Frjáls þjóð - 28.11.1968, Blaðsíða 3

fötstjórnargrein
AÐ FEIGÐAROSE
i.
íslendingar minnast þess
nú, að hálf öld er liðin frá
því, að þeir urðu fullvalda
þjóð. Á þessum tímamót-
um ættu menn að gefa sér
ráðrúm til að staldra við of-
urlitla stund og íhugas
hvaða áhrif fullveldið hef-
ur haft á hag þeirra og
hvernig þeim hefur tekizt
að framkvæma hugsjónir
hinna vonglöðu framherja
íslenzkrar sjálfstæðisbar-
áttu.
Frumhugsun allrar rétt-
indabaráttu íslendinga var
sú fullvissa, að þjóðin gæti
staðið á eigin fótum bæði
efnaliagslega og menning-
arlega og það væri henni
fyrir beztu að gera það.
Bjargræðisvegir þjóðarinn-
ar voru á þessum tíma að
mestu í sama horfi og á
landnámsöld en fólkið
trúði því, að ábyrgð sú, sem
fylgir því að fjalla íhlutun-
arlaust um eigin málefni,
mundi öllu öðru fremur
magna þjóðina til framtaks
og framfara. Sömuleiðis
var það óbifanleg trú
manna, að menning þjóðar-
innar væri á svo sterkum
grunni rcist, þjóðernið svo
traust, að það eitt væri
nægjanleg forsenda og rök-
semd fyrir stjórnarfarslegu
sjálfstæði. Þjóðin trúði sem
sagt á mátt sinn og rétt til
að standa á eigin fótum,
og þóttist geta horft upplits
djörf framan í hvern sem
væri.
II.
Hvernig hefur svo tekizt
til með framkvæmd þess-
ara hugmynda? Fyrstu ár-
in eftir fullveldistökuna og
allt fram undir seinni heims
styrjöldina má segja, að
fylgt hafi verið stefnu frum
herjanna. Þjóðin var snauð
á veraklarvísu, en hagur
liennar batnaði hægt og síg
andi. Hún gætti þess vel að
reisa sér ekki hurðarás um
öxl í framkvæmdum sínum.
Hún gerði hvorki kröfur
um sællífi né munað.
Þegar ísland sogaðist
inn í hringiðu heimsatburð-
anna við hemám landsins
1940, hófst það skeið í sögu
þjóðarinnar, sem enn stend
ur. Hernámið rauf einangr-
un landsins í einu vetfangi.
Peningaflóð tók að streyma
til landsins. Allt þetta olli
á örskömmum tíma slíku
umróti í þjóðlífinu að fá-
dæmi má kall.a.
Þorri íslendinga hafði
fram að þessu búið við frem
ur knöpp kjör. Lífsbarátt-
an var hörð og krafðist ein
beitingar allra krafta. Á
þéssu sviði varð mikil breyt
ing. Búandmenn, sem áður
höfðu hokrað við nokkrar
sauðkindur þyrptust nú „á
mölina“ og mokuðu saman
í Bretavinnu ævintýraleg-
um auðæfum á þeirra mæli
kvarða. Uppgrip þessi
höfðu eins og annar skjót-
fenginn gróði óheillavæn-
leg áhrif. Ráðdeildarleysi
og kröfuharka fengu byr
undir vængi. Fornar dyggð
ir svo sem sparsemi og
heiðarleiki fengu orð á sig
fyrir að vera tilgangslitlar
og gamaLdags. Lífshættir
þjóðarinnar tóku miklum
breytingum.
Forustumenn þjóðarinn-
ar fóru á þessum árum að
bregða mjög frá þeirri
stefnu, sem mótuð var við
fullveldistökuna 1918. Þeir
ýttu undir lífsþægindakapp
hlaup fólksins og sóuðu
miklum og vaxandi tekjum
af lítilli ráðdeild. Aðskota-
dýrið í íslenzku þjóðlífi, hcr
inn, brezkur eða bandarísk-
ur, bjó sig undir að fleng-
jast. Stjómvöld landsins
fóru að reikna með hon-
um sem árvissri og nauð-
synJegri tekjulind. í stjórn
arskránni frá 1918 var hlut-
leysi landsins gert að und-
irstöðuatriði utanríkisstefn
unnar. Frá þeirri stefnu var
nú horfið. Erlendur her sett
ist að í landinu til frambúð-
ar. Þjóðin var ginnt til
fágætu skopskyni kennir
sig við viðreisn, hefur þó
öllum öðrum fremur mark-
að stefnu, sem þverbrýtur
í bága við hugsjónir þeirra
manna, sem stóðu að full-
veJ.distökunni. Grundvallar-
atriðið í stefnu þeirra var
það, að íslendingar gætu og
ættu að treysta sem mest á
eigið afl. Stefna núverandi
valdhafa einkennist liins
vegar af djúpstæðri vantrú
á íslenzku framtaki. Það er
engu líkara en þeim þyki
hag íslands bezt borgið
undir handleiðslu annarra
þjóða. Verði atvinnuvcgir
landsmanna fyrir skakka-
föllum, finna þeir það úr-
ræði eitt að laða erlend fyr
FRJÁLS ÞJÓÐ
Útgefandi HUGINN HF.
Ritstjóri:
Júníus H. Kristinsson (ábm.)
Framkvæmdastjóri:
Jóhann J. E. Kúld
' Ritnefnd:
Einar Hannesson, Gils GuSmundsson, Gunnar Karlsson,
Haraldur Henrýsson og Svavar Sigmundsson.
Áskriftargjald kr. 400.00 á ári. Verð í lausasölu kr. 10,00.
Prentsmiðjan Edda
þátttöku í hernaðarbanda-
lagi eftir eitthvert inesta
áróðursgerningaveður, sem
yfir hana hefur dunið. Ólat-
asti talsmaður þessarar
stefnubreytingar var þáver-
andi utanríkisráðherra. Sá
maður er nú forsætisráð
herra landsins.
III.
Ríkisstjórn sú, sem nú sit
ur við völd á íslandi og af
irtæki til atvinnureksturs á
íslandi. Verði þjóðin fyrir
áföllum í söJ.u afurða sinna
er þcirra eina ráð að knýja
í fáti á dyr erlendra mark-
aðsbandalaga, sem þó er
fyrirfram vitað að ekki geta
leyst vandann. Sé þjóðin að
sökkva á kaf í fen óhemju-
legra fjármálaörðugleika,
taka þeir ekki það ráð að
draga úr fávíslegu bruðli
sínu, heldur reyna að fleyta
sér enn um stund með hóf-
lausum lántökum erlendis.
Hjörtu þeirra fyJlast fögn-
uði og þakklæti, þegar frétt
ir berast um fyrirhuguð
samskot erlendra aðila til
hjálpar íslendingum. Trúin
á sjálfa sig og þjóð sína ev
löngu horfin — bónbjargir
eru eina úrræðið.
IV
Á fimmtíu ára fullveldis-
afmælinu er íslcnzka þjóð-
in ef til vill í meiri hættu
stödd en nokkru sinni áður
á þessu tímabili. Skamm-
sýnir Jeiðtogar hafa að und
anförnu leitt hana út af
þeirri braut hygginda og
sjálfræðis, sem mörkuð var
fyrir hálfri öld. Volæðið
kemur í stað manndómsins.
Hér er á öðrum stað í
blaðinu sagt frá afdrifum
Nýfundnalandsbúa, sem
urðu fullvalda þjóð um svip
að leyti og íslendingar.
Þeim varð sú skyssa á, að
hleypa erlendu fjármagni
til of mikilla áhrifa í at-
vinnulífi sínu. Þeir ætluðu
sér einnig að bjarga málum
sínum með sífelldum lán-
tökum erlendis. Þeir end-
uðu sem gjaldþrota þjóð,
misstu sjálfstæði sitt og
glötuðu þjóðlegum einkenn
um sínum. Vonandi verða
örlög íslenzku þjóðarinnar
ekki jafn hrapalleg. Horf-
urnar eru þó ógnvekjandi.
Það er að verða þjóðinni
brýn lífsnauðsyn, að breytt
verði um stefnu í efnahags-
málum hennar. Verði hald-
ið áfram á sömu braut er
feigðarósinn framundan.
J.H.K.
1
Seðlabankinn
Framh. aí bls. 1.
tryggja óheftan innflutning á
óþörfum jafnt sem þörfum
varningii1 ÁstæSan er naum-
ast önnur en sú acS veriS sé aS
tryggja hagsmuni þeirra
tveggja aSila, sem ríkisstjórniil
ber öSrum fremur fyrir brjósti:
Innflytjenda annars vegar og
ríkissjóðs hins vegar.
.Helztu „hliðarráSstafanir",
sem ríkisstjórnin hefur fram aS
þessu gert vegna gengisfelling-
arinnar, eru í því fólgnar að
tryggja hagsmuni heildsala.
Þeim hefur þegar verið forSaS
frá, gengistapi vegna ógreiddra
skulda erlendis. ÞaS var ósköp
einfaldlega gert meS þeim
hætti, aS heimila hækkun
verSs á öllum ógreiddum og
óseldum vörum þeirra. Og nú
á meS gjaldeyrislánum að
tryggja þaS, að ekki þurfi aS
draga verulega úr innflutningi
vegna gjaldeyrisskorts, meðan
veriS er aS eta upp 770 millj-
ónirnar. Með sömu ráSstöfun
er einnig reynt aS sjá fyrir því,
aS tolltekjur ríkissjóSs hrapi
ekki niður fyrsta kastiS. Hitt
er svo huIiS í móðu framtíSar-
innar, hvað eigi aS taka viS
þegar þessi gjaldeyrir er þrot-
inn. En verSi ekki gert stór-
fellt átak til að losa útflutnings
atvinuvegina úr lánsfjár- og
skuldakreppu, gefur auga leiS,
aS ný eySslulán til aS kosta
innflutning eru skammgóður
vermir. .
ÞaS er enn ein myndin af ís
lenzkri fjármálaspeki, sem birt
ist í frétt í Vísi á dögunum: Að
tíu arkitektar sætu nú kófsveitt
ir viS aS teikna nýja banka-
höll: Musteri SeSlabanka Is-
lands.
Bækur
Kvöldvöku-
útgáfunnar
Frh. af bls. 2.
hefur ritað ósjálfrátt og séra
Sveinn Víkingur snúið á ís-
lenzku. Bók þessi, sem fé-
lagssamtök enskra presta
hafa gengist fyrir aS gefin
væri út, flytur boSskap um
lífið eftir dauSann og hvað
viS tekur bak viS sjóndeild-
arhringinn. Bók þessi er ein-
stök í sinni röS, því þar er
skyggnst inn í veröld, sem
hingaS til hefur aS mestu
veriS hulin. Hún er 1 50 bls.
og kostar kr. 320.00 án
söluskatts.
FIMMTÍU VÍSNAGÁTUR
eftir séra Svein Víking.
Öllum mun ennþá véra í
minni hinar bráðsnjöllu gát-
ur, sem séra Sveinn Víking-
ur varpaði stundum fram í
erindum sínum um daginn
og veginn.
Nú hefur séra Sveinn
frumsamiS fimmtíu vísna-
gátur, sem hér birtast á
prenti. Væntir útgáfan þess,
aS allir þeir, sem yndi hafa
af að ráSa hnyttnar gátur,
muni eiga eftir að hafa af
því góSa dægradvöl, aS
finna hin réttu lausnarorS.
Bókin kostar kr. 90.00
án söluskatts.
Fyrsta bindi af „Myndir
daganna“ endurprentaS.
Fyrsta bindi af hinu vin-
sæla ritsafni séra Sveins
Víkings ..Myndir daganna‘‘,
hefur nú veriS endurprent-
aS. Ritsafn þetta, sem hlot
ið hefur óvenjulega góðar
viStökur, mun nú fást aftur
í bókabúSum.
RitsafniS allt, þrjú bindi,
kostar nú kr. 1000.00 án
sölúskatts.
Kvöldvökuútgáfan.
Frjáls þjóð — Fimmtudagur 28. nóvcmber 1968
3