Frjáls þjóð - 15.08.1968, Page 8

Gunnar Karlsson:
EFTIR SIGUR TÉKKA
Allt bendir nú til, að Tékk-
ar hafi farið með nokkurn
veginn fullan sigur af hólmi
frá átökum sínum við sovézka
heimsveldið. Rússar hafa ekki
náð öðrum árangri en opin-
bera enn einu sinni fyrirlitn-
ingu sína á persónufrelsi og
vilja sinn til að ráða yfir sós-
íalistaríkjunum í nágrenni
sínu.
Sigur Tékka í þessari deilu
skiptir meira máli fyrir ís-
lenzka vinstrimenn en virðast
kann í fljótu bragði. Valda-
taka kommúnista í Tékkósló-
vakíu með meintri aðstoð
Rússa var gerð að tilefni
til stofnunar Atlantshafsbanda
lagsins á sínum tíma, og hún
hefur alltaf verið ein meginaf
Sökunin fyrir tilveru þess í
munni þeirra, sem vilja hafa
Atlantshafsbandalag. Sannist
nú, að þjóðir Tékkóslóvakíu
geti farið sínu fram í trássi
við vilja Rússa, ætti það á
sama hátt að gefa tilefni til
að leggja Atlantshafsbanda-
lagið niður. Að vísu mun eng
inn krefjast þess í alvöru
vegna atburðanna í Tékkó-
slóvakíu einna, enda var bylt-
ingin í Tékkóslóvakíu 1948
heldur lítil afsökun fyrir stofn
un eins og Atlantshafsbanda-
laginu. Hitt er jafnsatt, að
hversu lítið sem losnar um
böndin á Varsjárbandaiagsríkj
um, hlýtur það að auðvelda
baráttuna gegn Atlantshafs-
bandalaginu. Fari svo, að Var-
sjárbandalagsríkjum verði
leyft að ráða stefnunni sjálf
í framtíðinni, má vera, að hið
sama verði upp tekið í Atlants
hafsbandalaginu. Ef Tékkar
hefðu gert uppreisn sína eins-
og tveimur árum fyrr með
sama árangri, er hugsanlegt,
að gríska þjóðin hefði fengið
að ganga óhindruð til frjálsra
kosninga í fyrra, þótt fyrirsjá-
anlegt væri, að það leiddi til
Styðjum íslenzkan málstað.
Kaupið Frjálsa þjoð
Sími 1-99-85 — Pósthólf 1419.
LÍTIÐ FRÉTTABLAÐ
sigurs vinstriafla. Hernaðar-
bandalögin í austri og vestri
eru að miklu leyti spegiimynd
hvors annars, breyting á öðru
þeirra framkallar iðulega sam
svarandi breytingu á hinu.
Þess vegna eru íslenzkir og
tékkneskir hernámsandstæð-
ingar vopnabræður, þótt við
berjumst gegn bandarískum
her, en þeir gegn sovézkum
eða austur-þýzkum.
íslenzkir hernámsandstæð-
ingar og einkum vinstrimenn
meðal þeirra, hafa stundum
átt erfitt með að átta sig á
þessu. Það kaldastríðssjónar-
mið, sem hernámsandstæðing-
ar hafa beitt vopnum sínum
gegn, að einhver grundvallar-
munur hljóti að vera á mönn-
um austan járntjalds og vest-
an, það hefur stundum viljað
laumast inn í hugsanagang
þeirra sjálfra. Það var því
ánægjulegt merki um nýjar
og ferskar hugmyndir, hversu
íslenzkir hernámsandstæðing-
ar og sósialistar gengu fast
fram í að fordæma íhlutun
Sovétríkjanna í málefni Tékkó
slóvakíu.
Hægriöflin hér þykjast
venjulega bera persónufrelsi
fólks mjög fyrir brjósti og
ekki sízt sé það austan járn-
tjalds. Þau fóru heldur rólega
í sakirnar í þessu máli. Ekki
heyrðist orð frá Samtökum um
vestræna samvinnu eða Varð-
bergi, sem hafa þó reist stefnu
sína að miklu leyti á atburð-
um, sem gerðust austur í
Tékkóslóvakíu fyrir tveim ára-
tugum. Hins vegar lét Mið-
nefnd Samtaka hernámsand-
stæðinga í ljós eindregna sam
stöðu með frelsiskröfum
Tékka. Frjáls þjóð og Þjóðvi'lj
inn tóku blaða eindregnasta
afstöðu með málstað Tékka í
deilunni. Er mikill munur á
afstöðu Þjóðviljans í þessu
máli eða þegar íhlutun Sovét-
manna í Ungverjalandi var á
dagskrá fyrir rúmum áratug.
Ber að fagna því heils hugar.
Samstaða fjölda íslenzkra sósí
alista með málstað Tékka er
þeim til sóma, hverjar skoðan-
ir sem þeir annars hafa haft
á hlutverki Sovétríkjanna í
austantjaldslöndum.
Ilitt er vitað, að hópur fólks
sem kallar sig sósíalista, hef-
ur verið næsta óánægður með
framkomu Þjóðviljans í þessu
máli. Því miður hafa þeir þó
enn ekki orðið til að koma
fram með skoðanir sínar opin
berlega. Ættu þeir þó sízt að
liggja á þeim, og kynni þá
að skýrast nánar, hverjir eru
í rauninni sósíalistar á landi
hér og hverjir eiga þá hugsjón
eina að Mýða boði skrffstofu-
veldisins frá Moskvu.
Loks er svo auðvitað hópur
manna innan íslenzkrar
vinstriihreyfingar, sem vill
bíða átekta í þessu máli sem
flestum öðrum, þar sem skoð-
anir kunna að vera skiptar
innan hreyfingarinnar, láta
ekkert uppi og komast þann-
ig hjá að lenda í beinni and-
stöðu við nokkurn. Síkir
menn hafa verið vinsælir til
forystu í stjórnmálum að und-
anförnu, hér á landi sem víð-
ar. En margt bendir til, að
sú pólitíska endurnýjunar-
hreyfing, sem nú gengur yfri
— og mest hefur létið til sín
taka í Tékkósióva'kíu — eigi
eftir að útrýma slíkum sjón-
armiðum úr stjórnmálum.
Atburðirmr í Tékkóslóvak-
íu geta kennt okkar ýmislegt
um íslenzk stjórnmál. Við sjá-
um, að íslenzkir vinstrimenn
eru að aukast áð póKtísku
sjálfstæði, og Irklega á endwr-
nýjun hugmynda gr^ðasfeam
aðgang að þeirn. En þó eága
þeir enn margt ólsert.
FIMMTUDAGUR 15. ÁGÚST 1968
Hernámsandstæðingar í Færeyjum
MÁLVÖNDUNARSAGA
Ungur menntamaður sem gerir
sér far um að tala hreiria og vand-
aða íslenzku, varð fyrir merkilegri
lífsreynslu á dögunum. Hann fór
inn í ísbúð til að fá sér hressingu
og ávarpaði afgreiðslustúlkuna
þessum orðum:
— Einn hristing með glóaldin-
bragði, takk.
Afgreiðslustúlkan starði opin-
ffiynnt á unga manninn og hváði,
því að drykkur þessi heitir á ís-
búðaríslenzku sjeik með órans.
Ungi maðurinn endurtók beiðni
sína skýrt og greinilega. Enn meira
fát kom á stúlkuna og eftir nokkr-
ar vangaveltur gekk hún afsíðis.
Að vörmu spori kom hún aftur og
þá önnur stúlka meS henni. Hin
nýkomna gekk að unga manninum
og spurði hann:
— Can I help you?
FRÓÐLEIKUR UM FORNAN
SPEKING
Among them was the wise old
Bergthorshvall, who had predicted
that Christianity would become the
accepted religion.
Amy EI. Jensen.
Iceiand. Old-New Reþublic,
1954, bls. 154.
(Lausleg þýð.: Meðal þeirra var
hinn aldni vitringur Bergþórshvoll.
sem hafði spáð því að kristni yrði
lögtekin).
TIL ATHUGUNAR UPPRENNANDI
SKÁLDUM
„Sighvatur át silungshausa úr
Apavatni. Hann varð mikið skáld."
Úr Dagbókarblöðum Matthí-
asar Johannessen. Lesbók
Mbl. 11. ágúst.
SPÁDÓMSGÁFA
Eftir forsetakosningar rámaði
minnuga menn í það að Sverrir
Kristjánsson sagnfræðingur hefði
fyrir forsetakosningar 1952 ritað
nokkrar spámannlegar setningar
um framtíð Gunnars Thoroddsens.
Við höfðum uppá umræddri klausu,
sem bi'rtist í Þjóðviljanum 22. júni
1952, og þar sem hún er allmerk
séð í ljósi seinustu atburða, birt-
um við hana hér:
„Gunnar Thoroddsen, núverandi
borgarstjóri, var einu sinni erfða-
prins Sjálfstæðisflokksins. Ungum
var honum gefið pólitískt uppeldi
og metorð, sem þeim einum falla
í skaut, sem bornir eru til mikils
frama. Nú er hann eins og land-
laus konungsarfi, og með öllu óvíst
um pólitísk örlög hans. En ósjálf-
rátt koma manni í hug orð Jóns
Hreggviðssonar, þau er hann sagði
við Jón Þeófílusson, hinn mis-
heppnaða vestfirska galdramann i
dýflissunni á Bessastöðum: Þú verð
ur áreiðanlega brenndur!
HRÆÐILEG TILHUGSUN
„Það hvarflar að mér. hvílík guðs
blessun það var að Sturlungaaldar
menn skyldu ekki hafa haft bíla.
Þá hefði íslendingum Hklega verið
eytt með vopnum."
Úr sömu Dagbókarblöðum.
Eins og ýmsum er kunn-
ugt hefur NATO lengi haft
nokkurt herlið í Færeyjum
í nágrenni viS radarstöS
sína á Straumey, ekki langt
frá Þórshöfn. Nú í sumar
stofnuSu andstæÖingar her-
setu í Færeyjum með sér
samtök sem nefndust ,,Fylk
ing færeyskra hernaÖarand
stæðinga“. Kjörorð þessara
samtaka er: herinn burt úr
landinu. Hafa þau tekiS upp
baráttu fyrir þjóSaratkvæða
.greiSslu um aSild aS NATO
og beita sér fyrir því aS
Færeyingar losni viS allt
hafurtask Atlantshafsbanda-
lagsins 1969. Samtökin
héldu fyrsta opinberan fund
sinn um Ólafsvikuleytið nú í
júlílok og höfðu ræSumenn
þá uppi þessar kröfur.
BlaSið 14. september seg
ir svo frá stofnun samtak-
anna og stefnu þeirra:
„Fyiking Föreyskra HernaS
arandstöðinga er landsfélags
skapur allra teirra, iS hava
ta stöSu, at núverandi stöSa
landsins viS herstöSum og
hermönnum ber í sær vanda
fyri tjóSina, og sum vilja
virka fyri at fáa hervaldið
av aftur landinum og at gera
Föroyar uttanveltaSar.
Til at fremja hetta enda-
mál skipar fylkingin fyri
landsumfatandi upplýsingar
beiði, fyribils miðandi móti
eini fólkaatkvöðu um heysti
1969, táiS NATO-sáttmál-
in, ið er orsökin til fremm-
anda hervaldiS í landinum,
annaShvört skal sigast upp
ella endurnýggjast.
Hetta verSur gjört viS at
stíla fyri almennum fundum,
kravgongum, bóklingaút-
gávu og öSrum tiltökum, iS
virka fyri endamáli felags-
skapsins og bera áskoðanir
og kröv hansara út millum
fólk og fram fyri stýri lands
ins og umsiting.
Landsfélagsskapurin verS
ur stjórnaður av 5-manna
ráðiS, iS verður valt á lands
fundi. RáSiS skipar seg
sjálvt og kann seta menn
ella nevndir at skipa fyri til-
tökum móti hernaSinum.
Fylking Föroyskra Hern-
aSarandstöSinga er óheft av
öllum flokkspolitiskum,
fíggjarligum og trúnaSarlig-
um áhugamálum.