Frjáls þjóð - 28.11.1968, Page 8

I
Er stórtíðinda að vænta ?
Stjómarstyfíían hefur al-
gjörlega gengið sér til húð-
ar og eðlilegast væri að
stjómin segði af sér. Um
þetta eru allir sammála,
sem á annað borð skoða
þetta mál hlutlægt og af
raunsæi.
Ýmsir þykjast nú sjá fyr-
ir aukinn viðbúnað og af-
skipti af þjóðmálum hjá
ungu fólki hér á landi og
sömuleiðis hjá þeim eldri,
sem hafa verið afskiptalitl-
ir um stjórnmál og látið
hina oft á tíðum sjálfskip-
uðu atvinnustjórnmála
menn eftir að ráða fram úr
málefnum lands og þjóðar.
Sú alda verði voldug og
sterk og muni beinast að
því að brjóta niður flokka-
kerfið, sem nú gildir.
Slík vakning, sem hér
um ræðir, er eðlileg. Ungt
fólk á erfitt með að skilja
og sætta sig við það ástand,
sem hér er gengið í garð.
Að slíkt skuli hafa getað
gerzt eftir mesta góðæris-
tímabil í sögu íslenzku þjóð
arinnar. Að það skuli hafa
tekizt að koma svo málum,
tæplega tveimur árum eftir
mesta aflaár í sögu þjóð-
arinnar, að leita þurfi ásjár
erlendra aðila og kreppa
þannig að hér innanlands,
að beita þurfi hömlum á hið
margyfirlýsta frelsi, sem
núverandi valdhafar hafa
oft vitnað til og talið meg-
instefnu sína. Óstjórnar
frelsið.
En ríkisstjórnin er ekki
aldeilis á þeim buxunum að
víkja, enda þótt dagar
hennar ættu að vera taldir,
eðli málsins samkvæmt.
Hún ætlar að sitja áfram og
með því móti vafalaust
reyna að að breiða yfir
uppgjöfina. En sú „yfir-
breiðsla“ endist skammt og
fyrr en síðar kemur að því
að ráðherrarnir gefast
hreinlega upp, eins og þeir
segja, að ríkisstjórn Her-
manns Jónassonar hafi gert
á sínum tíma. Og þannig
mun sagan endurtaka sig!
$ Pólitíski línudansarinn
Ófögur var lýsingin, sem
próf. Ólafur Björnsson gaf ■
í umræðunum á Alþingi um
vantraustið á dögunum um
úthlutunarstörf hinna
mörgu nefnda, er störfuðu
hér fyrr á árum, enda dró
. prófessorinn ekkert undan
um hinn pólitíska línudans
nefndarmanna. Ber að
virða þessa hreinskilni próf
Ólafs og ungt fólk er
honum þakklátt fyrir
fræðsluna. Þó fannst ýms-
um að hluta af sögu, sem
þessari, vantaði. Er þá átt
við pólitísku bankastjórana
úthlutunarnefndir og margs
konar ráð, sem starfa í um-.
boði flokkanna enn þann
dag í dag, svo sem varð-
andi listamannalaun, hús-
næðislánin o. fl. Þyrfti próf.
Ólafur að bæta úr þessu
við tækifæri á Alþingi, en
þess gefst áreiðanlega kost
-ur fljótlega. Yrðu margir
þakklátir fyrir það, jafnvel
ungir sjálfstæðismenn, er
teldu það vera stuðning við
þeirra málstað!
Öruggt má tel.ja, að stór-
tíðinda sé að vænta. — Y.
BETRI HEIMUR
Þegar ungtemplarar í hinum
ýmsu löndum koma á þessu
ári fram meS kjörorS sitt ,,Við
Byggjum betri heim í samein
ingu“, er sú hætta fyrir hendi,
að margir telji þetta fljótfærn-
islega ákvörSun, og þaS meira
að segja sumir í okkar röðum.
Svo mikill kuldi er talinn ríkja
í samskiptum þjóðanna og
menn beittir slíku ofbeldi, arð
ráni og óréttlöeti, að engin von
sé til, aS úr rætist. Og þess
vegna er líka valin þveröfug
leiS.
Þeir; sem hæst berja bumb-
ur, fá ekki áheyrn hjá stór-
veldasamsteypunum. Samein-
uðu þjóðirnar og hinar ýmsu
stofnanir þeirra vinna mikið
umbótastarf, og mörg félög og
jafnvel heilar þjóðir veita
beina aðstoS, en hjálpin við
hina nauðstöddu virðist ekki
nægileg eða þá illa skipulögð.
Það sýnist vera miklu meira
vit í að fylgja hörmungakenn-
ingunni: að jörðin verði víti,
þegar fólkinu fjölgi um of, þá
verði hungursneyð á stórum
svæSum, byltingar og kyn-
þáttastyrjaldir, vatnsskortur,
jarShræringar, skriSuföIl og
aSrar náttúruhamfarir.
ÞaS virðist eSliIegt aS ör-
vænta og gefast upp eSa snúa
sér frá eymdinni og leita af-
þreyingar í skemmtanaheimi
okkar eða flýja lífiS með ein-
hverju móti. Það gerum viS
víst flestöll á einn eSa annan
hátt. En æskan krefst þess, aS
eitthvaS sé gert til úrbóta. Hún
hefur sterka réttlætiskennd.
Hún er róttæk, en jafnframt
óbundin gömlum kenningum
og kreddufesta í skoðunum,
og það ælti aS geta rutt braut
nýju, áhrifamiklu og velskipu-
lögðu átaki í þessum efnum.
Við getum tekiS sem dæmi
eitt mikilvægt atriði um órétt-
láta skiptingu meSal íbúa jarð
arinnar. Flér á landi þykja þaS
Fimmtudagur 28. nóvember 1968
Fjölskyldulýðræði
Eins og alkunna er hafa síð-
ustu misseri einkennst af óróa
og mótmælum unga fólksins
víða um heim. Hinn rauði
þráður alls þessa er krafan
um umbætur í þjóðfélögunum,
baráttan fyrir auknu réttlæti,
jafnrétti og yfirleitt lýðræðis-
legri vinnubrögðum á öllum
sviðum. Aukin og bætt at-
vinnu- og menntunarskilyrði
koma sumstaðar áberandi inn
í myndina.
Einn þáttur þessa máls,
snertir f jölskyldulífið. Á þingi
Húsmæðrasambands Norður-
landa í sumar voru þessi mál
rædd nokkuð, sbr. Húsfreyj-
an, 3 tbl. 1968, sem við leyf-
um okkur að birta úr. Var á
þinginu fjallað um fjölskyld-
una í dag —samfélagið á morg
un. Flutt var erindi um þetta
efni og siðan var málið rætt í
umræðuhópum. Þar var m. a.
svarað spurningunni „Hvað
geta aðrir í f jölskyldunni lært
af uppreisn æskunnar?“ Niður
staðan var þessi:
„Mótmæli æskufólksins geta
kennt öðrum í fjölskyldunni
margt, einkum vakið þá til
umhugsunar. Æskan mótmæl-
ir til þess að umbætur verði
gerðar í þjóðfélaginu. Augu
æskunnar sjá vankanta, sem
eru hættir að vekja nokkurt
andsvar hjá okkur. Mótmæli
þeirra er barátta fyrir réttlæti,
jafnrétti, mannúð og autora
manngildi og þannig eigum
við að skoða þau, þótt við eig-
um stundum erfitt með að
viðurkenna aðferðirnar, sém
beitt er.
í umræðuhópunum var því
slegið föstu, að, samband
skorti á milli kynslóðanna,
bæði að talast við og hlusta.
Við ættum að temja okkur þá
erfiðu list að hlusta hvert á
annað, hlusta, og vera síðan
bæði veitendur og þiggjend-
ur, sem sýndu skoðunum
hvers annars virðingu.
Skortur á fjölskyldulýðræði
var talin orsök mótmæla æsk-
unnar. Ef menn ekki viðhafa
í verki lýðræði á heimili smu,
þá skapast mótstaðan.
Hinar miklu breytingar, sem
gerast í samfélagi okkar eru
jafn erfiðar fyrir æskuna og
fyrir okkur. Það er skylda
okkar að hjálpa henni yfir
þessa erfiðleika. Það getum
við aðeins ef að við öflum okk
ur meiri þekkingar á samfé-
laginu, sem við búum í. Við
eigum að vera samborgarar
æskunnar og byggja með
henni upp betri heim, sem
einnig hún þráir. Æska okk-
ar hugsar alþjóðlega. Þann
hugsunarhátt verðum við líka
að tileinka okkur.“ (Frásögn
frú Sigríðar Thorlacíus í
„Húsfreyjunni“ 3. tbl. 1968).
sjálfsögS grundvallarréttindi,
að íbúarnir læri að lesa og
skrifa. Öl) börn eiga kost þeirr
ar menntunar, sem þeim hæfir
bezt, í hvaða stétt og stöðu
sem foreldrarnir eru. Hins veg
ar er málum svo háttað, að
meiri hluti íbúa jarðarinnar á
þess engan kost að læra að
lesa; hvað þá meir. Um þrír
fjórSu hlutar af 400 millj. Ind
verja eru ólæsir og óskrifandi.
Og í mörgum Evrópulöndum
er Stór hluti íbúanna ólæs.
Nýju Afríkuríkin heyja harða
baráttu til aS auka menntunina
— þeir ólæsu eru í meirihluta.
Hin öra fólksfjölgun veldur
því, aS meS ári hverju vex sá
fjöldi, sem hvorki kann aS
lesa né skrifa. Til samanburSar
má nefna, að fimmti hluti af
útgjöldum allra landa heims til
hermála mundi nægja ti! að
kenna a. m. k. 95% íbúum
jarSarinnar að lesa.
Það þarf þess vegna meira
en fjárhagslega aðstoð og mat-
vælasendingar til acS bæta úr
brýnni þörf. Til að framfarir
geti orcSið, þarf að mennta
þjóSirnar. I auknu hjálpar-
starfi felst skilningur á því, að
eigi bræður okkar og syshrr í
fátæku löndunum að geta hag-
nýtt sér aukna menntun og nýj-
ar atvinnugreinar, verður víða
acS koma til þjóðfélagsleg bylt-
ing, svo acS sem flestir geti not 1
icS gócSs af auknum þjóðartekj-
um og framförum á sviði efna-
hagslífsins. AcS sama skapi
verður þetta fólk þá hæfara
að verjast hvers konar yfir- ,
gangi.
Það er aðkallandi verkefni >
acS herða sóknina fyrir því aS
byggja betri heim. Og margir,
sem nú eru ungir, kunna síðar
Frh. á bls. 2.
\
/