Frjáls þjóð - 21.11.1968, Blaðsíða 5

Gunnar KarBsson:
Fæðing eða skírn
Hugleiðing að ioknum Eandsfundi
Alþýðubandaiagsins
HvaS gerðist á landsfundi
Alþýðubandalagsins í upp-
hafi þessa mánaðar? Fráfar
andi formaður þess kallaði
ftindinn skírnarveizlu, þar
sem Sósíalistaflokknum
hefði verið gefið nýtt nafn.
Nýkjörinn formaður mun
hins vegar vilja halda fram,
að þar hafi eitthvað nýtt
fæðzt. Hvorugt er rétt; Al-
þýðubandalagið er fjarri
því að vera Sósíalistaflokk-
urinn undir nýju nafni, og
þó hefur engin ný stofnun
orðið til með flokksstofn-
uninni. Alþýðubandalagið
var þegar komið talsvert á
legg sem.pólitísk stofnun,
og ef halda ætti líkingunni,
yrði líklega að segja, að
landsfundur hefði verið
staðfesting skemmri skírn-
ar á óskilgetnu afkvæmi
þeirra Lúðvíks Jósepssonar
og Hannibals Valdimarsson
ar. Svo bar þó við, að þeir
Lúðvík og Hannibal gerðu
það, sem Salómon heitinn
hélt, að engin móðir gerði
við barn sitt; þeir skiptu
bandalaginu í tvo hluta að
minnsta kosti. Til lítils er
að ræða um, hver eigi
mesta sök á, að svo fór, en
augljóst er, að bæði Lúð-
vík, Hannibal og ýmsir
fleiri eiga þar hlut að. For-
ystumenn bandalagsins
hafa rifið það í sundur á
miili sín, og við, óbreyttir
liðsmenn, höfum ekki ver-
ið spurðir álits. Minnstu
skiptir þó, úr því sem kom
ið er, hvernig króinn er
undir kominn og hvert upp
eldi hann hefur hlotið til
þessa; að hinu hljóta menn
að spyrja, hvers hann muni
megnugur í framtíðinni.
$ Sentristaveldið
Bandalagið er sama stofn
un eftir sem áður, aðallega
vegna þess að þeir áttu
landsfundinn, sem mestu
hafa ráðið í bandalaginu að
undanförnu. Til hagræðis
og samkvæmt talmálsvenju
leyfi ég mér að kalla þenn-
an hóp sentrista (miðju-
menn), og er þó ekki fólk-
in í því nein tilraun til að
skipa Alþýðubandalags-
mönnum á línu frá hægri
til vinstri. Illa er til fallið
að kalla þessa menn komm-
únista, enda beinlínis hlá-
legt að hugsa sér, að þeir
eigi eftir að gera róttækar
þjóðfélagsbyltingar. Sentr-
istar eru ekki samstæður
skoðanahópur, en þeir taka
mikilvægar ákvarðanir sam
eiginlega án þess að ráðg-
ast við aðra bandalags-
menn. Þeir einkennast af
ríkri tilhneigingu til að
halda samstöðu innan
bandalagsins á yfirborðinu
og sýna hver öðrum gagn-
kvæmt tillit í því skyni.
Oft vill þetta ganga út á
málefnaleg skoðanaskipti
og flokkssamstöðu með
mönnum, sem að einhverju
leyti óska að halda fram
ólíkum skoðunum.
Þetta hefur iðulega kom
ið fram, og ekki sízt nú á
landsfundi. Tveir menn
túlkuðu stjórnmálaástandið
innan Alþýðubandalags og
utan í upphafi fundar, þá-
verandi varaformaður
bandalagsins . og formaður
framkvæmdastjórnar, Lúð-
vík Jósepsson og Guðmund-
ur Hjartarson. Báðir lögðu
áherzlu á, að nauðsyn væri
að ná betri samstöðu inn-
an flokksins og hétu í raun
inni að gera bandalagið að
miklu stærri og öflugri
flokki, ef þeir fengju að
vera í friði fyrir gagnrýni
eigin flokksmanna. Sú
ákvörðun að halda lands-
fundinn, án þess að ýmsir
helztu forystumenn banda-
lagsins, t. d. Hannibal Valdi
marsson og Björn Jónsson,
tækju þátt í honurn, er eitt
skýrt merki þessarar
stefnu. Þögn Þjóðviljans,
þegar Frjáls þjóð reyndi
að hefja málefnalegar um-
ræður um bandalagið í sum
ar, er annað merki sömu
stefnu.
Stefna sentrístanna er nú
ríkjandi í bandalaginu.
Gegn henni verður tæpast
unnið að gagni með því að
krefjast breytinga á skipu-
lagi eða stefnuskrá. Hún er
fólgin í andliti bandalags-
ins og daglegum vinnu-
brögðum, sem ekki verða
mótuð að neinu ráði mpð
lagaboðum, stefnuskrá eða
ályktunum.
• Sjáum hversu fer
Eins og ég hef tekið
fram áður hér í blaðinu,
hef ég ekki trú á, að starfs-
aðferð sentristanna verði
bandalaginu til góðs, hvorki
til fylgisöflunar né málefna
legs þroska. Sú hætta blas
ir við, að þar komi fáir til
starfa, þegar fram í sækir,
aðrir en menn með póli-
tíska „maníu“, menn sem
ekki eiga sér annað líf en
starf í stjórnmálaflokki.
Merkja þeirrar þróunar er
ekki langt að leita í hinum
stjórnmálaflokkunum.
Hitt er greinilegt, að
stefna sentristanna nýtur
nú mikils fylgis í bandalag
inu, og henni verður ekki
hrundið að sinni. Tilraun
til að rísa gegn henni innan
stofnana bandalagsins
myndi aðeins eyðileggja
framkvæmd hennar, án
þess að nokkur önnur
stefna yrði ríkjandi í stað-
inn. Hópur manna hefur
fengið umboð til að gera
bandalagið að stórum flokki
ef þeir fái að leika ótrufl-
aðir af liðsmönnum sínum.
Eg tel einsýnt að veita þeim
tækifæri til að spreyta sig
á þessu verkefni, þótt ár-
angurinn blasi ekki við að
mínum dómi. Þess vegna á
ég ekkert erindi inn í stofn
anir bandalagsins og þyk-
ist ég vita, að ég tali þar
fyrir munn fleiri.
Á hinn bóginn er það
þungur ábyrgðarhluti fyrir
róttæka vinstrimenn að
taka sér stöðu utan banda-
lagsins og níða það niður.
Þótt bandalagið sé um
margt ófullkomið, heldur
það fram mikilvægum póli-
tískum sjónarmiðum, sem
engin stofnun önnur er full-
trúi fyrir á stjórnmálasvið-
inu. Það getur vafalaust
komið nokkru góðu til leið-
ar. Barátta gegn bandalag-
inu hlýtur eins og er að
koma niður á hug^arefnum
fjölda manna langt út fyrir
það lið, sem ber traust til
núverandi forystu banda-
lagsins. Það er alls óþarft
að gera sentristunum erfið-
ara fyrir en vera þarf; ætl-
unarverk þeirra verður
sennilega nógu erfitt fyrir
því.
# Von bandalagsins
Við sem utan við stöndum
og höfum ekki trú á ríkj-
andi stefnu, höfum því ekki
aðstöðu til áhrifa á stefn-
una að sinni. Von bandalags
ins hlýtur að felast í því, að
núverandi valdhafar eða
pólitiskir arftakar þeirra
læri að líta á málin með
meiri víðsýni, er fram í sæk
ir. Eg trúi ekki, að íslenzk-
ir vinstrimenn láti til lengd-
ar sundra sér vegna tog-
streitu og þröngsýni fárra
pólitískra strefara. Skilin
milli ,,hannibalista“ og
,,andhannibalista“ eiga sér
ekki nægilegan málefna-
bakgrunn til að geta stað-
izt til eilífðar. Skipulag
bandalagsins ýtir undir
nokkuð ör kynslóðaskipti í
trúnaðarstöðum, og er því
von til, að fljótlega dragi
úr þeirri móðursýki, sem
hjaðningavígin innan banda
lagsins hafa skapað.
Þess er einnig skylt að
geta, að ýmsir þeirra, sem
hér hafa fallið undir sentr-
istanafnið, hafa sýnt til-
hneigingu til málefnalegri
afstöðu en nú ríkir. I stofn-
unum bandalagsins starfar
Rétt er, að nokkrar at-
hugasemdir fylgi auglýs-
ingu nefndarinnar í blaðinu
í dag um tékkaviðskipti.
í henni felst, að frá
og með 18. nóv., geta þeir,
sem eiga tékkaviðskipti við
banka og sparisjóði, átt
von á því að þurfa að fram-
vísa persónuskilríkjum við
afgreiðslu. Jafnframt hætta
þessar stofnanir almennt að
kaupa tékka á aðrar banka-
stofnanir, sem ætlazt er til
að séu innleystir með reiðu
fé. í auglýsingunni er enn-
fremur ábending um, að
sölu slíkra tékka sé beint
til þeirra stofnunar, sem
tékki er gefinn út á.
Með þessari breytingu er
tekin upp ^egla, sem hefur
verið sjálfsögð og allsráð-
andi erlendis um langt
skeið. Þar geta menn ekki
gengið í hvaða bankastofn-
un sem er og selt tékka
gegn reiðufé. Er þar ætlazt
til, að menn geri annað
tveggja að fara í þann
banka, sem tékki er gefinn
út á, og leita innlausnar
þar eða selji hann í eigin
viðskiptabanka til innborg
unar á reikning.
Þessi breytta afstaða
banka og sparisjóða við
kaup á umræddum tékkum
vafalaust hópur manna,
sem hefur hug á að breyta
um stefnu. Val formanns,
varaformanns og ritara á
landsfundi hefur að mínu
viti tekizt heldur vel eftir
því sem um var að ræða og
vísar örlítinn spöl fram á
veginn. Til formennsku hef-
ur verið valinn kornungur
maður, Ragnar Arnalds, og
er von til, að hann verði
glöggsýnni á fersk sjónar-
mið en hinir eldri.
Enn á bandalagið von á
að geta orðið inálsvari rót-
tækra vinstrimanna, en
ekki klúbbur stjórnmála-
manna. En úr því sem kom-
ið er, verður breytingin að
koma innan úr klúbbnum.
Við óbreyttir áhugamenn
um vinstristefnu, hljótum
að halda að okkur höndum
og bíða. Ef til vill sannast
hér hið fornkveðna, að á
misjöfnu þrífist börnin
bezt.
★
hefur þegar komið fram í
sumum bankastofnunum,
en er nú fyrst samræmd al-
mennt. Valda henni ger-
breyttar aðstæður. Tékka-
viðskipti hafa margfaldazt
undanfarin ár, fjöldi af-
greiðslustaða bankastofn-
ana hefur aukizt verulega
og öll viðskipti orðið viða-
meiri en áður var. Má nefna
sem dæmi, að ávísanareikn
ingar við bankastofnanir á
Reykjavíkursvæðinu eru
vel yfir 60.000 og fjöldi
tékka, sem bókaðir eru dag
lega, er 10—15 þús. í kjöl-
far þessarar þróunar hefur
misnotkun tékka aukizt
verulega.
Þessar aðstæður allar
valda því, að afstaða banka
stofnana hlýtur að breytast
til aðila, serrt ekki eru í
föstum viðskiptum og er
umrædd auglýsing til kom-
in vegna þess.
Vona þær stofnanir, sem
að þessu máli standa, að
almenningur sýni því full-
an skilning, en markmiðið
er að sjálfsögðu að skapa
aukið traust í bankaviðskipt
um og styrkja gildi og ör-
yggi tékka.
Frétt frá samvinnunefnd
banka og sparisjoða
FrjáSs þjóð — Fimmtudagur 21. nóvember 1968
5