Frjáls þjóð - 21.11.1968, Qupperneq 1

I
;,;.rvs
21. nóvember 1968.
Fimmtudagur
36. tölublað
V7. árgangur

\
Gengislækkunarleiðin metin og léttvæg fundin
Nú þegar fjórSu gengislækk
uninni hefur verið dembt yfir
íslenzku þjóðina á tæpum ára-
tug, án varanlegs ávinnings fyr
ir íslenzka útflutningsatvinnu-
vegi, þá er kominn tími til aS
þessi vinnubrögð í íslenzkum
efnahagsmálum séu tekin fyrir
og metin. Allar þær þrjár geng
islækkanir sem hér voru fram
kvæmdar á undan þeirri síS-
ustu, hafa runniS skeiS sitt til
enda. Og allar eiga þær eitt
sameiginlegt, þá staSreynd, aS
þær hafa runnið út í sandinn.
ViS hverja gengislækkun hef-
ur verSbólgan innanlands þan-
izt út og dýrtíS aukist. Grund-
völlur útflutningsatvinnuveg-
anna, sem átti að bæta með
gengisfellingunum hefur sífellt
orSið verri, eftir því sem geng-
ið var fellt oftar. ViS fyrstu
tvær gengisfellingarnar komu
aS vísu smá fjörkippir í at-
vinnulífiS sem á þeim tíma
var ekki óblómlegt fyrir, en
eftir nokkra mánuSi hafði auk
inn tilkostnaSur útflutningsat-
vinnuveganna vaxiS meira en
hagnaSinum nam. Þriðja geng
isfelling okkar sem gerð var
síðast á árinu 1967 fyrir tæpu
ári, rann hinsvegar gersamlega
út í sandinn, án þess aS örf-
unar í atvinnulífinu yrSi vart.
ASeins nokkrum vikum eftir
þá gengisfellingu þurfti Alþingi
aS grípa til margs konar styrkja
og uppbóta til aS halda sjávar
útveginum gangandi. Þessi
gengislækkun kom í kjölfar
lækkunar sterlingspundsins, er
kom af stað gengislækkunar-
skriSu um 20 þjóSa víSsvegar
um heim.
Það er fróSlegt aS lesa um-
mæli Kristoffers Holst, stjórn-
arformanns í ,,Frionor“, norsku
freSfiskssöIusamtökunum, um
áhrif þessara gengisfellinga á
freSfiskverSið í heiminum, en
í þeirri gengislækkunarskriSu
tóku þátt margar fiskiSnaSar-
þjsSir. Þessi fróSi maður í
markaSsmálum frosinna fisk-
afurSa.^segir hiklaust, að geng
islækkanir fiskiSnaðarþjóS-
anna síSast á árinu 1967 hafi
orsakaS enn frekara verSfall
en orSið var á freSfiskmörkuð
unum bæSi í austri og vestri.
Hann segir að á Austur-Evrópu
mörkuSunum þar sem sölu-
samningar eru gerSir af ríkis-
stofnunum viðkomandi landa,
þar hafi ástandiS einkennst af
lágum verStilboSum, frá Is-
landi, Englandi og Danmörku,
sem öll væru nýbúin aS lækka
gengið. ÞaS er því ekkert und-
arlegt þó íslenzkur sjávarútveg
ur yrði lítiS var viS áhrif þess-
arar gengisfellingar til bættrar
afkomu, hafi svona verið í
pottinn búiS, eins og NorSmað
urinn fullyrSir aS hafi veriS.
Og nú stöndum viS frammi fyr
ir fjórSu gengisfellingu íslenzku
krónunnar á tæpum áratug og
þeirri stórfelldustu af þeim öll
um. Stjórnarvöldin og efna-
hagssérfræðingar þeirra segja
nú, alveg eins og í hin þrjú
skiptin, aS þetta sé gert til aS |
bjarga okkar útflutningsat-
vinnuvegum og þjóðinni í
heild. En reynsla okkar af
fyrri gengislækkunum segir
hins vegar hið gagnstæSa, aS
engu verSi bjargaS á þennan
hátt. Þær kenningar sem ekki
geta sannaS ágæti sitt í verki,
þær eru aS engu hafandi. En
gengislækkunarleiSin hefur fyr
ir löngu sannað þaS sjálf í
verki, aS hún er ekki fær um
að leysa þann vanda sem leysa
þarf hér. Enda er það hrein-
asta BakkabræSrahagfræSi að
ætla sér aS stjórna efnahags-
málum eins þjóSfélags meS sí
felldum gengislækkunum á
gjaldmiSlinum. Þessi árátta
minnir óneitanlega á söguna af
þeim frægu bræSrum þegar
þeir töldu þaS vænlegast til
árangurs, að bera sólskyniS í
trogum inn í húsið i stað þess
að nota glugga.
ÁSTANDIÐ ER
ALVARLEGT
Nú þegar fjórSu gengislækk
uninni er hleypt af staS þá
er ástandiS í atvinnumálum al-
varlegra en þaS hefur nokkru
sinni veriS síSan á kreppuár-
unum fyrir síSustu heimsstyrj-
öld. Talsvert atvinnuleysi hef-
ur gert vart viS sig hér á
ReykjavíkursvæSinu allt frá
því í fyrra vetur og nú er auk-
inn samdráttur í atvinnu meiri
en þekkst hefur um langt skeið.
Eftirvinna láglaunafólks, sem
hélt uppi lífskjörunum með
löngum vinnudegi, er horfin.
En verkamenn með I 0 þúsund
Tekur sæti á Alþingi
Á þriðjudag tók Haraldur
Henrysson sæti á Alþingi í
forföllum Hannibals Valdi-
marssonar. Haraldur skipaði
þriðja sæti í-listans í Reykja-
vík í síðustu kosningum. Vé-
steinn Ólason, sem skipaði ann
að sætið, dvelst nú erlendis.
króna mánaðartekjur standa færslu í þjóSfélaginu bitna
frammi fyrir þeirri staðreynd harSast á þessu fólki. Þó ekki
að á þeim tekjum getur enginn heftSi verið nema af þessari
lifað mannsæmandi lífi. Fjöldi ástæðu einni saman, þá var
frystihúsa víðs vegar um land gengislækkunarleiðin nú algjör
ið hefur staðið aðgerðalaus Framh. á bls. 8.
síðan á miðju sumri, þrátt fyrir
nægjanlegt framboð á hráefni,
sökum þess að rekstrarfé til at
vinnurekstursins fékkst ekki í
lánastofnunum. En fólk í við-
komandi plássum hefur orðið
að ganga um atvinnulaust svo
mánuðum skiptir. Almenning-
ur hefur nú þegar vegna at-
vinnuástandsins tekið á sig
mikla kjaraskerðingu, vegna
lækkaðra heildarlauna og vax-
andi dýrtíðar. Margt af þessu
fólki hefur unnið nótt með
degi á undanfömum árum,
meðan næga vinnu var að fá,
til þess að geta eignazt þak yf
ir höfuðið og tryggt framtíð
sína ög barna sinna. Síðan at-
vinnan dróst saman, þá hefur
þessu fólki reynzt örðugara og
örðugara að standa straum af
því lánsfé sem á íbúðum þess
hvílir. Gengislækkun sú, sem
óhjákvæmilega rýrir lífskjör
þessa mikla fjölda launafólks,
sem þannig er ástatt um, hún
þýðir einfaldlega það, að
íbúðir þessa fólks fara undir
hamarinn. Og það stendur
snautt og vegalaust uppi.
Þetta má öllum Ijóst vera,
sem fylgjast með því sem ger-
ist í kringum þá. Og undir þess
um kringumstæðum verður
það að kallast meira en kald-
rifjað uppátæki hjá stjórnar-
völdum og sérfræðingum
þeirra, að ætla að láta eignatil
MEÐAL
I
Nýttt niðurgreiðslukerfi.
Rætt við Alexander
Guðmundsson um tillög-
ur hans í þessu efni.
Bls. 2.
Nútíma harðindi.
Ritstjórnargrein bls. 3.
Fæðing eða skírn.
Gunnar Karlsson ritar
um málefni Alþýðu-
bandalagsins að loknum
Iandsfundi bls. 5.
Úr víðri veröld.
Viðtal, sem indverski
blaðamaðurinn R. H.
Karanjia átti við for-
sætisráðherra Indlands,
Nehru fyrir 8 árum.
BIs. 4.
EFNIS
Jónas Haralz deilir á lánapólitík bankanna
Á ráðstefnu sem hagfræð-
ingar héldu um síðustu helgi,
var rætt um efnahagsaðgerð-
ir ríkisstjórnarinnar’ og voru
menn ekki á einu máli um
ágæti þeirra. Öðrum þræði
snerust umræðurnar um or-
sakir efnahagsörðugleikanna
og kom þar ýmislegt athyglis-
vert fram. Sérstaka eftirtekt
vöktu ræður Jónasar Haralz,
efnahagssérfræðings ríkis-
stjórnarinnar. Deildi hann
mjög fast á lánapólitík bank-
anna og annara lánastofnana,
sem hann teldi lengi hafa ver
ið ábyrgðarlausa og heimsku-
lega. Væri þar að leita einnar
meginskýringar þess, hversu
illa íslendingum hefði haldizt
á miklum fjármunum á und-
anförnum árum. í fjölmörgum
filvikum hefði með tilstyrk
bankanna verið stofnað til
kolvitlausrar fjárfestingar,
sem ekki gat átt neinn þjóð-
hagslegan rétt á sér. Nefndi
hann ýmis dæmi þessu til
sönnunar, t. a. m: þar sem
tilkoma nýrra fyrirtækja í fisk
iðnaði og víðar, hefði alger-
lega kippt stoðunum undan
eldri fyrirtækjum, án þess að
hin nýju fyrirtæki öðluðust
að heldur nokkurn rekstrar-
grundvöll sjálf.
Þótti áheyrendum þessi
reiðilestur Jónasar hressilegur
og nýstárlegur, en að vísu
nokkuð seint á ferðinni. Marg-
ir, sem þó eru ekki hálærðir
hagfræðingar, telja sig hafa
komið auga á þessa fjárfest-
ingarvitleysu fyrir löngu og
jafnvel haft orð á, þótt til lít-
ils hafi komið. En vera kann
að á Jónasi Haralds sannist
hið fornkveðna, að betra sé
seint en aldrei.
—O—
\