Frjáls þjóð - 26.09.1968, Blaðsíða 5

u«i fítóxL En þrátt fyrír síð-
asta atriSiS er grunntónn
leikritsins dapur; mannleg
kímnigáfa höfundar forðar
því hins vegar frá bölsýni.
Þó aS Arbuzov sé kannski
að gefa sósíalrealismanum
svolítið undir fótinn í síð-
asta atriðinu (og um það
skal ég ekkert fullyrða), er
leikritiS atS mörgu leyti ein-
mitt gagnrýni á ýmis trúar-
atriði hans, svo sem eins og
einfeldningslega bjartsýni á
velgengni og hamingju
mannsins, ofmat á ytri aS-
Staeðum, vanmat á mann-
gildi einstaklingsins og mik-
ilvaegi raunverulegra mann-
legra samskipta. Oft verður
áhorfandinn að hafa í huga
sérsovézkar aðstæSur, t. d.
er þaS bezta sönnun þess
hve gersamlega misheppnað
sfcáld Leonidik er, aS hann
er ekki einu sinni umdeildur.
ÞaS liggur í augum uppi
að leikrit þetta hlýtur að
vera allerfitt viðfangs. Leik-
endur þurfa að sýna manni
þróun og breytingar persón-
anna ekki einungis dag frá
degi heldur einnig í átján
ár. Þetta hefur því verið
töluverð þrekraun fyrir þaS
unga fólk og tiitöiulega ó-
reynda sem verkefniS tókst
á hendur, og miðað við aS?
stæður má árangurinn telj-
ast stórkostlegur. Af hinum
þremur ungu leikendum er
Arnar Jónsson reyndastur á
sviSi, enda skar hann sig úr
hvaS tækni og hreyfingar
snerti. Arnar hefur alltaf
haft frábæra framkomu á
sviði og furSulegt vald á
hreyfingum sínum; hann hef
ur hins vegar fram til þessa
veriS nokkuS ungæðislegur
og vantaS þá festu og dýpt
sem þarf til aS skila hinum
alvarlegri hlutverkum. I
hlutverki Leonidiks vinnur
hann umtalsverðan sigur,
sýnir aS hann er orðinn
þroskaSur leikari. Lengsta
bil í leikritinu eru þrettán
ár; þar reynir mikiS á leik-
ara aS gefa sannferSuga og
sannfærandi mynd af þeirri
breytingu sem orðið hefur á
þessum tíma. Arnar leysti
þessa vandasömu þraut svo
vel aS unun var á aS horfa.
Hinn frábæri leikur Arnars
bar sýninguna uppi, en Þór-
unn Magnúsdóttir veitti hon
um verSugan mótleik. Þessi
lítt reynda leikkona vann
hug áhorfenda meS einlæg-
um og eðlilegum leik, sem
stóð langt framar flestu því
sem sézt hefur til íslenzkra
leikkvenna á síSustu árum,
Þórunn er fullkomlega laus
viS þá tilgerS og tildur-
mennsku sem hefur þjakaS
flestar leikkonur okkar und-
anfariS.
Þá er komið að alvarleg-
asta bresti sýningarinnar
sem er Hákon Waage. Því
miSur mistekst þessum unga
og óreynda leikara aS gera
Marat aS þeirri lifandi per-
sónu sem hann á aS vera.
Þetta er því bagalegra þar
sem Marat er að mörgu leyti
örlögváldur hinna tveggja
flókin manngerð, sem mikiS
veltur á aS komist vel til
skila ef samhengi leiksins á
aS haldast órofiS. Mest reyn
ir á Hákon í fyrsta þætti,
enda er sá þáttur veikasti
hluti sýningarinnar og víSa
allur í molum. Þess ber þó
að geta að hann er aS lík-
indum erfiSastur og sömu-
leiSis aS æfingatími var
hneykslanlega stuttur, ekki
nema vika nú í haust. En
eins og leikritið gerSi sig á
frumsýningu vantaði mikiS
á aS nauSsynlegt samhengi
fengist milli fyrsta þáttar og
hinna. Vera má aS ýmsir
þessir vankantar heflist af
meS tímanum.
Mér sýnist að Eyvindur
Erlendsson hafi hér unnið
gott starf; miSaS viS aS-
stæður má árangurinn telj-
ast mjög góSur. Hann hefur
reynt að stefna aS eSlilegri
og hreinni og beinni leikstíl
en hér hefur almennt tíSk-
azt og orSið töluvert mikið
ágengt. Hann hefur notiS
frábærs stuSnings Unu Col-
lins sem hefur gert leikmynd
og búninga. Leikmyndin er
falleg og hæfilega stíliseruS;
myudir þær sem varpaS er
á tjöldin hjálpa til að móta
bakgrunn leiksins í tíma og
rúm. Sérstaklega ber áS geta
búninganna, sem eru alveg
í sérflokki og man ég ekki
eftir aS hafa séS slíkt verk-
efni betur af hendi leyst.
Vegna þess hve sviðsumbún
aSur var góður var sérlega
leiðinlegt aS sjá nokkra smá
hnökra sem voru á efnisleg-
um hlutum, svo sem fram-
reiSslu tes; einnig skyldu
þeir sem sjá um rauSvíniS
athuga þaS aS þetta sull sem
fólkið var aS drekka var
engu rauSvíni líkt á litinn.
Svona smáatriSi eru auðvit-
að ekki mikilvæg, en þau
geta truflaS ánægju manns
af sýningunni meS því að
beina athyglinni frá því sem
máli skiptir.
ÞjóSleikhúsiS var fremur
þunnskipaS á frumsýningu;
fastir frumsýningargestir létu
sig mikiS vanta. Kannski
var þaS ástæðan fyrir því
hvaS leiknum var vel tekið
og góS stemning í húsinu.
En alla þá sem gaman hafa
af góðu leikhúsi má hiklaust
hvetja til aS sjá þessa sýn-
ingu.
Sverrir Hólmarsson.
★
LÍKA (Þórunn Magnúsdóttir), MARAT (Hákon Jens
Waage) og LEONIDIK (Arnar Jónsson).
hefir skort mikiS á, að í
einni grein væri tíunda hvert
orð úr þrem erlpndum tung-
um, — bæSi einstakar slett
ur og heilar setningar. Les-
endur blaSsins voru svo
gamaldags, aS þeir kunnu
ekki aS meta svona mikla
menntun; kvörtuSu nokkrir
% þeirra bréflega til ritstjórnar,
hótuðu jafnvel sumir upp-
sögn á blaSinu, ef slík lær-
dómsmenning yrði innleidd
þar. Hvarf svo þessi mennta
frömuSur að einhverju vin-
sælla, — en sem betur fór,
fréttist ekki að neinn lesend-
anna spryngi af harmi þess
vegna.
Þá minnir mig aS þaS
væri samband bindindisfé-
laga í skólum, sem einu sinni
kom meS kvölddagskrá í út
varpinu; áttu .valdir menn
aS flytja erindi þar, og ung
stúlka aS syngja þjóSIög.
En — þegar aS þeim kom,
reyndust þau öll vera amer-
ísk og sungin með amerísk-
um textum. Þó láðzt hefði
að geta' þess viS kynningu
— eða slíkir smámunir ekki
þótt skipta máli hjá okkar
þjóSrækna æskufólki.
Þá verSur varla komizt
hjá, í þessu sambandi, aS
minnast á dægurlögin; vissu
lega eru þau nokkuS máttug
— til góSs, eSa andstætt.
ÞaS vita þeir sem enn muna
aftur undir sl. aldamót, að
þá var mikið sungiS, og í
yfirgnæfandi meirihluta ætt
jarSarljóð; verður sennilega
aldrei metinn sem vert er,
þáttur þeirra í því aS brýna
unga sem aldna til sjálfstæS-
isbaráttunnar. Mörg þessara
ljóSa voru og eru sígild —
þó þau hafi nú, illu heilli,
veriS látin víkja fyrir því
sem nú er, t. d. í útvarpi,
nefnt ,,lög unga fólksins",
,,á nótum æskunnar" o. s.
frv. Er engu líkara en keppst
sé viS aS troSa því í ungt
fólk, að því henti ekki né
hæfi annaS en það, sem sé
vitlausara og ómerkilegra en
svo, aS fuIIorSnum þyki þaS
sér sæmandi. Hversu þroska
vænlegt slíkt sé ungu fólki,
ætla ég ekki aS fjölyrSa,
svo augljóst virSist þaS vera
öllu fólki, sem annars hugs-
ar.
Jafnvel enn furSulegra er
þó, aS nú þegar þjóðin telst
sjálfstæð — og ætti aS geta
veriS það, skuli mega telja
fullkomna bandaríska einok
un á þessu fánýta skemmti-
efni; virðist þar oft æSi frek
lega blandaS hugtökunum
tónlist og hávaSi. Hvers
skyldu eiga aS gjalda okkar
mörgu góSu, og nokkrir á-
gætu dægurlagahöfundar,
aS vera alltaf settir í skugga
þessara háemjandi útlend-
inga? Þá hljóta að vita þaS
allir starfsnrenn sem viS
þennan skemmtiiðnað fást,
aS þaS sem nefnt er ,,létt
tónlist‘‘ er hægt að sækja til
flestra þjóSlanda, og fjar-
skiptatækni nútímans gerir
auSvelt aS velja þar útí
HvaSa frambærileg á-
stæSa er þá til fyrir því aS
lög ungs fólks á íslandi
þurfi að vera bergmál eitt af
vestheimskum blendinga-
söng?
Mundu ekki mörg hinna
innlendu dægurlaga, ásamt
nokkru úrvali frá öSrum
þjóðlöndum sóma sér eins
vel hérlendis, eins og að
klifa stöSugt á því, sem oft
hlýtur aS minna mann meira
á ástsjúka ketti, en heilbrigt
syngjandi æskufólk? Væri
breytt til í þá átt sem ég
nefndi, væri nær en fyrr,
að tala um ,,jákvæS erlend
áhrif“. Gæti ekki Ríkisút-
varpiS veitt okkur, í þessu
efni, nokkru þjóShollari
þjónustu en þaS gerir?
Og nú höfum viS eignast
sjónvarp, meS miklum kostn
aði og ærnum umslætti;
margt hefur þaS vel gert —
en því miður flytur það líka
margt sem er andstætt menn
ingu, — og flest af því ves-t-
heimskt aS uppruna.
Er virkilega fuIlorSiS
fólk á Islandi svo haldið
kvalalosta, aS þaS þurfi
endilega aS fá aS sjá drýgSa
glæpi, morð og önnur of-
beldisverk, inni í íbúS sinni,
áður en það fer aS sofa, —
^Sa er þetta máske hugsaS
sem eins konar uppeldis-
elixir fyrir börnin (í stað
kvöldbæna) ? Sé hvorugt
þetta, — til hvers er þaS
þá? Spyr sá sem ekki veit.
Er þess ekki lángt aS
minnast, aS okkar unga
sjónvarp flutti mynd, sem
var nákvæm sýnikennsla í
vasaþjófnaSi — og endur-
sýndi hana, meS nokkrum
árangri, að því er taliS var.
Skyldi þetta vera fullkomin
þjóShollusta?
Ef sjónvarpið, sem úr
Hliðskjálf sinni ,,sér of
heim allan", finnur þar ekk
ert hollara en glæpamyndir
til aS flytja, — væri þá ekki
skynsamlegra aS stytta held
ur dagskrá þess, en að fylla
menningareySur hennar
meS slíkurn sora, — engum
til góSs, en börnunum áreiS-
anlega til ills, jafnvel varan
legs tjóns, sem þjóSin sýpur
síSar seyðiS af, — þó menn
Framhald á bls. 6
s
Frjáls þjóð — Fimmtudagur 26. september 1968