Frjáls þjóð - 05.09.1968, Blaðsíða 3

Rítstjórnargreln
HVERSKONAR ALÞÝÐUBANDALAG ? ~~t
ÞaS er nú ákveðið að
landsfundur Alþýðubanda-
lagsins verði haldinn 1.-3.
nóv. n. k. Á landsfundi þess
um er ætlunin að gera Al-
þýðubandalagið loks form-
lega að stjómmálaflokki, þ.
e. samþykkja ný lög, sem
taka fram að Alþýðubanda-
lagið sé stjórnmálaflokkur
og félögum hans óheimilt að
vera í öðrum flokkspólitísk
um samtökum.
Þegar svo er komið, kem
ur sú spurning upp í huga
margra Alþýðubandalags-
manna, hvers konar stjóm-
málaflokkur verður Alþýðu
bandalagið endanlega? Ýms
ir atburðir sem skeðu innan
Alþýðubandalagsins á síð-
asta ári, en þar ber helzt
Tónabíósfundinn, um fram-
boð við Alþingiskosningar
1967, og afleiðingar hans,
svo og atburði síðustu daga
i Tékkóslóvakíu, þar sem
frjálslyndir sósíalistar eru
kúgaðir til afturhvarfs til
þröngsýnna afturhaldssjón-
armiða, gera spurningu
þessa enn áleitnari.
Markmið stjórnmálasam-
taka er að hafa áhrif á gerð
og stjómun þjóðfélagsins
með ákveðinn tilgang og
sjónarmið í huga. Áhrif
stjómmálaflokka í lýð-
frjálsu þjóðfélagi byggist á
fylgi þeirra, lítið fylgi - lítil
áfarif, aukið fylgi - aukin á-
hrif.
Myndun Alþýðubanda-
lagsins 1954 sem kosninga-
bandalags Sósíalistaflokks-
ins og Málfundafélags jafn-
aðarmanna og síðar Þjóð-
varnarmanna hafði það
markmið að auka áhrif rót-
tækra félagshyggjumanna á
ísl. þjóðfélag og að endur-
heimta forystu fyrir verka-
Iýðshreyfingunni úr höndum
íhalds og krata. Sú eining
sem þannig tókst að skapa,
markaði tímamót.
Margvíslegur stjórnmála-
árangur Alþýðubandalagsins
ásamt traustri forystu Al-
þýðubandalagsmanna fyrir
Alþýðusambandi Islands,
leiddi til hugmyndar um
stofnun frjáslynds sósíalísks
verkalýðsflokks. Starf og á-
hrif Alþýðubandalagsins
varð brátt svo víðtækt að
aðstæðurnar knúðu á um
stofnun flokks úr hinu laus-
lega kosningabandalagi, ann
að var hvort tveggja ólýð-
ræðislegt og óskynsamlegt.
Við stofnun stjórnmála-
flokks úr kosningabandalag-
inu bundu fjölmargir vonir
um enn aukið fylgi og aukin
áhrif Alþýðubandalags-
manna, til hagsbóta fyrir ísl.
alþýðu. Umræður um flokks
stofnun hafa staðið á annan
áratug og þróun mála geng-
ið hörmulega seint, enda
hafa íhaldssöm en áhrifamik
il öfl í Sósíalistaflokknum
lagaSt eindregið gegn þróun
Alþýðubandalagsins í stjórn
málaflokk.
Með stofnun alþýðubanda
lagsfélaga og landssamtaka
þeirra 1966 sá loks fyrir
enda málsins. En þá var
framið glópskuverk. Tóna-
bíósfundurinn braut f jöregg
samtakanna, eininguna.
I þeim meirihluta sem
ferðinni réði á Tónabíós-
fundi, var sá hluti Sósíalista
flokksins, sem mótfallinn
var myndun stjómmála-
flokks úr Alþýðubandalag-
inu g þar með unnu ein-
angrunaröflin sigur.
Meirihluti Tónabíósfund-
arins, myndaður með smöl-
un, og byggður á hugtaka-
ruglingi, þar sem íhaldssemi
og kreddufesta er talin
vinstri sinnuð en frjálslyndi
og endurnýjun talin hægri
sinnuð, ber megin sökina á
þeim vanda sem Alþýðu-
bandalagið hefur síðan ver-
ið í. Ef stofnas á nú stjóm-
málaflokk úr Alþýðubanda-
laginu í anda Tónabíósfund
arins, verður það ekki sá
stjórnmálaflokkur, er vænzt
var og ísl. alþýða þarfnast
í dag.
Margt launafólk hefur
vænzt þess að Alþýðubanda
lagið sem frjálslyndur sósíal
ískur verkalýðsflokkur, yrði
róttækum verkalýðssinnum
stjórnmálalegur bakhjarl,
sem gæti tryggt og aukið
þann árangur, með stéttar-
baráttunni mest. Ástandið í
Alþýðubandal. frá Tónabíós
fundi hefur sett samstöðu
Alþýðubl.manna í verka-
lýðshreyfingunni í hættu.
Sumir hafa þótzt sjá örla á
því að einhugur sé ekki sá
sami og áður. Hafi slíkt
komið fram þegar átökin
mflli verkalýðsfélaganna og
ríkisstjórnarinnar, um verð-
tryggingu launa, stóðu sem
hæst í nóv.-des. 1967 og
í marz 1968.
Til þess má ekki koma að
samstaða Alþýðubandalags
manna í launþegasamtökun-
um rofni, og ráðið til að
forða því er að endurheimta
ef þess er nokkur kostur, ein
inguna í Alþýðubandalag-
inu.
I ritstjórnargrein í Frjálsri
þjóð 22. tbl. 1. ágúst sl.,
gerir núverandi ritnefnd
blaðsins grein fyrir viðhorf-
um sínum til ísl. stjórnmála
í dag og einnig fyrir viðhorf
um sínum til Alþýðubanda-
lagsins. I grein þessari segir
m. a.:
„Því ber að aðhyllast sósí ♦
alisma og samvinnustefnu. J
Með sósíalisma er þá ekki f
átt við fastmótaðar kenn-
ingar um einstök atriði í
þjóðfélagsþróuninni, fyrir-
fram ákveðin svör við öll-
um spurningum, heldur hin
siðferðislegu grundvallar-
sjónarmið og hugsjónir sós-
íalismans, sem setja mann-
gildi og raunverulegt frelsi
í öndvegi. Árangursríkastur
og sannastur er sá sósíal-
ismi sem mótast í starfi.“
Það Alþýðubandalag sem
ísl. alþýða þarfnast í nútíð
og framtíð á að vera eining-
arflokkur félagshyggju-
manna og verkalýðssinna,
óháður öllu öðru en ís-
lenzkri alþýðu í baráttu
hennar fyrir betra þjóðfé-
lagi og bættum kjörum.
Forystumenn slíks flokks
mega ekki vera bandingjar
neinna stjómmálapáfa for-
tíðarinnar, innlenndra eða
útlendra. Sósíalísk viðhorf
flokksins á að aðlaga fram-
þróun mannlegra samfélags.
Á þann hátt verða bezt
tryggð sósíalísk ábrif á
gerð og stjórnun þjóðfélags-
ins.
Alþýðubandalagsfólk þarf
að fylgjast vel með gangi
mála á næstu vikum og
stuðla að því að Alþýðu-
bandalagið verði raunveru-
legur einingarflokkur ís-
lenzkrar alþýðu. Ef svo
verður ekki, hverfum við
aftur til þess ástands, er var
fyrir 1954 er róttæk stjórn-
málasamtök verkalýðs voru
einangruð og áhrifalítil.
G. J.
FRJÁLS ÞJÓÐ
Útgefandi HTJGINN HP.
Bitstjóri:
Sverrir Hólmarsson (ábm.)
pramkveemdast J óri:
Jóhann J. E. Kúld
Ritneínd:
Einar Hannesson, Gils Guðmundsson,
Guðjón Jónsson, Gunnar Karlsson, Haraldur Henrýsson,
Magnús Torfi Ólafsson, Sigurður Guðgeirsson
Vésteinn Ólason, Þórir Daníelsson.
Áskriftargjald kr. 400.00 á árl. Verð i lausasölu kr. 10.00
Prentsmiðjan Edda prentaði
Tékkóslóvakíu og í heild
Varsjárbandalagsins oggef-
ið þýzkum hernaðarsinnum
byr undir báða vængi.
2.„Ákveðnar aðgerðir
leiðtoga Tékkóslóvakíu
sýndu að þeir stefndu burt
frá braut sósíalismans og
það var því hálfgerð skylda
foryzturíkis sósíalismans,
Sovétríkjanna, að leiða
Tékkóslóvakíu inn á rétta
braut. Skýrasta dæmið um
þetta er beiðni um lánveit-
ingu vestantjalds og um
aukin viðskiptatengsl við
auðvaldsríkin. Auk þess
stefndu efnahagsaðgerðir
ríkisstiórnarinnar í átt til
kapítalisma og andsósíalísk
um öflum hafði verið gef-
inn laus taumurinn.“
Fyrst lánveiting og við-
skipti. Fjölmörg Austur-
Evrópuríki höfðu leitað fyr
ir sér um lán vestantjalds,
t. d. Pólverjar 1956, sem í
mörg ár fengu eftir það
efnahagsstyrki frá Banda-
ríkjastjórn beint; lán kom
hér til viðbótar utan. Og
mesta efnahagssamstarf rík
is með sósíaliskt efnahags-
kerfi við auðvaldsríki er
ekki samskipti Júgóslafíu
við auðvaldsríkin eins og
flestir virðast álíta; mesta
efnahagssamstarfið felst í
samkomulagi sem unga,
byltingasinnaða sovétstjórn
in gerði árið 1923 við hægri
stjórn í Þýzkalandi, sem í
senn auðveldaði Sovétríkj-
unum stórum að hefja iðn-
væðingu og Þýzkalandi að
fara að baki Versalasamn-
ingunum 1919, m. a. til að
hefja vígbúnað. — Enginn
gagnrýnandi Sovétstjórnar-
innar, ekki einu sinni gagn-
rýnendur „frá vinstri“,
hafa nokkum tíma talið
þetta „svik við sósíalis-
mann“
Og fyrst minnzt er á við-
skipti má ekki gleyma því
að það hefur verið stefna
allra Austur-Evrópuríkja
að efla viðskipti við Vestur
Evrópuríki, — þetta á jafnt
við um Sovétríkin sem Alb
aníu. Og hver mundi t. d.
telja nýundirritaðan við-
skiptasamning íslands og
Sovétríkjanna merki um
þróun til sósialisma á ís-
landi?
Efnahagsumbætur. Merki
legt er hvað margir sósíal-
istar virðast vera haldnir
þeirri meinloku að efna-
hagsaðgerðir eins og áætl-
unarbúskapur og sterk mið-
stjórn efnahagsvaldsins
eigi eitthvað skylt við sósi-
alisma; slíkar efnahagsað-
gerðir eru einungis stjórn-
tæki, sem hvorki tilheyra
kapítalisma né sósialisma
fremur en hagstofuvinna,
þessi ruglingur orsakar
ekki aðeins tortryggni gagn
vart allri þróun til dreifing-
ar efnahagsvalds í sósíal-
ísku efnahagskerfi (sbr. all
an þvættinginn meðal
þeirra, sem gagnrýna blint
Júgóslafíu) heldur og þá
hættulegu tilhneigingu að
líta á áætlunarbúskap í auð
valdsríki sem skref í átt
til sósíalisma. Sósíaliskt
efnahagskerfi merkir ein-
faldlega að þar ríki félags-
leg eign framleiðslutækj-'
anna, kapítalismi þýðir að '
þar ríki í höfuðatriðum
einkaeign framleiðslutækj- -
anna. — Það er í senn furðu
legt og hörmulegt, að þörf
er á að útskýra þetta fyrir
sumum sósíalistum.
Andsósíalísk öfl fengu að
láta á sér kræla. Fáir fara
að gagnrýna opinberlega
afnám ritskoðunar í Tékkó .
slóvakíu; það er rétt að
fram komu í Tékkóslóvakíu
öfl bæði til vinstri og
hægri við ríkisstjórnina,
þegar þungi skoðanakúgun-
ar hvarf, og raunverulegt
andlit þjóðfélagslegs veru-
leika í Tékkóslóvakíu birt-
Framh. á bls. 6.
Frjáls þjóð — Fimmtudagur 5. september 1968