíðindin. Það
þóttu góðar fréttir. En mála-
reksturinn hafði kostað pen-
inga. Ég sá eitt sinn kvittun
frá verjandanum í Kaup-
mannahöfn. Það voru 2000
krónur. Sýslumannslaunin
voru þá 3000 krónur.
— Hvenær fóruð þið frá
ísafirði?
— 1901. Þá fluttumst við
til Bessastaða. Líklega hafa
þau viljað, að við krakkarn-
ir fengjum sæmilega mennt-
un. Ég var farinn stuttu áð-
ur i Menntaskólann, tók inn-
tökupróf aldamótaárið. Þá
varð Jón kaldi efstur og ég
næstefstur, þó að ég þætti
heldur lélegur í latínu. Við
aldamótabusarnir héldum
veizlu núna í vor, það voru
margir ágætir menn i þessum
árgangi, Sigurður Nordal,
Sigurður Hlíðar og fleiri.
Kaupmannahöín.
— Og svo kom röðin að
Kaupmannahöfn?
— Já. í skóla var ég mest
gefinn fyrir náttúrufræði og
stærðfræði. En á þeim tím-
, um var varla hægt að lifa á
því að vera náttúrufræðing-
ur. Og svo hafnaði ég í lækn-
isfræði.
— Var ekki fjörugt meðal
íslenzkra stúdenta í Kaup-
mannahöfn?
— Jú, það var mikið líf í
tuskunum, bæði starfandi
stúdentafélag og íslendinga-
félag. Það voru oft stúdenta-
fundir, upplestur og umræð-
ur5 og þegar íslenzlcir kaup-
menn voru á ferðinni, var
þeim boðið á fund. Þeir gáfu
bollur, og svo var sungið úr
brennivínsbókinni.
Það kom fyrir eftir fundi,
að sumir vildu halda áfram
— fara á næturkjallara. Ég
man til dæmis eftir fyrsta
fundinum, sem ég var á. Þá
var tekið á móti okkur rúss-
um með viðhöfn. Einum
manni þarna veitti ég sér-
staka athygli, en það var Jó-
hann Sigurjónsson. Hann var
mikill fjörmaður og mjög
skemmtilegur. Þegar fundur-
inn var búinn, gengum við
nokkrir niður eftir Strikinu
og sáum þá tvær ungar döm-
ur hinum megin á götunni.
Ég man að Jóhann tók sig til
og hoppaði upp til að 'tala
við þær, bara til að veita
þeim hollustu sína.
Svo héldum við áfram og
• fórum á næturbúlu til að
drekka. (Ég var nú reyndar
í bindindi.) Og þegar við
höfðum setið þarna lengi,
fór heldur að kárna gamanið.
Sumir vildu fara að berja á
intelligensunum og lá við
handalögmálum. Það voru
oft erjur á milli þeirra, sem
voru bókmenntalega sinnaðir
og hinna. En þetta fór allt
vel.
— Lásu ekki intelligens-
arnir stundum úr verkum
sínum?
— Það var sjaldan. En
stundum voru samdar reví-
ur. Ég man eftir einni, sem
Andrés Björnsson, Jón kafdi
og fleiri þjuggu til. Ég lék
þar með. Leikurinn snerist
aðallega um likneskjuna af
Ingólfi Arnarsyni, sem þá
stóð til að setja á Arnarhól.
Söngvarnir voru oft stæling-
ar á gömlu skáldunum, Matt-
híasi og Steingi'ími, sem ortu
• þá við hvei't tækifæri. Þetta
var Steingrími lagt í munn
um útsýnið af Arnarhóli: ■
Og stjórnarráðshúsið í suðii
fif$ i ég sé
mót sölubúð Thomsens sig
reygja.
I austrinu væn liggur Viðey
í hlé
og vill sig til Engeyj ai' teygja.
Ég lék styttuna af Ingólfi,
hvítur í framan og studdist
við spjót. Það var töluverð
raun að standa þai'rta graf-
kyi'r og hjúpaður í hvíta voð;
Fi jáfe.þjóð - Laugajdaglnn 26.nóvember 1960