Frjáls þjóð - 25.04.1968, Blaðsíða 4

SÉRFRÆÐINGAÞÖRF
EySing byggðar og vanda-
mál þau, sem skapast í dreif-
býli velferíSarþjóðfélags liafa
nú lengi verið á dagskrá hér
á landi. Og þrátt fyrir góðan
vilja _ ráðandi manna, hefur
furðu lítitS verið gert tíl að
ráða bót á þessum vanda. Ein
hlið þessa vandamáls,' sem
komið hefur æ meira upp á
síðustu árum, er skortur á
langskólamenntuðum sér-
fræðingum í dreifbýlinu.
Þessi hlið er alvarleg að því
leyti, að hún snýr ekki aðeins
að svokölluðum útkjálkasveit
um, heldur stórum og fjöl-
byggðum héruðum með stór-
um kaupstöðum. Hér virSist
vera á ferðinni vandi, sem
ekki verSur leystur með ein
um saman handahófskennd-
um Iaunauppbótum, og mun
vænlegra að snúa sér þegar í
staS aS orsökum hans, áður
en sérfræðingaskorturinn nær
að hafa veruleg áhrif í
byggðaþróun landsins.
KOSTIR DREIFBÝLIS
Að undanförnu hefur oft
veriS kvartað undan skorti á
læknum, kennurum og lög-
fræðingum út um allt land,
og nokkrir menn hafa kveðið
sér hljóSs opinberlega og
reynt að grafast fyrir rætur
meinsins. Umræður um þetta
mál hafa þó aldrei orSiS stöð
ugar og gætt hefur allt of
mikillar tilhneigingar til að
einangra vandamál einstakra
starfsstétta. Þannig hefur
Jæknskorturinn verið ræddur
talsvert, þótt ekki sjáist mikill
árangur af því enn.
Einstaka menn hafa reynt
að taka þessi mál fyrir á
breiSari grundvelli. Mér er
til dæmis í minni, aS Jónas
Ámason alþingismaður tók
þau til umræðu í vetur á
þann hátt, sem vel virtist fall
inn til að vekja athygli á
þeim, og benti á þá kosti,
sem hinar minni og dreifSari
byggðir hafa fram yfir þétt-
býlið í kringum Seltjarnames.
Slíkar raddir kunnugra
manna ber að þakka og
virSa; sjálfsagt stafar sérfræS
ingaskortur dreifbýlisins að
miklu leyti af ókunnugleika
og fordómum. Ætti að halda
áfram því starfi að kynna
skólafólki þaS líf, sem hægt
er aS bjóða því úti á landi.
Jafnframt ber auðvitað aS
bæta hlutfallslega aðstöðu
manna í byggðum, þar sem
skortur er á starfskröftum.
ÓJÖFN KEPPNI
Enda þótt þetta verSi gert,
er hætt viS að það eigi langt
í land, að keppni Reykjavík-
ursvæSisins og annarra lands
hluta um sérfræðinga verSi
jafn leikur. Þörf dreiPoýlisins
aS þessu leyti verður tæpast
fullnægt í náinni framtíð,
nema markaðurinn á Reykja-
víkursvæðinu verði fullur.
Ýrrfsir munu eiga erfitt
meS að sætta sig við þessa
staSreynd, og einhver kann
að draga af henni þá álykt-
un, aS ReykjavíkursvæSið
hljóti alltaf að sitja aS úrvali
sérfræðinganna. En það má
DREIFBÝLIS
vera huggun, að stöðuveiting
ar opinberra aðila fara að ó-
verulégu leyti eftir hæfni um
sækjenda. Þar hafa réttur
flokkslitur og góS persónu-
sambönd miklu meira gildi.
Dreifbýlismenn ættu því aS
geta sætt sig við það sem
bráSabirgSaráS, að hljóta þá
sérfræðinga, sem ekki rúmast
í Stórreykjavík, séu þeir nægi
lega margir.
Að sjálfsögðu er alltaf til
talsvert af vel menntuðum og
hæfum mönnum, sem taka
önnur héruð fram yfir Reykja
vík, en í fleiri tilvikum gildir
hið gagnstæSa. VerSur þvi
varla snúið vifl í fljótu bragði,
enda hljóta menn einnig aS
viSurkenna sérfræSingaþörf
Reykjavíkursvæðisins.
VANDAMÁLIÐ í
SKÓLUNUM
Séu þessi sjónarmið viður-
kennd, er augljóst, að sér-
fræðingaskortur dreifbýlisins
verSur ekki bættur meS öðru
en því að mennta fleiri sér-
fræðinga. í sumum greinum,
eins og verkfræði og læknis-
fræSi. kann þaS aS þykja til
lítils, þar sem sérfræðingar
okkar ganga í stórum stíl inn
á markað milljónaþjóða. í
öðrum greinum. eins og lög-
fræði og skólakennslugrein-
um, fer jafnan mikill hluti
sérfræðinga út í störf utan
sérgreinar sinnar, einkum
verzlunarstörf margs konar.
Fyrir þessa leka verSur varla
nokkru sinni sett aS fullu,
þótt vafalaust megi draga eitt
hvað úr þeim. En við verð-
um aS gera ráS fyrir, aS auk-
in framleiðsla í þessum starfs
stéttum hljóti að leiða til auk
innar eftirspurnar eftir vinnu
í störfum þeirra hér á landi.
Þeir sem vilja bæta úr sér-
fræðingaskorti dreifbýlisins,
hljóta því að beina athygli
sinni að menntastofnunum
þjóSarinnar, menntaskólum,
kennaraskólum og háskóla,
og hugleiSa ráð til að auka
framleiðslu þeirra.
FLEIRI MENNTASKÓLA?
Tillögur um fjölgun mennta
skóla, sem uppi hafa veriS
aS undanförnu, eru sjálfsagt
aS nokkru af þessu sjónar-
miði sprottnar, þótt þær hafi
meir verið studdar öðrum og
skammsýnni rökum. En þar
má sannarlega fara varlega.
Þeir menntaskólar, sem við
höfum nú, virðast vera á
mörkum þess að mennta sitt
fólk nægilega vel til þess aS
það ráði viS háskólanám.
Varla er von til að nýir
menntaskólar, enn minni og
enn verr* búnir aS kennslu-
kröftum, myndu rækja sitt
verk betur. Stofnun fleiri
menntaskóla virSist of stórt
spor i bili, a. m. k. meSan
ekki breytist mat ráðuneyta
á því, hvers menntaskóli þarf
með.
Vonandi þurfa þó ekki að
líða mörg ár, þar til tímabært
verður að ræSa um fjölgun
menntaskóla. En þar til þaS
getur orðið, má snúa sér að
öSru brýnu verkefni, sem
kann aS gera lausn hins síS-
ara léttari, þegar þar að
kemur.
HÁSKÓLINN HEFUR
BRUGÐIZT
Þetta nærtækasta verkefni
þeirra, sem vilja bæta úr sér-
fræðingaskorti dreifbýlisins,
er vöxtur og framleiðsluaukn-
ing Háskóla íslands. Þótt
stúdentafjöldi sé hér hlutfalls
lega nokkru minni en í flest-
um nágrannalöndum okkar,
eru tæpast rök til að ætla
annaS en hann gæti nægt til
að fullnægja sérfræðinga-
þörfinni nökkurn veginn í
bili, ef stúdentarnir nýttust
sæmilega sem efni í háskóla-
menntaSa sérfræðinga. En
meðan afföllin í háskólanámi
minka ekki verulega, verður
hér alltaf alvarlegur sérfræS-
ingaskortur, sem kemur fyrst
og þyngst niSur á strjálbyggS
ustu héruðunum.
Vafalaust má gera fjöl-
margt til að draga úr þessum
miklu afföllum. Má þar
nefna betri menntaskóla
(fremur en fleiri), bætta fé-
lagslega aðstöðu stúdenta
meiri fjárhagsaSstoð til náms,
meiri athygli almennings og
strangari gagnrýni á allri
starfsemi háskólans, starfi
kennara jafnt sem nemenda.
Fleira myndi sjálfsagt koma í
Ijós við könnun á námsafföll-
um á‘háskólastiginu.
Allt eru þetta viðamikil
málefni, sem ekki er tóm til
aS ræða frekar að sinni. En
Ijóst ætti aS vera, aS þeir
sem vilja vinna aS því að
leysa sérfræðingaþörf dreif-
býlisins, ættu að beina at-
hygli sinni að þeirri stofríun,
sem ætlaS er að framleiða
sérfræðingana, en hefur
brugðizt því hlutverki, Há-
skóla íslands.
Gunnar Karlsson.
Nú geta menn speglað sig
Nú hefur „Spegillinn“ litiS
dagsins ljós á ný. Vafalaust
munu flestir fagna þeim gesti,
þótt hann komi óþyrmilega
viS sumra kaun.
ViS leyfum okkur að taka
hér upp ávarp hinna nýju
ráSamanna blaðsins til les-
enda:
\
AVARP TIL LESENDA
„Þrátt fyrir blesun gengis-
4
falls og nú síhækkandi lýsis-
verðs, teljum vér að þjóðin
geti alls ekki án Spegils veriS.
En þó að loforðasmíð sé
ein af megin iSngreinum nú-
, tímaþjóSfélags, og fullyrðing
ar fari enn vel í munni siS-
vædds borgara, þorum vér
ekki, ný ritstjórn, að ganga
lengra en: Spegillinn er ekki
óháS blað — hann er háð-
blað. ÞarafleiSandi styður
hann ríkisstjórnina. Vér erum
sem sé fullir af ábyrgðartil-
finningu eins og raunar meiri
hluti þjóðarinnar aS meðtöld
um betri parti verkalýSsfor-
ystunnar og tjáum oss reiSu-
búna til að taka á oss auknar
byrðar til að minnka vaxandi
stundrerfiSleika atvinnuveg-
anna.
En þar á ofan kann að
reynast praktískt aS láta
stjórnina njóta sannmælis, því
að vér þykjumst hafa tekið
eftir því, að b'löS, sem það
gera, séu mun betur búin aug
lýsingum og ekki ber aS van-
meta þá hliS. Nefnilega, við
endurhönnun þessa fvrirtæk-
is hefur oss skilizt, að heppi-
legra væri, að þaS bæri sig
svona til að byrja með. Hitt
má svo hafa neSanmáls í bók
'haldinu að leita á náðir þess
opinbera, ef að því kæmi aS
rekstrargrundvöllurinn guf-
aði upp, og einmitt meS það
fyrir augum munum vér hiS
bráðasta æskja upptöku í
SölumiSstöð hraðfrystihús-
anna.
Hvað viSkemur almennu
gengi voru eigum vér allt
undir þjóðinni eins og aðrir
frambjóSendur. Verði dauft
í sveitum má búast við, aS
það verki á oss og öfugt. Og
vér leynum ekki, aS vissar
blikur eru á lofti: Þegar aðrir
eins öðlingar og Magnús Anti
bal og Pétur Albróðir taka
höndum saman um aS
hnekkja kristni í landinu, þeg
ar Einar Olgeirsson er send-
ur vestur á þing S.Þ. og Æsku
lýSsfvIkingunni helzt uppi að
brenna kæran forseta, þá ligg
ur við, að vér tökum oss í
munn, það sem Sókrates
sagSi: „EitthvaS er rotið í
ríki Dana“ (og Helgi Sæm
endurtók við kosninguna í
MenntamálaráSi). Og þegar
við það bætist, að ungtemnl-
urum fjölgar í réttu hlutfalli
viS dvinandi aðsókn aS
Frjáls þjóð -
Kvíabryggju, og enginn Jör-
gensen hefur haslað sér völl
í meira en heilt ár (svo að
minnst sé á fátt eitt), þá mynd
um vér álykta, að um 30%
skotspónafall og mætti því
virða oss til vorkunnar, þótt
vér séum ekki eins brynjaSir
eldmóSi eins og með þyrfti.
En vér stólum á voriS eins
og fleiri. Þá kemur krían. Þá
kemur Gunnar orðinn doktor
í meiðyrðum. Og hvaS gerist
á fyrsta Hádegi þjóðarsálar-
innar? Fari og svo aS Sverrir
Júl. verði kosinn heiðursfor-
maður Sjávarútvegssýningar-
innar, sem allar líkur benda
til, þá er velt af okkur þungu
hlassi. Og hver veit, nema ó-
v væntir atburðir vegi upp á
móti vettlingatakaleysi utan-
ríkisráSherrans.
Svo kveðjum vér meS ósk
um, aS Hagdraumur yðar
ræti.st.“
☆
Fimmtudagur 25. apríl 1968
1