Frjáls þjóð - 21.11.1968, Blaðsíða 6

Gengislækkunarleiðin
Framhald af bls. 8.
viS okkur um langt skeiS. LeiS
in sem t>eir völdu í fiskiðnað-
inum í stað gengisfellingar, var
sú, aS byggja upp þennan iSn-
að frá grunni. Það var byrjaS
á því aS bæta hráefnið, sem
er undirstaSan, síSan sneru
þeir sér aS nýtingu hráefnisins,
því hvert og einn einasta prós-
ent sem hægt var að hækka
nýtinguna um, yfir landið, það
gaf NorSmönnum aukinn viS-
námsþrótt og betri afkomu,
sem svo aftur leiddi til meiri
getu, til aS greiSa hærra hrá-
efnisverS. Á sama tíma veitti
svo norska ríkið sjávarútvegi
sínum margháttaSa fyrir-
greiSslu, m. a. hafa veriS I
greiddar beinar uppbætur á
allt bolfiskshráefni sem náS hef
ur ákveðnu gæðastigi. Þessar
Uppbætur hafa verið furSu
stöSugar frá ári til árs, miSaS
vi® hverja þyngdareiningu,
hins vegar hefur heildarupp-
hæðin hækkaS talsvert vegna
aukins aflamagns.
En þaS merkilega er, aS
þessar uppbætur sem NorS-
menn hafa greitt þær hafa ekki
verið hærri heldur en þær upp
bætur sem hér hafa verið
greiddar miSað viS þyngdar-
einingu og ekkert dugaS. Hér
skilur a milli þess aS byggja
upp atvinnuvegi eins og bezt
verSur á kosiS, til þess að
hann geti staSiS á eigin fótum,
og svo hins, aS kasta penínga-
fúlgum í atvinnurekstur, sem
hefur verið sveltur af ríkisvald
inu og því dregizt aftur úr
keppinautunum hvað áhrærir
hráefnagæSi, nýtingu hráefnis
og tæknilega uppbyggingu. En
það eru einmitt þessir liSir sem
eru styrkasta stoS norsks fisk-
iSnaðar nu. Þessu til viSbótar
hefur svo ríkisvaldiS í gegnum
tollalöggjöf og fleiri leiSir m.
a. hæfilega vexti af stofn- og
rekstrarlánum, stuSIaS að
grundvelli sem hagkvæmt er
fyrir hinar ýmsu greinar sjáv-
arútvegsins að starfa á. Hér
skilur a milli feigs og ófeigs,
eins og máltækiS segir.
Nú stöndum viS frammi fyr
ir fjórðu gengisfellingunni á tíu
ára tímabili, verr komnir en
nokkru sinni áSur meS afkomu
okkar útflutningsatvinnuvega
og með allt í meiri óvissu held
ur en nokkurn hefSi getaS ór-
aS fyrir. En á sama tíma segir
stjórnarformaður „Frionor",
norsku freSfiskssöIusamtak-
anna, aS erfiðleikar NorS-
manna eigi aS vera að baki á
freSfiskssoIumorkuSunum og
að hann sé bjartsýnn á fram-
tíSina í þeim efnum.
A sama tíma ríkir hreint
ðngbveiti hér í þessum sömu
málum, og 35.5% gengisfell-
inj* íslenzku krónunnar, meS
þeim afleiSingum sem slíkri á-
kvörðun fylgja, er kastaS fram
an í þjóSina af hendi ráða-
lausra manna. Hér er veriS að
egna til ófriSar í þjóSfélaginu
í stf-S nauðsynlegrar samstöSu
um lausn vandamála. Ekki geta
íslenzkir valdhafar búist viS
því, aS sjómenn láti hlunnfara
sig baráttulaust, eSa að íslenzkt
launafólk almennt láti reka sig
eins og sauði til slátiunar. Nei,
þaS sjá allir sem ekki eru al-
veg blindir, að nú hljóta laun-
þegasamtökin aS snúast harka
lega til varnar, annaS er ekki
hægt.
Mörg hundruS íbúSir lág-
launafólks sem dæmt er til að
ganga frá íbúSum sínum sam-
kvæmt kjaraskerSingu gengis-
fellingarinnar. Þær verSa áreið
anlega ekki afhentar baráttu-
laust. ÞaS er um þetta og
margt fleira sem óhjákvæmi-
lega verður barist. ÞaS áttu
íslenzk stjórnarvöld að gera
sér ljóst strax í upphafi þessa
máls.
Hér er sjáanlega stefnt út
í ófæru, þar sem allir hljóta
skaða, líka þeir atvinnuvegir
sem gengisfellingin á að
bjarga. Þetta er vegna þess,
að leiðin er ófær eins og á-
stendur. Það áttu ráðunautar
ríkisstjórnar að vita.
© Haraldssláttan
Þegar Halldór Snorrason,
sonur Snorra goða á Helga-
íelli, var hirðmaður Haralds
konungs Sigurðssonar í Nor-
egi, þá var kreppa í landi og
lét konungur blanda silfrið að
hálfu og meira með kopar, það
er hann greiddi með kaup,
mönnum sínum. Svo segir um
þetta í Halldórs þætti Snorra-
sonar hinum síðari.
„Ok er kemr inn átti dagr
jóla, var mönnum gefinn máli.
Þat var kallat Haraldsslátta.
Var meiri hlutr kopars, þat-
besta kosti, at væri helmings
silfr. Ok er Halldórr tók mál-
ann hefir hann í möttulsskauti
sínu silfrit ok lítur á ok sýn-
ist eigi skírt málasilfrit, lýstr
undir annarri hendi, ok féll
þat allt í hálm niðr.“
Þessi mótmæli Halldórs
Snorrasonar gegn því að fá
kaup greitt 1 lækkaðri mynt
þóttu djörf á þeim tíma, þar
sem sjálfur konungurinn var
greiðandinn. En Halldór
Snorrason fyrsti íslendingur-
inn sem vitað er til, að risið
hafi upp með fullri djörfung,
gegn gengislækkun og svík-
inni mynt, hann hélt fullkom
lega hlut sínum þó við ein-
valds konung væri að etja.
Konungi þótti sér svívirða
gerð með þessum mótmælum
Halldórs, en lét kyrrt liggja
þar sem hann var stafnbúi
hans í orrustum og eigi auð-
velt að skipa sætið. Síðan varð
konungur að bæta Halldóri
fyrir svikna silfrið, með skírri
mynt, og auk þess veita hon-
um mannaforráð og skip-
stjórn. Minna kostaði ekki
I-Iaraldssláttan, gengislækkun
þess tíma, þegar Halldór
Snorrason átti í hlut. íslenzk
verkalýðshreyfing stendur nú
dæmigerð, í sporum Halldórs
Snorrasonar. í stað Noregs-
konungs er íslenzkt ríkisvald,
sem veifar út reikningum að
fólki feimnislaust. Haralds-
sláttuna skal það meðtaka,
ekki nú blandaða til helminga
því það er löngu liðin saga,
heldur hérumbil alveg verð-
lausa. Nú er spurt hvaðanæfa:
Á íslenzk verkalýðshreyfing
þann manndóm, er gerði nafn
Halldórs Snorrasonar ódauð-
legt í sögunni? Viðbrögð þess
arar sterku hreyfingar næstu
vikur og mánuði, segja til um
hvort svo er. — J.E.K.
Um afrétti
\
Framh. af bls. 6.
taka, enda liggur í augum
uppi, hve þýðingarmikil
þau eru fyrir landbúnaðar-
þjóð, sem aðallega stundar
kvikfjárrækt. í þjóðveldis-
lögum þeim, sem varðveitzt
hafa til vorra daga — Grá-
gás — eru allmörg ákvæði,
sem lúta að þessum land-
búnaðarmálefnum, svo sem
um afréttir, almenninga, á-
gang búfjár o. fl.
„ Ákvæði Grágásar um
þessi efni voru flest tekin
upp í Jónsbók. Þá voru
gerðar á þeim allmiklar
breytingar, sem flestar
voru sniðnar eftir norskum
lögum. Voru sum þeirra ný
mæla mi^ðuð við norska
staðháttu óg áttu ekki alls
kostar við hér á landi, svo
sem ákvæðin um löggarða,
sem landsmenn hreyfðu at-
hugasemdum við á Alþingi
1281, enda var þeim breytt
skömmu síðar með réttar-
bót Eríks konungs Magnús-
sonar frá 1294. Þrátt fyrir
þessi lögbókarákvæði hefur
fjallskilaframkvæmd á
hverjum stað að miklu leyti
farið eftir fyrirmælum
hreppstjórnarmanna eða
sammæli afréttareigenda.
Flest þessara Jónsbókar-
ákvæða hafa aldrei beinlín
is verið numin úr gildi, og
ef frá eru skildar hinar stað
bundnu fjallskilareglugerð-
ir, sem út eru gefnar af
handhöfum framkvæmdar-
valds, hefur fremur lítið
kveðið að nýrri lagasetn-
ingu á þessu sviði. Samt
sem áður rís oft spurning
Nehru
Framh. af bls. 4.
ið 1947 markar engin skil
í viðhorfum okkar til þjóð-
mála, þótt við höfum orðið
að endurskoða stefnu okk-
ar að nokkru í ljósi tækni-
legra og vísindalegra fram-
fara, og laga hana að nýj-
um tímum. En á þessu sviði
var sýn Gandhiji einnig
spámannleg. Uppörvun til
að brúa bilið milli iðnbylt-
ingarinnar og kjarnorku-
aldarinnar sóttum við í sjón
armið hans og'félagslegar
lausnir. Þegar öll kurl
koma til grafar, þá er af-
nám ofbeldisbeitingar eina
svarið við kjarnorkusprengj
unni. Er það ekki svo?
Blaðamaðurinn: Ef mér
leyfist að grípa frammi í
fyrir yður, — með því að
bera fram kenninguna um
friðsamlega sambúð, Panch
Sheel, jákvæða lausn við
ógnun kjarnorkusprengj-
unnar, hafið þér stigið feti
framar.
Nehru: Allt það felst í
stefnu Gandhiji. Satt að
segja hafa sjónarmið þessi,
Panch Sheel, sambúð, frið-
ur, grið, umburðarlyndi,
verið snar þáttur í ind-
verskri hugsun um alda-
raðir. Og þau birtast í öll-
um trúarbrögðum. Merkir
þjóðhöfðingjar, sem Ashola
hafa tileinkað sér þau. Og
úr þeim dró Gandhiji sam-
an leiðarhnoða athafna. í
huga Ashoka var ekki rúm
fyrir kalt stríð. Gandhiji
benti heiminum á leið fram
hjá styrjöldum og beitingu
ofbeldis með því að knýja
um lagagildi þessara gömlu
ákvæða. Vafalaust verður
að telja sum þeirra úr gildi
fallin, sakir þess að þau
samrýmast ekki lengur
breyttum búnaðarháttum
og eru orðin algjörlega úr-
elt. En að svo miklu leyti
sem hin fornu Jónsbókar-
ákvæði ásamt síðari réttar-
bótum verða ekki fyrnd tal
in eða niðurfallin fyrir notk
unarleysi, eru þau enn þann
dag í dag gildandi lög um
þessi efni. Þessi gömlu
lagafyrirmæli hafa því orð
ið óvenju langlíf, en eftir
þá byltingu í búskaparhátt-
um, sem átt hefur sér stað
á síðustu áratugum, henta
þau auðvitað ekki jafnvel
sem fyrr.“
(í hinni stjórnskipuðu
nefnd, er samdi frv. áttu
sæti: Ólafur Jóhannesson,
próf. Jón Gauti Pétursson,
oddviti og Sveinbjörn Jóns-
son, hrlm.).
fram byltingu í krafti
óvirkra andstöðu og án
blóðsúthellinga. Utanríkis-
stefna okkar er mikilvæg
, sökum þess að hún er hluti
af sögulegri hefð okkar.
Kunnið þér söguna um
Chanakya?
Blaðamaðurinn: Ég kem
henni ekki fyrir mig.
Nehru: í merku riti á
sanskrit, sem fræðimaður-
inn og mágur minn, Pandit
sálugi, þýddi, — þér ættuð
að hafa uppi á ensku þýð-
ingunni, ef hún er enn fá-
anleg, — er sögð sagan af
Chandragupta konungi og
Chanakya forsætisráðherra
hans. Chanakya var per-
sónugervingur indverskrar
snilldar, friðsamur, vitur,
kænn, fróður, óeigingjarn
og vandur að virðingu sinni.
Mikið orð fór af speki hans.
Þá gerðust þeir atburðir,
að ýmsir kóngar og furstar
urðu Chandragupta and-
snúnir, gengu í bandalag
og sögðu honum stríð á
hendur. Chandragupta fól
Chanakya að sjá um land-
varnir. Chanakya, stjórn-
vitrungur og samningamað-
ur mikill, ruglaði reitum ó-
vinanna og yfirbugaði þá
án þess að til bardaga
kæmi. Með ýmsum ráðum
tókst honum að telja þá til
hlýðni. Þá rann reynslur
stundin upp. Chandragupfe
leitaði enn ráða hjá Chana-
kya um, hvað næst skyldi
aðhafzt. Chanakya gaf þau
svör, að hlutverki sínu væri
lokið. Hann hefði sundrað
fylkingum óvinanna og fært
konungi sigur. Nú æskti
hann einungis þess að vera
leystur frá störfum, til að
hann gæti setzt í helgan
stein og gefið sig að fræði-
iðkunum. Konungi brá.
Hver gat komið í stað
Chanakya sem forsætisráð
herra? Svar Chanakya er
sígilt dæmi um indverska
hugsun. Hann réð konungi
að biðja fyrirliða banda-
lags óvinanna að taka að
sér forsætisráðherrastörfm.
Sú væri eina leiðin til að
' koma á friði og sættum í
konungsdæminu. Þetta er
dæmi um friðsamlega sam-
búð fyrir 2000 árum. Er þaS
ekki svo?
Lauslega þýtt,
Haraldur Jóhannsson
Minnmgarspjöld
kross tRlands pi-" ',f"-’-pldð
- clrrlfstofn fflnarslns p" öldU-
-^tn 4 gim1 14R58
6
Frjáls bióð — Fimmtudagur 21. nóvember 1968