Frjáls þjóð - 03.10.1968, Qupperneq 8

Jóhann J. E. Kúld:
SLENZK
IÐNAÐARMÁL
Á meSan íslenzka þjóSin
flytur út ull og gærur aS
stórum hluta sem hráefni
handa öðrum þjóSum ac5
vinna úr, þá stendur íslenzk
ur iSnaður ennþá á lágu
stigi. En þetta er sú staS-
reynd, sem við okkur blasir
í dag. Samband ísl. sam-
vinnufélaga flytur aS vísu
út fullunnar ullarvörur, peys
ur og ábreiSur fyrir ca. 35
milljónir íslenzkra króna á
þessu ári, til Sovétríkjanna.
En þar með má segja, aS
okkar ullarvöruútflutningar
séu upp taldir af fullunnum
vörum.
ÞaS er ekki aSeins trú
mín heldur bjargföst skoð-
un, sem byggist á ýmsum
mikilvægum upplýsingum,
að hægt sé aS vinna markaS
fjrrir alla okkar ull, fullunna
í iðnaSarvöru. En til þess
aS þetta sé hægt, þá þarf aS
koma upp iðnaSi í landinu,
sem getur tekiS aS sér þetta
hlutverk. Sá ullariSnaður
sem fyrir er í landinu hann
getur ekki annaS þessu hlut-
verki, til þess verSur að
reisa nýjar ullariSnaðar-
stöSvar eSa stækka þær sem
fyrir eru.
HvaS er þá hagkvæmast
aS vinna úr ul'linni?
Eg held að hagkvæmast
sé aS vinna úr henni peysur
og ábreiSur eins og gert er
nú fyrir Rússlandsmarkað-
inn. Islenzkar peysur sem
vetrarklæðnaSur fyrir fiski-
menn og sportfólk, ættu alls
staSar að vera á boSstólum
á norSurhelmingi jarðar, en
eru þaS ekki. Sama máli
gegnir meS ábreiðurnar.
MarkaSur fyrir þessar vörur
hefur hvergi veriS kannað-
ur að neinu ráSi utan Rúss-
lands, þangaS sem þessar
vörur eru nú seldar í nokkr-
um mæli, eins og aS framan
getur.
Eg komst aS því af sér-
stakri tilviljun á sl. sumri,
að íslenzkar peysur hefSu
veriS seldar á Kanadamark-
aði fyrir geysilega hátt verS,
veturinn áSur. Það var ein
allra stærsta verzlunarsam-
steypa þar í landi, Eatons-
félagiS, sem hafSi þessa
vöru í fyrsta og eina skiptiS
á boSstólum. Og þaS fylgdi
sögunni, en hún var mér
sögS í Winnepeg, að þar
hefSu allar peysurnar selzt
upp, þrátt fyrir óvenjulega
hátt verS.
En hvaðan höfðu þá peys
urnar komiS inn á þennan
markaS? Jú, sögumenn mín
ir vissu þaS. Þeir sögðu aS
kaupsýslumaSur hefSi keypt
peysurnar í New York af ís-
lenzku tilraunaverzluninni,
sem þar starfaði, en síSan
endurselt þær til Eaton-fé-
lagsins. Mér var líka sagt,
aS í Winnepeg þar sem er
oft mjög kalt á vetrum, þar
hefSu þessar íslenzku peys-
ur líkað sérstaklega vel. Fólk
í norðlægum iSnaSarborg-
um, þaS vill fá inn á vetrar-
markaðinn hjá sér, ósvikna
ullarvöru og er reiSubúiS
aS greiSa fyrir hana verð
sem framleiSandinn ætti aS
vera fullsæmdur af. Dæmið
um íslenzku peysurnar á
KanadamarkaSinum gefur
vísbendingu um, aS ýmis-
legt væri hægt að gera í
þessum efnum. En til þess
aS hægt sé að bjóSa vöru á
markaSi, þá þarf hún að
vera til. ÞaS er líkt ástatt
meS gærurnar, mikill hluti
þeirra er fluttur úr landi
sem hráefni handa iSnaSar
þjóðum til aS vinna úr dýra
vöru. Þau eru ekki óglæsi-
leg loSskinnin, sem Svíar,
Finnar og Þjóðverjar vinna
úr íslenzku gærunum sem út
eru fluttar. Sænsku pelskáp
urnar unnar úr íslenzkum
gærum þykja enginn dóna-
klæSnaður. Þá mun vera
dæmi til þess, aS Þjóðverj-
ar hafa flutt á Afríkumark-
aS nokkuS af íslenzkum
gærum eftir aS þeir höfSu
garfaS þær. Ymsum kann
aS finanst þetta hreinasta
fjarstæða, aS hitabeltisþjóð-
ir sækist eftir loðskinnum.
En staSreyndin er nú samt
sú, að hvítar íslenzkar gær-
ur bara full garfaSar, en
ekki unnar í fatnaS hafa ver
iS eftirsóttar sem skrautvam
ingur í sumum ríkjum Afr-
íku. En viS höfum ekki selt
þær þangaS, heldur þjóSir,
sem keyptu þær héSan salt-
aðar blautar, seni hráefni á
frumstigi.
ÞaS er mikið hagsmuna-
mál, ekki bara okkar land-
búnaðar, heldur jafnframt
þjóSarinnar allrar, að komiS
verSi upp iSnaSi, sem get-
ur fulIunniS þessi dýrmætu
hráefni í landinu sjálfu, fyr-
ir innlendan og erlendan
markaS. AS málin þróist
þannig á komandi tíma, að
því þarf markvisst að stefna.
En til þess aS svo geti orðiS
þá þurfa stjórnarvöld lands-
ins og lánastofnanir, að öSl-
ast betri skilning á nauSsyn
þessa máls, heldur en nú
virSist vera fyrir hendi, ef
dæma skal eftir því hvar
viS erum á vegi staddir nú,
í þessu efni.
★
HVERS KONAR TOGARAR?
Loksins lét togaranefnd til
sín heyra, en hún var eins og
menn muna, sett á laggirnar
með miklum auglýsingabram-
bolti fyrir alþingiskosningarn-
ar 1957. En það verður því
miður ekki sagt, að mikill sé
árangur eftir eins og hálfs árs
starf nefndarinnar og virðist
það fyllilega hafa sannazt, sem
Frjáls þjóð hélt fram í vor, að
nefndinni hafi einkum verið
ætlað það hlutverk af hálfu
ríkisstjórnarinnar að friða
menn í bili en tefja fyrir frarn
gangi málsins.
Nefndin tilkynnir nú, að
hún sé búin að láta teikna
togara fyrir íslenzkar aðstæð-
ur og verði smíðin boðin út
innan skamms. Fróðir menn
segja, að þetta verki hefði
mátt vinna á 2—3 mánuðum
og hefði það kostað miklu
minna en að hafa til þess verks
launaða 5 manna nefnd í eitt
og hálft ár. Það virðist og aug-
ljóst, að enn er ætlunin að
þvæla þessu þýðingarmikla
máli fram og aftur um stund
og tilkynning nefndarinnar
einungis fram komin í þvi
skyni að friða menn um hríð
og fá viðbótarfrest. Ekkert er
um það sagt, hvenær smíði
skipanna verði boðin út,
hversu mörg þau eigi að verða
né hvers konar. Eftir því sem
blaðið hefur komizt næst,
munu teikningar nefndarinnar
gera ráð fyrir 800 tonna skut
togara, sem sé án allra vinnslu
og frystitækja. Eina breyting-
in frá gömlu togurunum sé því
í rauninni sú að varpan sé
tekin inn að aftan og aðstaða
til að innbyrða fiskinn undir
þiljum en á engan hátt sé hag-
nýtt hin aukna tækni við að
vinna úr fiskinum þegar í stað
og skila honum sem verðmæt-
ari útflutningsvöru. Þetta
verður að teljast furðulegt, ef
rétt er. Þegar rætt hefur ver-
ið um þessi tæki hér undan-
farin ár, hafa menn fyrst og
fremst átt við fiskiskip, sem
veiddu á fjarlægari miðum og
væru fær um að vinna að veru
legu leyti úr afla sínum og
gera hann að verðmætari vöru
en eldri togararnir eru færir
um. Sem stendur vantar okk-
ur EKKI fyrst og fremst skip
til að veiða á heimamiðum
fyrir frystihúsin, heldur skip
sem geta leitað á fjarlægari
mið og unnið afla sinn sjálf til
útflutnings. Eru það ákaflega
ill tíðindi ef fram hjá þessu
hefur verið gengið og ætlunin
er að hefja smíði svo verðmik-
illa tækja á allt öðrum og
hæpnari grundvelli.
Fimmtudagur 3. oki
Hagstofnun launþegasamtakanna
I skýrslu sambandsstjórnar B.S.R.B., sem lögð var fyrir
þing þess, er haldi'ð hefur verið síðustu daga, er rætt um
nauðsyn á meira samstarfi launþegasamtakanna og um hag-
stofnun þeirra.
„í
síðasta aðalþingi BSRB
var gerð ályktun um nauðsyn
meira samstarfs launþegasam-
takanna, sérstaklega Alþýðu-
sambandsins og BSRB, og var
ályktað í þessu sambandi, að
komið skyldi á fót sameigin-
legri hagstofnun launþegasam
takanna og leitað um það sam
starfs við ASÍ.gl
Þessi ályktun var send til
stjórnar ASÍ og þings þess,
sem haldið var nokkrum vik-
um síðar.
Hugmyndin um sameigin-
lega hagstofnun hefur ekki
fengið neinar undirtektir hjá
Alþýðusambandinu enn sem
komið er.
Eins og fyrr segir leitaði
stjórn BSRB samstarfs við Al-
þýðusambandið um viðræður
við ríkisstjórnina um efna-
hagsmál haustið 1967, og var
það samstarf staðfest af auka-
þingi BSRB og ráðstefnum
forustumanna ASÍ og stefna
mótuð af þessum aðilum.
Þegar til framhaldsvið-
ræðna kom milli ríkisstjórn-
arinnar og ASÍ um efnahags-
málin í nóvember 1967, var
ekki haft samband við BSRB.
Stjórn BSRB taldi það mik-
ið hagsmunamál opinberra
starfsmanna að styrkja verka
fyrir samningum um verðlags
lýðsfélögin í baráttu þeirra
uppbót á ný, þar sem opinber
ir starfsmenn ættu í málum
þessum fulla samstöðu með
verkalýðshreyfingunni. Var sú
ákvörðun tekin að hefja fjár-
söfnun meðal opinberra
starfsmanna til styrktar þeim,
sem í verkföllum áttu í marz
1968, og einnig að greiða
nokkra fjárhæð úr sjóði BSRB
í sama skyni.
Hinu er ekki að leyna, að
það urðu stjórn BSRB mikil
vonbrigði hvernig á samning-
um var haldið og að einskis
samráðs sljyldi leitað við BS-
RB við undirbúning þeirra,
og að samningamenn ASÍ
hefðu gengið frá samningum,
er fólu í sér að um 20% opin-
berra starfsmanna fengu enga
verðlagsuppbót, meðan jafnvel
launahærri starfshópar innan
ASÍ var tryggð verðliígsupp-
bót að vissu marki.“