Frjáls þjóð - 17.10.1968, Side 1
frjáls þjóð
Undir viöreisn:
HRIKALEG SKULDASOFNUN
17.
október 1968.
Fimmtudagur
33. tölublað
17. árgangur
ERLENDIS
Nýlega eru fjórir helztu
spekingar rikisstjórnarinnar á
sviði fjármála og viðskipta-
mála komnir heim af fundum
Alþjóðabankans og Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins. Engum
'dettur í hug að þeir Jónas
'Haralz, Jóhannes Nordal,
'Gylfi Þ. Gíslason og Magnús
’Jónsson hafi átt annað erindi
á þessar slóðir en að reyna
að kría út lán til handa ríki og
ríkisstofnunum, enda mun
ékki af veita ef halda á ó-
breyttri „frelsis- og viðreisnar
stefnu“ síðustu ára. Ef til vill
tekst að fá einhver lán, þótt
ekki muni auðhlaupið að
slíku. Hitt ætti varla að dylj-
ast nokkrum manni, að ein-
hverntíma kemur að skulda-
dögunum. Takmörk hljóta
einnig að vera fyrir því,
hversu háum skuldagreiðslum
íslendingar rísa undir, eink-
um þegar gjaldeyristekjurnar
fara stórminnkandi.
• Fyrir tíu árum
Árið 1958 gerðu forkólfar
Sjálfstæðisflokksins harða
hríð að vinstri stjórninni fyrir
gálausa fjármálastefnu og
háskalega skuldasöfnun er-
léndis. Þeir fullyrtu að greiðsl
ur vaxta og afborganir af er
léndum lánum væru orðnar
haerri en nokkurt vit væri í og
þjóðin fengi undir risið. Árið
1959, þegar núverandi ríkis-
stjórn komst til valda, taldi
hún það eitt meginverkefni
sitt áð kippa þessu í lag. í
bæklingnum fræga, sem
stjórnin sendi ókeypis inn á
hvert heimili (ríkissjóður var
látinn borga) og kallaði „Við-
reisn,“ var lögð á það sérstök
áherzla að gjaldeyrisstaðan
væri afleit og greiðslubyrðin
végna erlendu lánanna óbæri
léga þung. Hagfræðingar
sýndu fram á að árið 1958
hefði greiðslubyrðin vegna af-
borgana og vaxta v-erið 5,1%
af gjaldeyrístekjum þjóðarinn
ar það ár.
9 Undir viðreisn
I síðasta hefti Fjármálatíð-
inda, sem Landsbankinn gef-
ur út, eru einkar fróðlegar
skýrslur um greiðslubyrðina
undanfarin tíu ár og skulda-
söfnun okkar erlendis á sama
tímabili. Þar kemur í Ijós, að
eftir lengsta samfellt góðæri
sem um getur, hefur greiðslu-
byrðin ekki minnkað, heldur
vaxið geigvænlega. Árið 1967
námu afborganir og vextir er-
lendra lána ekki 5,1 af hundr-
aði gjaldeyristeknanna, —
heldur 11,4 af hundraði. Og í
ár eru allar horfur á að um
15% gjaldeyristeknanna fari
í vexti og afborganir af er-
lendum skuldum.
% „Varasjóðuiinn.“
Eitthvert helzta skrautblóm
ríkisstjórnarinnar hefur verið
„gjaldeyrisvarasjóður11 sá,
sem íslendingar eignuðust á
tímabili. Rétt er það, að um
skeið (1965—1966) var skráð
inneign íslenzkra banka er-
lendis um 2000 millj. króna.
Ýmsir munu hafa trúað því,
að þessi tala sýndi raunveru-
lega bættan hag íslands gagn-
vart öðrum þjóðum. Þarna
væri þó um að ræða áþreif-
anlegan vott þess, að ekki
hefðu allar hinar miklu gjald-
eyristekjur góðu áranna eyðst
í misþarfa hluti. Var og af
hálfu ríkisstjórnarinnar og
málgagna hennar haldið uppi
stöðugum áróðri fyrir því að
varasjóður þessi sýndi glögg-
lega stórfelldan árangur við-
reisnarstefnunnár.
En hér var að verulegu
Ieyti um hreinar blekkingar
að ræða. Enda þótt innstæður
hækkuðu á bankareikningum
var þjóðin allt góðæristíma-
bilið 1960—1966 að safna
skuldum erlendis. Sú skulda-
aukning var stórum meiri en
aukning gjaldeyrisvarasjóðs-
ins.
Hér var um að ræða tvenns
konar skuldasöfnun: föst um
samin lán til alllangs tíma og
vörukaupalán innflytjenda,
<víxla) til mjög skamms tíma.
Um síðustu áramót námu'
föstu lánin samtals 5100 millj-
ónum, höfðu frá því í árslok
1958 hækkað um 2100 millj.
Þar við bættust svo vörukaupa
lánin, 740 milljónir.
Nú er ástandið þannig, að
gjaldeyrisvarasjóðurinn marg
rómaði, er að heita má upp-
urinn með öllu, en eftir stend-
ur skuldabyrði erlendis sem
nemur nálægt sex milljörðum.
Þessar eru efndir núverandi1
ríkisstjórnar á því fyrirheiti
Frh. á bls. 2.
Bjarni Benediktsson
Þingflokkur Alþýðu-
bandalagsins klofinn
Þau tíðindi gerSust, er A1
þingi kom saman til funda
á ný, a<S Hannibal Valdi-
marsson, Björn Jónsson og
Steingríniur Pálsson tóku
upp samstarf viS þingflokk
Framsóknarflokksins viS
nefndakjör. Er hér vissu-
]ega um afdrifaríkan póli-
tískan viðburS að raeða, en
ekki þarf að rekja það fyrir
lesendum Frjálsrar þjóðar,
aS hann hefur átt sinn að-
draganda. Ber þar fyrst a<5
minnast framboðs I-listans
fyrir Alþirigiskosningar vor-
icS 1967, síSan ágreinings á
miðstjórnarfundi AlþýcSubl.
í fyrrahaust er lyktaði mecS
því aS Hannibal og Björn
gengu af fundi og hættu
nokkru síSar ásamt Stein-
grími Pálssyni að sækja
fundi þingflokks AlþýíSubl.
og hafa ekki sótt þá sícSan.
Eftir næstu mánacSamót
verður haldinn landsfundur
AlþýcSubandalagsins og má
nú telja fullvíst, acS þeir
Hannibal, Björn og Stein-
grímur munu ekki mæta
þar. Er því óhætt að full-
yrcSa að mikil óvissa ríkir
nú um málefni AlþýcSubl.
og erfitt acS spá þar neinu
um framvindu mála.
Pólitískir deildarstjórar í ráðuneytin ?
Alll útlit er fyrir að innan
títSar muni nýir deildarstjórar
taka til starfa í hinum ýmsu
ráðuneytum í StjórnaiTáði, en
starfsmönnum þessum er ætlað
að vera sérstakir aðstoðar- og
trúnaðarmenn ráðherranna, er
þeir velja sér sjálfir. Ekki er
ólíklegt. að þetta gætu orðið
einskonar pólitískir vinnumenn
ráðherranna.
2.5 MILLJÓN KRÓNA
ÚTG.IÖLD.
Útgjaldaauki ríkissjóSs við
þetla hugvitssama nýmæli gæti
numið árlega um 2.5 millj. kr.,
ef allir ráðherrarnir hyrfu að
sama ráSi og fengju sér slíka
trúnaSarmenn sér til halds og
trausts á erfiðum tímum við
vaxandi áhyggjur.
Um þetta er fjallaS í frum-
varpi urn StjórnarráS Islands,
sem lagt hefur veriS fram á
Alþingi. Þar segir m. a. í 15.
gr. þess:
„RáSherra er heimilt aS
kveSja sér til aSstoðar, meSan
hann gegnir embætli, mann ut-
an ráSuneytis, sem starfi þar
sem deildarstjóri, enda hverfi
hann úr starfi jafnskjótt sem
ráðherra, en njóti þá hálfra
launa þrjá mánuði, hafi hann
ekki áður veriS ríkisstarfsmaS-
ur, eil ella eigi hann rétt á aS
hverfa til fyrra starfs síns eSa
annars starfs eigi lakara aS
föstum launum í þjónustu rík-
isins. (
ERLEND FYRIRMYND!
I skýringum um fyrrnefnda
lagagrein segir:
,,Hér er um nýmæli aS tefla
þess efnis, að ráSherra sé heim
ilt aS ráSa mann utan ráðu-^
neytis sér til aðstoSar, meSan
hann gegnir embætti, svo sem
tíðkast meS öSrum þjóSum.
VirSist réttmætt, aS ráðherra
hafi slíka heimild, enda geta
ýmsar eðlilegar ástæSur legiS
til þess, aS ráSherra kjósi sér
við hliS aSstoSar- og trúnað-
armann eftir eigin vali.**
—ys—