Frjáls þjóð - 25.01.1968, Blaðsíða 5

úar ætti raunar enginn aS
láta fara iframhjá sér.)
Hann virðist hugsa sér, að
flokkurinn móti stefnu og
segi fyrir um aðgerðir í
stéttarbaráttunni á öllum
sviðum. Síðan fer hver á
sinn vinnustað að fram-
kvæma vilja flokksins, þing
mennirnir niður í þing,
verkalýðsleiðtogarnir í
stjórnir félaga sinna eða
að samningahorðinu. Allar
ákvarðanir eru teknar á lýð
ræðislegan hátt í flokknum,
kosningar til þings lýðræð
islegar og kjör verkalýðs-
foringja lýðræðislegt. Allt
virðist þetta einkar einfalt.
„Hér er ekki um neina
nýstárlega kenningu að
ræða, heldur þá meginhugs
un sem réð úrslitum um
stofnun Alþýðusambands ís
lands fyrir meira en hálfri
öld,“ segir Austri í Þjóð-
viljanum 20. jan. Það er
sjálfsagt nærri lagi. Meðan
stjórnmálaflokkar voru að
vinna sér festu — og eink-
um máttvana sósíalista-
flokkar — hafði þessi að-
ferð mikið til síns máls. En
með tímanum hafa komið
fram miklir gallar á henni,
hún hefur leitt til þess, sem
kallað er flokksræði, og er
versti annmarkinn á vest-
rænu lýðræði, að ég ekki
tali um austrænt. Það er
t. d. þetta, sem Þjóðviljinn
kallar „klafa“, þegar hann
ræðir um þingmenn stjórn
arflokkanna. Mikil vand-
kvæði eru á því í reynd að
taka ákvarðanir í stjórn-
málaflokki á lýðræðislegan
hátt, þannig að raunveru-
legur vilji flokksmanna
njóti sín. Það reynist kosta
talsverða vinnu í flóknu
þjóðfélagi að móta sér skoð
un með sjálfstæðum rök-
stuðningi, og aðstaða
manna til að boða skoðan-
ir sínar er misjöfn. Þess
vegna verða völd atvinnu-
stjórnmálamanna, þing-
manna, framkvæmdastjóra
flokka, ritstjóra blaða og
nefndasetumanna, iðulega
yfirgnæfandi.
Þetta er þeim mun baga-
legra fyrir þá sök, að at-
vinnustjórnmálamenn eru
einnig stétt með sína stétt-
arhagsmuni. Fyrir þeim
hlýtur viðgangur flokksins
að vera mikið atriði og get-
ur auðveldlega yfirskyggí
hag þeirra stétta, sem
flokknum er ætlað að berj-
ast fyrir. „Samtökin sjálf
skipta öllu máli“, var (ef
ég man rétt) yfirskriftin á
viðtali við Magnús Kjart-
ansson í blaði G-listans í
Reykjavík í vor. Þar er sjón
armið flokksræðisins dreg-
ið saman í kjarnyrði. í ára
mótaræðu sinni í útvarpi
talaði Bjarni Benediktsson
forsætisráðherra um „lýð
ræði og frelsi“ sem sérstakt
stjórnarform og virtist
telja, að við hefðum tekið
það upp í eitt skipti fyrir
öll.
ÓHÁÐ STÉTTABARÁTTA
Ekki eru allir eins ánægð
ir með lýðræði flokksvalds-
ins og þeir Magnús og
Bjarni. Á mörgum sviðum
er starfandi viðleitni til að
draga úr áhrifamætti
flokksvélanna. Sjálfstæð,
fagleg verkalýðsbarátta er
aðeins einn' þáttur þessarar
viðleitni. Er langt síðan
stefna hennar var mörkuð
með aðskilnaði Alþýðu-
flokksins og Alþýðusam-
bands íslands. Maður gæti
því sannarlega haldið, að
allir væru farnir að líta á
kjörna forystumenn Al-
þýðusambandsins sem full-
trúa þess eins, ekki sendi-
menn stjórnmálaflokks inn
í stjórn þess.
Að sjálfsögðu hlýtur
verkalýðsflokkur ejnnig að
stunda hagsmunabaráttu
verkalýðs, og engum dettur
væntanlega í hug að meina
flokki að eiga sér stefnu í
kjaramálum. Tal um hættu
á árekstrum milli þessara
tvenns konar samtaka er að
mestu tilefnislaus grýlu-
gerð.
í fyrsta lagi ætti ekki að
vera hætta á grundvallar-
mun í stefnu eða sjónar-
miðum tvenns konar sam-
taka, sem reist eru að miklu
leyti á sama fylgi, ef lýð-
ræðislegum vinnubrögðum
er beitt. Ef slíkur ágreining
ur um meginsjónarmið kem
ur upp meðal forystumanna
hefur. einhvers staðar verið
beitt blekkingum, og leið-
réttist það þá væntanlega,
áður en langt líður.
í öðru lagi eru starfssvið
þessara samtaka að mestu
aðskilin, að minnsta kosti
fyrir þeim, sem viðurkenna
lög og einföldustu lýðræðis-
reglur. Fagleg stéttarsam-
tök vilja að sjálfsögðu
breyta ýmsu í gerð þjóðfé-
lagsins. Hins vegar er það
eingöngu í verkahring
hinna pólitísku samtaka að
breyta því þjóðskipulagi,
sem bundið er í lögum og
stjórnarskrá. Ef kjósendur
veita sósíalistaflokkum ekki
aðstöðu til að breyta þjóð-
skipulaginu eftir sínu
höfði, verður það að vera
óbreytt. Ég hélt að minnsta
kosti, að menn væru hættir
að hyggja á byltingu á ís-
landi.
Auðvitað þurfa ekki allir
að vera sammála unl, að
þessi skipting sé rétt eða
skynsamleg. En er ekki dá-
lítið ankannalegt, að verka
menn í Reykjavík fari 1
smiðju til ritstjóra Þjóðvilj
ans til að taka ákvörðun um
uppsögn kjarasamninga?
Hins vegar efar enginn, að
hann gæti orðið að góðu
liði, ef einhverjum þing-
mönnum dytti í hug að
svipta verkamennina lög-
bundnum samningsrétti.
Á öðrum sviðum kunna
verkefnin að verða hin
sömu. Hver á þá að sam-
ræma aðgerðirnar? myndu
forsvarsmenn flokksræðis-
ins segja. Ég geri tæpast
ráð fyrir, að um það verði
samin nein fræðileg for-
múla sem öll tilvik verða
sett inn í. En í þeim flokk-
um, sem eru svo gæfusam-
ir að eiga í forystuliði hóp
manna, sem starfa í baráttu
stéttarsamtaka, gæti oft gef
izt bezt að viðurkenna yfir-
burðaaðstöðu þeirra til að
ráða fram úr vandamáiun-
um, meðan ekki er aðstaða
til að leita lýðræðislegs
fjöldaúrskurðar. í stétt-
greindu þjóðfélagi verður
hvergi komizt hjá að við-
urkenna, að menn hafi mis
munandi mikið vit á mál-
unum. En þetta er aðeins
leiðarljós og dugir ekki,
nema góður samstarfsvilji
sé fyrir hendi.
MÁLFRELSI
Að sjálfsögðu getur þetta
ekki hindrað neinn í að
leggja það til hvers máls í
verkalýðsbaráttunni, sem
honum sýnist. Það er rangt
sem Magnús Kjartansson
gefur í skyn í grein sinni,
að ég hafi véfengt „rétt“
hans til að leggja orð í belg
um verkalýðsbaráttuna í
vetur. Hitt kann fremur að
orka tvímælis, hvort það
hefur verið rétt af reyk-
vískri alþýðu að kjósa
mann með hans skoðanir
til þingsetu. Manni gæti
jafnvel dottið í hug, að
Magnús hafi grunað þetta
líka, því ekki flíkaði hann
flokksræðishugmyndum sín
um fyrir kosningar.
En það er vel, að Magn-
ús hefur nú lagt spilin á
borðið. Alþýðubandalags-
menn munu væntanlega
taka þessi mál til rækilegr-
Framh. á bls. 7.
bæri vitni. Tók hann sem
dæmi, aS þar væri vitnatS til
ummæla dansks kunnáttu-
manns um ágæti minkaeldis
á íslandi, en áætlunargerð
um arðsemi þessa eldis
skorti og sömuleiSis um
væntanleg áhrif þess á nátt-
úru landsins.
Óþarft mun aS rifja upp,
hvernig minkaeldi hófst hér
um 1930 og hverjar afleiS-
ingar þess hafa orðið, til
þess er þaS mál of þekkt.
En í þessu efni má minna á
eitt, ef til þess kæmi aS
minkaeldi yrSi leyft aS
nýju. Hvernig ætla menn aS
fyrirbyggja, aS krafizt verSi
ekki verSlauna fyrir ali-
minka, sem drepast í búun-
um, sem villta minka? Sér-
staklega myndi sú tilhneig-
ing verSa fyrir hendi, ef illa
gengi í minkaeldinu. Eins og
allir vita, eru nú greidd verS
laun fyrir minkaskott. Nam
sú fjárhæS tæplega 1.5
millj. kr. á árinu 1966. ÞaS
ár voru drepnir um 3 þús-
und villiminkar hér á landi.
Slík viShorf, sem hér um
ræSir, gætu orSiS hemill á
aS hækka verSlaun fyrir
villiminkinn, sem yrSi til aS
örva veiSar, og þar meS
draga úr veiSisókninni. Yms
ir óttast, aS meS minkaeld-
inu muni áhugi manna
þverra fyTÍr minkaeySingu,
vegna þess aS þeir telji þaS
tilgangslítiS eSa tilgangs-
laust.
Fyrir nokkrum dögum
var til meSferSar á Alþingi
sala jarSarinnar Setbergs í
Snæfellsnessýslu og urSu þá
umræSur um eyju, sem til-
heyrir jörSinni. Voru margir
fylgjandi því aS selja bónd-;
anum jörSina, en halda eyj-
unni áfram í eigu ríkisins,
þar sem þessi eyja væri sér-
stæS og mikilsvirSi vegna
dýralífsins þar. Þetta er
virSingarvert frá hendi al-
þingismanna og þeim til
sóma. En hinu má ekki
gleyma, aS minkaeldi gæti
auSveldlega leitt til þess, aS
paradís hliSstæS Melrakka-
ey á GrundarfirSi yrSi eySi
lögS af hinu litla og fótfráa
dýri, sem slyppi, t. d. úr
væntanlegu minkabúi í
Stykkishólmi, en slíkt mun
einmitt hafa gerzt þar, þegar
minkaeldiS var þar á sínum
tíma.
Y.
★
Frjáls þjóð — Fimmtudagur 25. janúar 1968
5