Frjáls þjóð - 07.11.1968, Blaðsíða 2

Einar Hannesson:
banna alla
lax. Hafa
netaveiSj fyrir
menn gert sér
ÖR ÞRÓUN VEIÐIMÁLA
VeiSimál eru viðkvæm
mál og menn láta oft tilfinn
ingar sínar hlaupa meS sig
í gönur þegar þeir ræSa
þau. ESlilegt er að skoðanir
séu skiptar um þessi mál-
efni. Snertir það lögin og
framkvæmd hinna ýmsu
þátta veiSimála og endur-
spegla viShorf manna yfir-
leitt hagsmuni þeirra, hvort
sem þaS eru einstaklingar
eSa félagshópar, sem um
málin fjalla hverju sinni. Þó
eru þessi mál oft rædd meS
almennan hag þeirra fyrir
augum og tillögugerð í þeim
anda. Velvilji og stuSning-
ur sá, sem í þessu felst, er
afar mikilvægur fyrir veiSi-
málin og þeim oft til veru-
legs framdráttar.
FJÖLBREYTT SVIÐ
Veiðimálin spanna fjöl
breytt svið; veiði í ám og
vötnum, fiskirækt, fiskeldi,
stjórnun veiSimála, leiðbein
ingar, umsjón meS fiskvega
gerS og annarri mannvirkja-
gerS, rannsóknir, tilraunir
og söfnun skýrslna um þessi
málefni. Eins og kunnugt er,
eru veiðimál í sérstakri lög-
gjöf, láx- og silungsveiSi-
lögin frá 1957.
Forusta veiSimálanna og
yfirstjórn þeirra er í Land-
búnaðarráðuneytinu og ráð-
herra til aðstoðar er Veiði-
málastjóri (Veiðimálastofn-
unin) og Veiðimálanefnd,
auk sérstakrar fjármála-
nefndar, stjórn Laxeldis-
stöðvar ríkisins í Kollafirði,
skipuð 5 mönnum. í Veiði-
málanefnd eiga sæti búnað-
armálastjóri, forstjóri Haf-
rannsóknarstofnunarinnar,
en formaður er Þórir Stein-
þórsson, fyrrv. skólastjóri í
Reykholti. I yfirmati veiði-
mála eiga sæti: hæstaréttar-
dómari, ráðuneytisstjórinn í
landbúnaðarráðuneytinu og
formaður Veiðimálanefnd-
ar.
BYLTINGARKENND
ÞRÓUN
Þróun veiðimála hefur
lengst af verið afar hæg.
Það er eiginlega fyrst eftir
heimsstyrjöldina síðari að
verulegur skriður kemst á
þessi mál og má segja að
síðustu 20 árin hafi bylting
áít sér stað, svo ör ,hefur
þróunin verið. Verðmæti
veiðinnar hefur aukizt m. a.
í hækkuðum veiðileigum.
Hefur hlitur stangarveiðifé-
laganna verið afar miklvæg
ur í þessari þróun, en félög
ábúenda, veiðifélögin, hafa
gert þessa hluti mögulega,
með útleigu ánna á einni
hendi til stangarveiðifélags
eða hóps veiðimanna. Þann
ig hafa stangarveiðifélögin
gegnt hlutverki mjólkurbúa
og dreifingarfyrirtækja fram
leiðenda á þessu sviði. Góð
meðferð ánna yfirleitt hefur
ráðið miklu og góðærið,
Fyrri hiuti
sem ríkt hefur í þjóðarbú-
skapnum á sinn þátt í vel-
gengninni. Innanlandsneyzla
á laxi og silungi hefur auk-
izt og útflutningur á þessum
fiski verið minni en ella,
enda þótt fengizt hafi sæmi
legt eSa gott verð fyrir út-
fluttan lax.
ÁætlaS hefur veriS aS
heildarleigutekjur af ám í
landinu hafi numiS 1 7 millj-
ónum króna á árinu 1965
og er þá ótalin öll netaveiði
í ám og vötnum og silungs-
veiði á stöng í vötnum.
NETIN Á UNDANHALDI
StunduS hefur verið neta
veiði og stangaveiSi og er
nú svo komiS að um helm-
ingur veiðinnar fæst á steng
urnar en hitt í netin. VíSast
hvar er stunduð stangaveiði.
í tveimur mestu veiðihéruð-
um landsins' á netaveiði
drjúgan hlut í aflanum.
Þannig fæst annar hver lax ,
í Borgarfirði í net meSan
níu af hverjum tíu löxum í
Árnessýslu veiSast í netin.
NetaveiSin hefur jafnt og
þétt verið á undanhaldi þar
sem nefum hefur fækkaS,
en stangaveiSi verið tekin
upp í staðinn. Annars vegar
hafa eigendur sjálfir gert
þetta, sem fyrr segir, eða
netin hafa verið keypt upp.
Má ætla að þessi þróun
haldi áfram hægt og rólega
á næstu árum. Er það heppi-
legt fyrir veiðimálin í heild.
Ymsir tala ávallt um neta-
veiði sem ofveiSi eSa rán-
yrkju. þó að þar sé oftast
um arSskráratriði aS ræSa,
sbr skipting þjóðartekn-
anna, frekar en nokkuð ann-
aS.
FRAMBOÐ — EFTIR-
SPURN
Samtök íslenzkra stanga-
veiðimana, stór og smá, hafa
leigt flestar laxveiSiárnar,
til að útvega félögum sínum
veiðileyfi. Oft er talað um
háar veiðileigur meðal
stangaveiSimanna, og um
nauðsyn þess aS þær lækki.
Eru sumir menn oft mjög
gagnrýnir í þessu efni. VirS-
ast þeir gleyma því, að þaS
grein fyrir því, hvað það
kynni að leiSa af sér, ef
framkvæmt yrSi? Líklegt
er aS í kjölfar þess fylgdi
stórfelld lækkun veiðileiga
vegna gífurlegs framboSs á
stangaveiðidögum. Geta
menn í þessu sambandi hug-
leitt t. d. BorgarfjarSarhér-
að. Þar myndu falla til 5
þúsund stangaveiSidagar, ef
að þessu ráSi yrði horfiS.
Það tjón, sem af þessu
leiddi, myndi ekki aSeins
ná til veiSieigenda, heldur
einnig allra stangaveiðifé-
laga, sem bundin eru í samn
ingum. Óþarft er aS lýsa
frekari afleiSingum þessa.
Frá Laxaeldisstöðinni í KoLlafirði
eru stangaveiðimennirnir
sjálfir, sem þarna eiga stærst
an hlut aS máli meS tilboð-
um sínum í árnar. Hér sann
ast sem oft áSur rækilega,
aS framboð og eftirspurn
ræSur hvaS sem hver segir.
Þá er mikiS rætt um aS
NETAVEIÐI —
HÆRRA VERÐ
ÞaS þykir kannski hlá-
legt aS segja þaS, að neta-
veiðin í heild, sem nú er
stunduS, haldi verði veiði-
leiga uppi. En er þaS svo
fráleitt, þegar þaS, sem áð-
SAMVINNAN OG BANNLÖGIN
I framhaldi af spjalli um
tímaritiS Samvinnuna og á-
fengismálin í seinasta tölu-
blaSi, vildi ég gjarnan víkja
aS öSru atriði í formála téSs
tímarits, en þar segir s-a-m
um áfengisvandann, aS
„bannlögin frægu urSu ekki
til aS leysa vandann . . . ."
Nú hefSi verið ágætt, ef
S-a-m hefði rökstutt þessa
fullyrðingu sína um aS bann
lögin hafi ekki orSiS til að
leysa vandann.
Eins og alkunna er, gilti
raunverulegt áfengisbann
hér á landi aSeins á árunum
1915—22, enda þó aS lög-
gjöfin sjálf hafi ekki veriS
afnumin fyrr en meS þjóS-
aratkvæðagreiSsIu 1933.
Me(5 tilkomu hinna svo-
köIIuSu Spánarundanþágu
(innflutningi Spánarvína)
1922 voru bannlögin eyði-
lögð, þar sem bæSi brugg
og smygl leiSst og duldist í
skjóli löglegrar ófengissölu
og neyzlu.
Reynslan þann stutta tíma
sem raunverulegt áfengis-
bann var hér á landi, leiddi
í ljós hvaS slík framkvæmd
hafSi mikiS aS segja til
góSs. Ástand áfengismála
gjörbreyttist. Eftir aS bann-
lög höfðu verið í gildi í tvö
ár, sagSi bæjarfógetinn í
Reykjavík í ræðu, og hafSi
það eftir bdrgarstjóranum,
,,aS nú væri ekkert þurfa-
mannaheimili á sveitarfram-
færi hér vegna áfengisnautn
ar framfærslumanns, en ác$-
ur var hundraSstala á þurfa
mannaheimilum vegna á-
fengisnautnar allhá. ÁSur
var þaS svo aS einatt var
erfitt aS lögskrá á fiskiskip-
in vegna þess að svo mikill
ur er greint frá, er haft í
huga. Um netaveiSina m-á
einnig segja, aS hún valdi
vissum erfiSleikum gagn-
vart útileigu til stangaveiSi
á .,blöndu8um‘‘ svæSum,
eins og t. d. á Olfusár-Hvít-
ársvæðinu, þar sem stanga-
veiði er stunduð á neta-
SvæSi eSa í næsta nágrenni
við þaS. Hæg þróun í þá
átt aS netin hverfi er því
ekki aSeins æskileg, heldur
nauSsyn.
Oft er því haldiS fram
manna á meSal aS lækka
þurfi laxveiðileigur til þess
að sem flestir geti notið
veiSiskapar og þeirrar hollu
útiveru, sem henni fylgir.
Þessi rök eru ekki sannfær-
andi, þegar þaS er haft í
huga, hve auSvelt það er
raunverulega fyrir fjöldann
aS komast í silungsveiSi í
ám og vötnum og þaS fyrir
hagstætt gjald í mörgum til-
vikum.
MÁL ALÞJÓÐAR
VeiSin í ám og vötnum
hér á landi var um aldir ein
göngu hlunnindi jarSanna,
sem nytjuS var fyrst og
fremst sem matbjörg bú-
enda og þeirra heimilsfólks.
Á þessu hefur orðið gjör-
breyting. Snerta þessi mál
nú þúsundir manna í borg
og bæ. Hreinn atvinnurekst
ur er kominn í spilið og
fjölbreytnin vex meS hverju
ári. Afskipti margra af þess
um málum eru því eSlileg.
Sumir virðast ekki hafa
skynjaS þetta fyllilega. Um
þetta vitna ummæli eins og
Framfi. á bls. 7.
hluti skipverja var drukk-
inn. Nú kemur það varla fyr
ir aS ölvaSur maður sjáist
hér við lögskráning. Þessi
tvö dæmi sýna Ijóslega, hve
feikimikill munurinn er. ÞaS
er því ljóst, aS ekki getur
komiS tij mála aS aftaka
eSa lina á aSflutningsbann-
inu. En þaS þarf að fá hjá
þinginu fé til þess að geta
haft sérstakar varnir gegn
aðflutningi áfengis."
AS lokum langar mig til
þess aS skýra frá því, að á
aSalfundi áfengisvarnar-
nefnda á Austurlandi í ág-
ústmánuSi sl. var samþykkt
samhljóSa tillaga um þjóS-
aratkvæSagreiSslu um á-
fengisbann. Fundurinn taldi
að stefna bæri aS slíkri þjóð
aratkvæðagreiSslu sem fyrst
um algert áfengisbann í
landinu. Á fundi þessum
voru 1 6 forustumenn úr hin-
um ýmsu sveitarfélögum á
Austurlandi. Þeirra mat á
áfengisbanni leynir sér ekki.
eh.
2
Frjáls þjóð — Fimmtudagur 7. nóvember 1968