Frjáls þjóð - 21.11.1968, Blaðsíða 3
NÚTÍMA HARÐINDI
Ritstjórnargrein
Lífsbarátta íslenzku þjóð
arinnar hefur á undan-
gengnum öldum oft verið
tvísýn og aJJtaf hörð. Þeir
tímar hafa verið, að tilvera
þjóðarinnar hefur hangið á
bláþræði. Náttúruhamfarir,
farsóttir og óstjórn hafa
iðulega sorfið svo fast að
henni, að okkur, sem nú lif-
um er það sífelld ráðgáta,
hversu hún fékk bjargað
lífi sínu.
Furðulegast af öllu er þó,
að þjóðin skyldi ekki örviln
ast í þrengingum sínum,
beinlínis bugast í and-
streyminu. En það varð
henni til bjargar, að hún
var ekki betra vön. Henni
fór svipað og íslenzka birk-
inu, varð kræklótt og Jág-
vaxin, en hélt þó áfram lífs
önn sinni af þeirri þrjózku-
fullu seiglu, sem ekkert fær
bugað.
Þeir íslendingar, sem nú
eru innan við miðjan aldur
þekkja ekki skortinn. At-
vinnuleysi og örbirgð er í
þeirra huga eitthvað, sem
heyrir fortíðinni til. Alls-
nægtirnar og öryggið er að
þeirra hyggju hinn eini
raunveruleiki. Það, sem
fyrri kynslóðir töldu mun-
að eða jafnvel draumóra
álíta þeir hreinar nauð-
þurftir.
Lífsbaráttu alls þorra
þjóðarinnar fer nú aftur
harðnandi, eftir alllangan
velmegunartíma, og eru all
ar horfur á, að sú þróun
muni halda áfram um ófyr-
irsjáanlegan tíma. Kjör
fólksins eru að vísu á eng-
an hátt sambærileg við
þrengingar fyrri kynslóða,
en samanburður er þó ekki
raunhæfur, því þjóðfélagið
hefur á margan hátt breytt
eðli sínu. Áður reyndi fólk
eftir beztu getu að búa að
sínu. Nú er fJest fólk, eink-
um þó hið unga, bundið í
bak og fyrir ýmsum fjár-
hagslegum skuldbindingum
sem það hefur tekizt á herð
ar í þeirri góðu trú, að
kjör þess færu fremur batn
andi en versnandi. Þegar
tekjurnar minnka bregðast
allar áætlanir. Fólki reyn-
ist ekki unnt að standa við
skuldbindingar sínar um
greiðslur og afborganir og
missir því ef til vill á ein-
um degi allt sem það hefur
um langan tíma stritað fyrir
með súrum sveita.
Fyrri kynslóðum í land-
inu var hér að framan J.íkt
við birkikrækluna, sem við
hin óblíðustu skilyrði strit-
ar við það eitt að lifa. Unga
kynslóðin er ekki hert við
slíkar þrengingar, en gerir
miklar kröfur um lífsrými
og þægindi. Það hefur ekki
það veganesti að vera illu
vant qg má því búast við
að mörgum reynist það and
leg ofraun að sjá glæstar
framtíðarvonir sínar bresta
í einu vetfangi.
Sumum þykir þjóðinni nú
hefnast réttilega fyrir
eyðslusemi og ráðdeildar-
J.eysi undanfarinna ára. Slík
ur dómur er harður og að
sama skapi óréttmætur eigi
hann við hinn óbreytta þjóð
félagsþegn. Hins vegar
kynni það að vera réttmæli
að segja, að valdhafar lands
ins uppskeri nú eins og þeir
sáðu. Þeim hefur farið líkt
og ráðdeildarlausum ung
lingi að sóa fé sínu í fánýti
og standa svo slyppir eft-
ir, þegar bjargræðið minnk-
ar. Þegar einstaklingar hag
ar þannig fésýslu sinni sæt-
ir hann átölum annarra en
í landinu stöfuðu að lang-
mestu leyti af hamförum
náttúrunnar — eldi eða ís
— enda mátti lítið út af
bregða svo ekki færi illa.
Þær efnahagslegu þrenging
ar, sem þjóðin á nú við að
búa eiga aftur á móti fyrst
og fremst rætur í heimsku-
legri og ábyrgðarlausri
stjórnarstefnu. Valdhafarn-
ir reyna þó mjög, að rekja
ófarir sínar til afJ.atregðu
eða verðfalls en slíkt er
fánýtt yfirklór. Atvinnu-
lífi íslendinga er þannig
háttað, að í því hafa jafnan
FRJÁLS ÞJÓO
Útgefandi HUGINN HF.
Ritstjóri:
Júníus H, Kristinsson (ábm.)
Framkvæmdastjóri:
Jóhann J. E. Kúld
Ritnefnd:
Einar Hannesson, Gils Guðmundsson, Gunnar Karlsson,
Haraldur Henrýsson og Svavar Sigmundsson.
Áskriftargjald kr. 400.00 á ári. Verð í lausasölu kr. 10,00.
Prentsmiðjan Edda
er þó stundum virt háttar-
lag sitt til vorkunnar sakir
fíflskapar síns. Þeir, sem
kjörnir eru tiJ. forsjár þjóð
félaginu eiga enga slíka af
sökun að hafa en bera þó,
að því er virðist, miklu
minni ábyrgð á gerðum sín
um en einstaklingamir.
Þrengingar fyrri kynslóða
skipazt á góðæri og harð-
indi. YfirvöJd er ekki hafa
stefnu sinni með tilliti til
þeirrar staðreyndar hljóta
að fylgja öðrum leiðarljós
um en reynslu og skynsemi.
Það, sem ískyggilegast er
í ísJenzku þjóðlífi um þess-
ar mundir er bölsýnin og
vonleysið, sem virðist vera
að grípa um sig meðal al-
mennings. Fólki finnst,
sem einhver ill krumla hafi
gripið um slagæðar þjóð-
lífsins og hindri eðlilega
framrás þess. Það heíur
um nokkurn t'ma verið
fangaráð þeirra, sem bæta
hafa viljað hag sinn
að vinna lengur, leggja
nótt við dag. Nú er sá út
veggur einnig að brcgðast
svo fólk bíður þess aðeins í
varnarJeysi, sem yfir kann
að dynja.
Vonleysi fólks stafar þó
ekki eingöngu af mótdræg-
um lífskjörum, heldur einn-
ig og ef til vill aðallega, af
djúpstæðri vantrú, sem
það hefur á getu og vilja
yfirvalda sinna til að ráða
fram úr vandræðunum.
Þjóðinni er að skiljast,
að hún hefur verið blekkt
herfilega og alin á röngum
upplýsingum um hag sinn.
Það sem henni ríður á, er
að heyra umbúðaJaust sann
leikann um málefni sín.
Þegar uppgjörið liggur
ljóst fyrir mun hún eflaust
vera reiðubúin til að axla
þungar byrðar til að greiða
fram úr vandræðum sínum.
Eitt er þá víst, að engar
fórnir mun hún færa af "fús-
um vilja nemri hún lúti for-
ustu þeirra lciðtoga, sem
hún trey6tir til heilinda og
fyrirhyggju. Slíka forustu
þarf hin íslenzka þjóð nú
að finna. — J.H.K.
—0—
tekizt að beizla nægilega
vel þennan kraft til skipu-
legra átaka í sambandi við
félagsstarfið.
NÝJUNGAR
Á síSustu 10—20 árum
hefur verið beitt nýjum a<S-
ferSum við fiskræktina, svo
sem sleppingu seiSa í stöðu-
vötn og sjávarlón. Þessi ár-
in munu rúmlega tíu acSilar
hér á landi klekja út laxi og
silungi og flestir þeirra hafa
einnig eldisaSstöSu. Þessi
starfsemi gefur góða mynd
af þeirri fjölbreytni, sem á
boðstólum gæti veriS, hvaS
viSkemur gerS útbúnaðar og
fiskræktar- og fiskeldisaS-
ferSir.
Þá er mikiS rætt um
silungsveiSi sem aukabú-
grein og hefur gætt afar
mikillar bjartsýni hjá ýms-
um í því efni. Hafa sumir
slegiS því föstu aS þetta sé
arðvænlegt fyrirtæki, enda
þó aS því miSur liggi ekkert
fyrir, er sanni slíka fullyrS-
ingu. Það er Ijóst að mörg-
um spurningum er ósvaraS
um möguleika silungseldis-
ins sem sérstakrar búgrein-
ar, en svörin koma á næstu
árum. Er því ekki ástæSa til
aS hvetja menn að svo
stöddu til stórfelldra átaka
á þessu sviði. Þarf aS undir-
búa þetta mál sem bezt á
allan hátt og rasa ekki um
ráS fram. AS mínu mati er
heppilegast aS styðja og
styrkja betur en nú er gert,
allt þaS, sem Iífvænlegt er
þegar fyrir hendi í fiskrækt
og fiskeldi, því aS meS því
móti fæst vísast grundvöllur
undir silungseldi sem auka-
búgrein, er bændur geti
stundað á arSvænlegan hátt
viS sína bæi.
FJÁRVEITINGAR TIL
VEIÐMÁLA
Fjárveitingar til veiSi-
mála hafa löngum veriS við
nögl skornar enda þótt fram
kvæmd laxveiSilaganna hafi
hreint og beint hrópaS á auk
ið fjármagn. Er hér bæSi
átt viS þá stjórnunarlegu
hlið málanna (VeiSimála-
stofnunin o. fl.) og styrk-
veitingar, sem gefiS er vil-
yrði um í lögum, bæSi hvaS
viðkemur fiskvegum og fisk
eldisstöSvum. Til fróSleiks
skal þess getiS, aS á 20 ára
tímabili, 1946 til 1965, var
varið til veiSimála 1 7 millj.
kr., en þar af um 7 millj.
kr. seinustu tvö ár tímabils-
ins vegna LaxeldisstöSvar-
innar í KollafirSi. Á þessu
tímabili fengu Skógræktin
og Sandgræðslan um 100
millj. kr. til starfsemi sinnar.
FRAMTÍÐ VEIÐIMÁLA
1 fyrri grein, vék ég aS
laxveiSilögunum, sem telja
verður hin merkustu sakir
ítarlegra ákvæða um marg-
vísleg atriSi á hinu víStæka
SviSi fiskimála. HöfuStil-
gangur laganna er aS koma
í veg fyrir ofveiði, jafna
veiSinni og opna möguleika
fyrir ræktun fisks. Þetta hef
ur í meginatriðum tekizt, a.
m. k. þar, sem lögin hafa á
annaS borS komiS til fram-
kvæmda. Halda þarf áfram
á þeirri braut, sem mörkuð
hefur verið.
I stórum dráttum má því
segja, aS lax-x og silungs-
veiSilöggjöfin þarfnist ekki
mikilla breytinga viS. Hún
hefur reynzt hinn góSi
grundvöllur, hepplegi rammi
ufn þessi mál. Um skiptingu
veiSinnar á einstökum veiði
svæSum má segja, að hún
hafi yfirleitt tekizt vel þar
sem starfandi hafa veriS
veiSifélög. Undantekningar
eru þó' til, en þar þyrfti aS
bæta úr með skýrum ákvæð
um um meSferS arSskrár-
málsins annars vegar og
veiSinnar hins vegar, ef
hver veiðir fyrir sínu landi.
Lögbinda þarf veiSifélög.
Tryggja þarf að laxveiSi sé
ekki stunduS viS strendur
landsips, en nokkur brögS
hafa verið að slíkri veiSi. Er
þetta nauSsynlegt vegna
þeirrar hættu, sem þarna
felst, gagnvart stóraukinni
laxrækt á komandi árum.
Tryggja þarf sem bezt, aS
þeir, sem leggja sig fram um
laxræktun, njóti ávaxtanna
óskiptra.
FISKRÆKTARSJÓÐUR
Eins og fyrr segir snertir
þaS yfirleitt framkvæmd
laxveiðilaganna, sem helzt
er ábótavant og þyrfti aS
lagfæra. I því sambandi má
minna á, aS auka þarf veru
lega f járveitingar til þess að
hægt sé aS sinna vaxandj
kröfum um leiSbeiningar og
rannsóknir á vettvangi veiSi
mála, og styrkja þarf fisk-
rækt og fiskeldi einstakling,?
og félaga meS stofnun sér-
staks fiskræktarsjóðs, sem
þegar hefur veriS gerS til-
Framhald á bls. 7.
Frjáls þjóð — Fimmtudaffiur 21. nóvember 1968
!
3