Frjáls þjóð - 15.08.1968, Qupperneq 3
Ritstjórnargrein
KREPPA IISLENZKUM SJAVARUTVEGI
Nú þegar við stöndum
frammi fyrir þeirri stað-
reynd, að kreppuástand hef
ur myndazt í íslenzkum
sjávarútvegi, svo til hreinna
vandræða horfir, þá er ekki
aðeins nauðsynlegt að gera
sér grein fyrir því, hverjar
séu höfuðorsakirnar, sem
valda þessu, heldur þarf
jafnhliSa að grípa til sér-
stakra ráíSstafana, svo þetta
ástand valdi sem minnstum
skaða.
Ef dregin er upp mynd af
ástandinu, þá er það í fáum
dráttum svona: Hraðfrysti-
húsin eru full af fiski, sem
vantar markað fyrir, eins og
stendur. Grei'Sslugeta hús-
anna er víða komin í þrot og
grundvöllurinn undir rekstr-
inum ekki til, að óbreyttum
aðstæðum, segja frystihúsa-
eigendur. Samningar hafa
staðið yfir að undanfömu á
milli frystihúseigenda og rík
isstjórnar um f járhagsgrund-
völl fyrir frystihúsin, en til
hvers þeir samningar leiða,
er ekki vitað þegar þetta er
skrifað. Miklar saltfiskbirgð
ir frá sí'Sustu vetrarvertíð
liggja í landinu og er mikið
af þeim fiski bæði metinn
og pakkaSur. Búast má viíS
skemmdum á þessum fiski,
þar sem víðast vantar kæli-
geymslur fyrir saltfisk í hin-
um ýmsu verstöðvum. Óseld
skreið frá fyrra ári liggur í
landinu í stórum stíl. £g
mun nú taka hverja þessa
framleitSsIugrein fyrir sig.
Hraðfrystihúsin sem eru
stærsti aðilinn að fiskfram-
leiðslunni, þau munu vera
einna verst á vegi stödd og
fjárhagslegur rekstrargrund-
vöílur þeirra brostinn. Þegar
spurt er um hvað valdi
þessu, þá er venjulegt svar
það, að verðfall á frystum
fiskflökum á sl. ári og sem
hefur haldizt síðan sé orsök-
in. AtS sjálfsögðu er þatS
þungt áfall þegar vertSsveifl
ur verða á mörkuðunum og
ekki hefur verið gætt þeirrar
fyrirhyggju að mynda verð-
jöfnunarsjótSi hjá sölusam-
tökum framleiðenda, þegar
verð er stígandi, til atS mæta
lækkandi verð fyrst í stað.
En ég veit ekki betur en á
metSan ennþá var stígandi
fiskverð á mörkutSum heims
ins, þá þurftu frystihúseig-
endur að fá ríkisstyrk til að
bera uppi sinn framleitSslu-
kostnað. Svo naumt var
þeim skammtatSur rekstrar-
grundvöllurinn af ríkisvald-
inu. Það skiptir engu máli
í þessu sambandi þó þessi
rekstrarstyrkur væri nefndur
hagræðingarfé. Það segir sig
sjálft að atvinnuvegur, sem
þannig er leikinn af ríkis-
valdi, hann er ekki fær
um að taka á sig miklar verð
sveiflur. En ég vil segja að
þetta, svo bölvað sem það
er, sé ekki það hættulegasta
við þróunina í okkar sjávar-
útvegi og fiskvinnslu á við-
reisnartímabilinu, heldur
hinn mikli samdráttur sem
orðið hefur í framleiðslu
frystra fiskflaka. Guðmund-
ur Garðarsson viðskiptafr.,
gefur glögga og sláandi
mynd af þessari hlið máls-
ins í Morgunblaðinu 30. júlí
sl. í mjög fróðlegri grein.
Samkvæmt því sem Guð-
mundur gefur upp, þá hefur
útflutningur frystra fiskflaka
héðan frá Islandi farið hrað-
minnkandi, með svo að
segja hverju ári. Árið 1958
var þessi útflutningur 64.700
smálestir, en er kominn nið
ur í 40.700 smál. árið 1967.
Þetta er minnkun sem nem-
ur hvorki meira né minna en
37.1%. Það munar um
minna. Þessi framleiðslu
samdráttur var ekki að
kenna óhagstæðu markaðs-
verði á þessu tímabili, því
verð var oftast stígandi og
mjög gott. Hér var það sjálf
stjörnarstefnan, sem réði
ferðinni. Á þessu tímabili
hefur togarafloti Islendinga
gengið saman um helming
og landróðrarbátum ver-
stöðvanna hefur einnig
fækkað talsvert. Að sjálf-
sögðu þýðir þetta minni
afla og minni útflutning, eins
og skýrsla Guðmundar gef-
ur til kynna. Á sama tíma-
bili auka Norðmenn útflutn-
ing sinn á frystum fiskflök-
um sem hér segir. Árið 1958
fluttu þeir úr 17.400 smál.,
heildarútflutningur Fionor
nam á reikningsárinu 51.000
smál., og óx yfir tímabilið
um 5.500 smálestir. Þetta
er 11—12% aukning á
heildarútflutningi samtak-
anna. Á freðfiskmarkaði
Ástralíu héldu sölusamtökin
velli og á markaði fríverzl-
unarbandalagsins var um
soluaukningu að ræða. Hins
vegar var um talsverðan sam
drátt að ræða í sölu Efna-
hagsbandalagslandanna, og
eins til Austur-Evrópu. Það
er engin hending að freð-
fiskmarkaður okkar hefur
gengið saman hröðum skref-
um undir viðreisnarstjóm,
bæði í Austur-Evrópu svo
og í Bandaríkjunum. Þetta
er bein og rökrétt afleiðing
FRJALS ÞJOÐ
Útgeíandl HUGINN HP.
Ritstjóri:
Sverrir Hólmarsson (ábm.)
Framkvæmdastjóri:
Jóhann J. E. Kúld
Ritnefnd:
Einar Hannesson, Gils Guðmundsson,
Guðjón Jónsson, Gunnar Karlsson, Haraldur Henrýsson,
Magnús Torfi Ólafsson, Sigurður GUðgeirsson
Vésteinn Ólason, Þórir Daníelsson.
Áskriftargjald kr. 400.00 á ári. Verð í lausasölu kr. 10.00
Prentsmiðjan Edda prentaði
en 1967 er þessi útflutning-
ur orðinn 67.077 smálest.
Þetta er aukning er nemur
285.5%. Þá hafa Danir auk
ið útflutning sinn á frystum
fiskflökum yfir þetta sama
tímabil úr 19.100 smálest-
um 1958 í 27.700 smálestir
1966. Þá er rétt að geta þess
að norsku sölusamtökin
„Fionor“ þau uku úrflutning
sinn á frosnum fiskflökum
á Bandaríkjamarkað um
60% á síðasta reikningsári
sem endaði 30. júní sl. En
af stjómarstefnunni í sjávar-
útvegs- og markaðsmálum.
Það er ekki hægt að selja
þann fisk sem ekki hefur ver
ið hirt um að framleiða. Okk
ar fiskframleiðsla minnkar á
meðan fiskframleiðsla ann-
arra fiskframleiðsluþjóða
vex með risaskrefum. Og
það eru þær sem leggja und
ir sig þá markaði sem við
vorum komnir inn á með
ærnum tilkostrtaði og höfð-
um góð tækifæri til að auka.
I stað aukningar kemur sam-
dráttur hjá okkur. Þetta er
sannleikurinn sem nú blasir
við og hvert mannsbarn á
Íslandi þarf að vita um. Og
ekki nóg með að þannig sé
þetta í pottinn búið, heldur
stöndum við nú höllum fæti
í samkeppni við aðrar fisk-
vinnsluþjóðir á mörkuðun-
um, vegna þess, að við höf-
um ekki fylgt þeim eftir á
sviði vöruvöndunar, hvað
meðferð á nýja fiskinum,
hráefninu í frystu fiskflökin
viðkemur. Og svo lengi sem
þessu verður ekki kippt í
lag, þá er ekki samkeppnis-
aðstaða okkar jöfn, við þá
sem framar standa á þessu
sviði.
Erfiðleika þá, sem nú
eru í sölu á saltfiski okkar,
má rekja til þess, að salt-
fiskframleiðsla margra
þjóða hefur vaxið síðan
verð lækkaði á frysta fisk-
inum, svo framboð hefur ver
ið meira en áður. Þegar
þannig stendur á, þá er hæg
ast fyrir þá að selja, sem
geta boðið fram mikið magn
af fyrsta flokks fiski, án þess
að þurfa að selja lakari gæða
flokka með. Þarna stöndum
við ekki nógu vel að vígi í
harðri samkeppni við þjóð-
ir, sem komnar eru langt á
undan okkur í vöruvöndun.
Um skreiðarframleiðsluna
er það að segja, að Nígeríu
markaðurinn er lokaður, en
algjört skilningsleysi ríkir
gagnvart Italíumarkaðnum
hvað gæðum framleiðslunn-
ar við kemur. Að mínu
áliti hvílir þyngsta sökin á
stjórnarstefnunni þegar leita
skal orsaka fyrir því, hvers
vegna okkar freðfiskútflutn-
ingur minnkar á tíu árum
um 37.1% á sama tíma og
Norðmenn auka sinn freð-
Framhald á bls. 7.
*
FRAMTÍÐ KOMMÚNISMANS
Þó að innihald samkomu
lags Rússa og Tékkóslóvaka
í Cicrna sé ekki að fullu
ljóst, leikur enginn vafi á
því að Tékkóslóvakar hafa
unnið mikilsverðan sigur.
Með því að fá opinbera við-
urkenningu Sovétríkjanna
á sjálfsforræði kommúnista
flokka einstakra ríkja hafa
þeir ekki einungis tryggt
áframhaldandi viðgang
stefnu Dubceks, heldur
unnið öðrum kommúnista-
ríkjum sjálfsákvörðunar-
rétt í innanríkismálum —
ef ákvæði samkomulagsins
eru meira en orðin tóm.
Með staðfestu sinni og lagni
liafa Tékkóslóvakar sýnt
fram á að Austur-Evrópu-
ríkin geta brotizt undan
hugmyndafræðilegu oki
Sovétríkjanna, ef einlægur
vilji þjóðarinnar stendur að
baki. Enginn vafi er á því
að það var fyrst og fremst
einhuga stuðningur þjóðar-
innar sem gaf Dubcek og
félögum lians styrk til að
láta ekki undan.
Samkomulagið í Cierna á
vafalaust eftir að hafa víð-
tæk áhrif í Austur-Evrópu.
Ekki er ólíklegt að stefnu-
breytinga megi vænta inn-
an tíðar í Póllandi og Þýzka
landi. Sigur Dubseks hef-
ur mjög veikt aðstöðu Ul-
brichts og Gomulka. Einn-
ig er að vænta einhverra
breytinga á stjórn Sovét-
ríkjanna. Sovézku valdhöf-
um urðu á herfilegar skyss-
ur í viðskiptum sínum við
Tékkóslóvakíu. Einliverjir
verða látnir sæta ábyrgð
fyrir þær og má þá búast
við einhverri valdaröskun
á æðstu stöðum. Með klaufa
legri framkomu sinni hefur
Rússum tekizt að fá nær
alla kommúnista upp á móti
sér, bæði hina frjólslynd
ari og hina íhaidssamari.
Hinir frjálslyndari eru reið
ir yfir hótunum og þvingun
artilraunum Rússa, hinir í-
haldssamari harma það að
svokölluð svik Tékkósló-
vaka við kommúnismann
skyldu ckki hafa verið brot
in á bak aftur með hörku.
Þannig hefur aðstaða
sovézka kommúnistaflokks-
ins sem forystuflokks
kommúnista í heiminum
enn orðið veikari.
Fróðlegt verður að fylgj-
ast með framvindu mála í
Tékkóslóvakíu á næstunni.
Varasamt getur orðið að
vera of bjartsýnn, margar
hættur eiga enn eftir að
verða á þróunarbraut
stjórnar Dubceks, ekki
sízt sú að hún steinrenni í
samskonar skriffinnsku-
veldi og stjórn Novotnys
var. Hvort það gerist cða
ekki fer árciðanlega að
miklu leyti eftir því hversu
raunverulegt málfrelsi og
skoðanafrelsi verður í
Tékkóslóvakíu. — sh.
Frjáls þjóð — FimmtudagUr 15. ágúst 1968
3