Frjáls þjóð - 20.06.1968, Blaðsíða 4
.V.V.V.'AV.VV.WAW.V'.V.V.V.V.V.V.V.VV.V.VV.
í BARÁTTU GEGN
Útifundir hernámsandstæðinga að loknum göngum þeirra hafa jafnan verið meðal fjölsóttustu ög glæsilegustu funda
í höfuðborginni.
1949 íslendingar ganga í
NATO
Það er óþarft að fara
mörgum orðum um þann ó-
heillaverknað, er ísland
gerðist aðili að Atlantzhafs
bandalaginu 1949. Sá at-
burður varð með þeim
hætti að íslenzkir ráðamenn
voru blekktir með þeim upp
lýsingum, að yfirvofandi
væri innrás Rússa á Norð-
urlönd, einkum Noreg. Á
sama hátt voru fulltrúar á
þingi norska Verkamanna-
flokksins í febrúar 1949
hræddir með þeim orðrómi,
sem haldið var á lofti, að
innrás væri yfirvofandi.
Upplýsingar liggja fyrir um
þennan málatilbúnað, sem
runninn var undan rifj,um
Bandaríkjamanna. Af þessu
létu íslenzkir ráðamenn
einnig blekkjast og því var
rofið hlutleysi það, sem lýst
var yfir við stofnun lýðveld-
isins 5 árum áður.
Við gerð Atlanzhafssamn
ingsins var því hátíðlega
lofað, að ekki yrði á íslandi
her á friðartímum, en að-
eins tveimur árum síðar og
fimm árum eftir að þjóðin
hafði ákveðið hafnað herað-
stöðu Bandaríkjanna til 99
ára, var kallað á bandarísk
an her hingað, af því að
stríð var háð í fjarlægri
heimsálfu. Þetta var 1951,
5. maí.
Þegar sýnt þótti að her-
verndarsamningurinn var
ekkert stundarfyrirbæri,
heldur var það ætlun ráða-
manna að herstöðin í Kefla
vík yrði einn varanlegur
hlekKur í þeirri keðju her-
stöðva, sem Bandaríkin
voru að koma sér upp um
gjörvalla heimsbyggðina,
hertu andstæðingar her-
námsins smátt og smátt bar-
áttuna fyrir því að samn-
ingnum yrði sagt upp og að
landið segði sig úr Nato,
sem væri forsenda herset-
unnar hér. Það voru stofn-
uð samtökin Gegn her í
landi, sem að vísu urðu
ekki langlíf, en undir-
bjuggu þann jarðveg, sem
íslenzk hernámsandstaða
átti eftir að vaxa í.
1958 Friðlýst land
1956 samþykkti Alþingi
ályktun um að endurskoða
herverndarsamninginn í
því skyni að herinn færi úr
landi. Þessi ályktun var tek
in upp í málefnasamning
þann, sem gerður var við
myndun vinstri stjórnar-
innar. En ekki voru þó efnd
irnar áiyktuninni samkvæm
ar, því að þingmenn þótt-
ust hafa ástæður fyrir því
að stinga henni undir stól.
Þegar Ijóst 'var, að alþingi
ætlaði ekki að beita sér
frekar í þessu máli, tók að
myndast hreyfing gegn her
setunni, og voru rithöfund-
ar þar frumkvöðlar. Rithöf-
undafélag íslands og síðan
Félag íslenzkra myndlistar-
manna beittu sér fyrir al-
mennum fundi í desember,
1957, þar sem samþykkt var
ávarp til íslenzku þjóðar-
innar.
Þeir sem höfðu unnið að
undirbúningi þessa fundar
stofnuðu formlega með sér
samtök 20. marz 1958, sem
hlutu nafnið: Friðlýst land
— samtök rithöfunda og
menntamanna.
19. júní 1960.1. Keflavíkur-
ganga
Á fundi í ffamkvæmda-
ráði samtakanna Friðlýst
land kom upp sú hugmynd
að fara í mótmælagöngu frá
Keflavík til Reykjavíkur og
halda útifund þar að göngu
lokum. Þessi hugmynd varð
að veruleika 19. dag júní-
mánaðar 1960. Það var
fyrsta Keflavíkurgangan.
233 gongumenn höfðu lát-
ið skrá sig kvöldið fyrir
gönguna, en í hana bætt-
ust hundruð manna eftir
þvi sem á daginn leið, svo
að nálægt 8 þús. manns tók
þátt í útifundinum um
kvöldið. Aðgerðirnar vöktu
geysimikla athygli. Jóhann-
es úr Kötlum var fundar-
stjóri á útifundinum og fjór
ir göngumenn töluðu til
mannfjöldans, Gils Guð-
mundsson, Magnús Kjart-
ansson, Jónas Áriiason og
Þorvarður Örnólfsson, sem
flutti samþykkt Keflavíkur-
göngunnar, sem samþykkt
var í fundarlok og hljóðaði
svo:
Vér viljum ævarandi hlut-
leysi íslands.
Vér viljum engan her hafa
í landi voru og engar her
stöðvar.
Vér krefjumst þess,
að ísland segi upp varn-
arsamningi við Banda-
ríki Ameríku,
að herstöðvar allar hér á
landi séu niður lagðar
og hinn erlendi her
verði á brott úr landinu,
að ísland gangi úr Atlants-
, hafsbandalagi og lýsi yf-
ir því, að það muni
aldrei framar gerast að-
ili að hernaðarsamtök-
um.
Haustið 1960. Þingvalla-
fundur
Eftir hina velheppnuðu
Keflavíkurgöngu óx and-
stæðingum hersetunnar ás-
megin, svo að efnt var til
stofnunar þeirra samtaka,
sem síðan hafa þorið uppi
merki baráttunnar, Sam-
taka hernámsandstæðinga.
Undirbúningur stofnunar
þessara samtaka fór fram
með fundahöldum víða um
land og stofnun héraðs-
nefnda, en í september það
ár var efnt til Þingvalla-
fundar, þar sem gengið var
frá stofnun þeirra með þátt
töku manna úr öllum stjórn
málaflokkum hvaðanæva af
landinu.
1961 Undirskriftasöfnun
Eitt af fyrstu verkefnum
samtakanna var að efna til
skoðanakönnunnar um það,
hversu mikill hluti lands-
manna í raun og veru styddi
baráttumál hernámsand-
stæðinga. Var því komið á
fót undirskriftasöfnun um
land allt árið 1961, og var
niðurstaða hennar birt þá
um veturínn. Benti undir-
Friáls bióð — Fimmtudagur 20. iúní 1968