Frjáls þjóð - 05.12.1968, Qupperneq 3

Ritstjórnargrein
*
♦ Ekki er því aS neita, aí5
I erfiíSleikar þeir, sem nú
» steSja a?S íslenzkri þjóð,
r varpa nokkrum skugga á
| hálfrar aldar afmæli full-
J veldisins. Hér er ekki ein-
4 ungis um aíS ræíSa þrenging-
♦ ar efnahagslífsins og ugg-
I vænlegar horfur í atvinnu-
A málum. íslending/ar hafa áð-
t ur, eftir að þeir urðu full-
4 valda, orðið að sigla krapp
t an sjó, þegar fast svarf að
I af völdum stórfellds verð-
f falls og markaðsörðugleika,
x svo sem í heimskreppunni á
4 f jórða áratug þessarar aldar.
f Það voru vissulega þung-
X bærir tímar stöðugs gjald-
▼ eyrisskorts og hörmulegs at-
i vinnuleysis, og hljóta allir
♦ að vænta að aðrir eins komi
T ekki aftur. En þrátt fyrir
4 margvísleg áföll, sem þjóð-
T in varð þá fyrir, brást hún
4 við af þreki og manndómi
4 og lét hin kröppu kjör ekki
Isvo mjög beygja sig. Þá
heyrðist varla nokkur sú
rödd hér á landi, sem boð-
aði uppgjöf og hélt fram
þeirri kenningu, að við vær
um of fáir og fátækir til að
lifa sem sjálfstæð og full-
valda þjóð. Enginn málsmet
andi maður hélt því fram
Ium þær mundir, að Islend-
ingar yrðu að fórna sjálf-
stæði sínu og tengjast stæm\
Og sterkari heild til að
tryggja betri fjárhagsaf-
komu. Það var vissúlega
margvíslegum erfiðleikum
bundið og lagtSi á þegnana
þungar kvaðir, að viðhalda
stjórnarfarslegu og fjárhags-
ÞJÓÐ í
legu sjálfstæði, en engum
datt í hug að gefast upp í
þeirri baráttu. Menn trúðu
því, að þegar til lengdar léti
væri það affærasælasl fyiir
þjóðarheildina a‘ð halda
merki frelsis og sjálfstæðis
hiklaust á lofti. Annað kæmi
ekki til greina.
Þrátt fyrir margvísleg
víxlspor, sem stigin hafa ver
ið á fimmtíu árum íslenzks
fullveldis, hefur reynslan ó-
umdeilanlega sannað að
þessi kenning var rétt. Ef
við ætlum að halda sjálfs-
virðingu okkar og þreki ó-
buguðu, eigum við þann
kost einan að takast á við
erfiðleikana sjálfir, á grund
velli þess fullveldis sem við
öðluðumst 1918 og fulls
stjómarfarslegs sjálfstæðis
lýðveldisársins 1944. Þrátt
fyrir allt sem miður hefur
farið, eigum við að vera
stórum betur undir það bún
ir að sigrast á efnahags-
vandamálum nú en þjóðin
var fyrir þremur til fjórum
áratugum, þegar kreppan
mikla svarf fastast að. Það
er því ömurlegt að verða
þess var, hve fjölgandi fer
nú þeim röddum, sem boða
undanhald eða uppgjöf í
einni eða annarri mynd. Æ
fleiri einstaklingar hafa við
orð að flýja land og flytja
til Ástralíu, Suður-Afríku
eða annað i leit að gulli og
grænum skógum. Aðrir
boða nauðsyn þess að fsland
tengist stórum og öflugum
efnahagsheildum, þótt sú
hætta vofi yfir að stjómar-
VANDA STÖDD
farslegt sjálfstæði fylgi með
í þeim kaupum, þegar til
lengdar lætur.
Þeir sem vara við þeim
margvíslegu hættum, sem
samfara eru hugmyndum
um „tengsl við stærri heild-
ir“, eru oft sakaðir um ein-
angr narstefnu. Hér er ekki
um neitt slíkt að ræða, held
ur raunhæft mat á sérstöðu
200 þús. manna dvergþjóð-
ar. Margvísleg samvinna við
aðrar þjóðir er okkur nauð-
synleg, einkum þær þjóðir,
sem eru okkur skyldastar og
líkastar að menningu og
hugsunarhætti. En í öllum
skiptum við stórþjóðir og
bandalög, þar sem þær ráða
leysa, og um margt eru Is-
lendingar betur til þess fær-
ir en löngum áður. Vissu-
lega þarf þjóðin að axla
allþungar byrðar, og skiptir
þá mestu máli að þær séu
réttlátlega á lagðar. Verka-
menn, sjómenn og fleiri lág
launastéttir hafa þegar orð-
ið að taka á sig svo stór-
fellda Iífskjaraskerðingu að
á það verður ekki bætt.
Það leysir ekki efnahags-
vandann að þrýsta kjörum
Iáglaunafólks niður á hung-
urstigið. Hitt er vafalaust,
að þeir tiltölulega f jölmennu
hópar, sem á undanförnum
árum hafa haft bezta að-
stöðu og Iagt mest kapp á
FRJÁLS ÞJÓÐ
Útgefandi HUGINN HF.
Ritstjóri:
Június H. Kristinsson (ábm.)
Framkvæmdastj óri:
Jóhann J. E. Kúld
}
Ritnefnd:
Einar Hannesson, Gils Guömundsson, Gunnar Karlsson,
Haraldur Henrýsson og Svavar Sigmundsson.
Áskriftargjald kr. 400.00 á ári. Verö i lausasölu kr. 10,00.
Prentsmiðjan Edda
mestu, er okkur sérstakur
vandi á höndum. Þetta er
einföld og auðskilin stað
reynd.
Varðveizla og efling
sjálfstæðis svo fámennrar
þjóðar sem Islendingar eru,
gerir óneitanlega miklar
kröfur til hvers einstaklings.
En þá þraut er hægt að
að taka þátt í lífsþæginda-
kapphlaupinu, hljóta nú að
axla sínar byrðar. Við höf-
um ekki efni á að láta henti
stefnuna og gróðavonina
eina ráða því, hvert hinn
afmarkaði og dýrkeypti
gjaldeyrir rennur. Þess verð
ur að krefjast af fullri ein-
beitni, að upp verði tekin
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
raunhæf stjórn gjaldeyris
og fjárfestingarmála og allt
kapp á það lagt að efla út-
flutningsframleiðslu og
gjaldeyrissparandi iðnað.
Á tímum efnahagsörðug-
leika er sú hætta jafnan fyr
ir hendi, að upp komi kröf-
ur um sparnað á því fé, sem
rennur til fræðslu- og
menntamála, vísindastarf-
semi og lista. Er ekki laust
við að á því sé farið að
brydda nú. Sjálfsagt er að
gera kröfur til þess að slíku
fjármagni sé svo vel varið
sem kostur er, en hitt er
stórhættulegt, að draga úr
rauhæfu menningarstarfi.
Enginn höfuðstóll er nútíma
þjóð dýrmætari en sem
allra flestir vel menntaðir
og þjálfaðir einstaklingar,
jafnt á bóklegu sem verk-
legru sviði. Reynslan hefur
sannað, að menningarstig
þjóða skiptir meira máli en
flest eða allt annað og sker
úr um það, þegar til lengd-
ar lætur, hver efnahagur
þeirra og lífsafkoma verður.
Þess er að vænta, þrátt
fyrir öll mistök og tíma-
bundna erfiðleika af þeim
völdum, samfara þrengdum
viðskiptakjörum, að íslenzk
þjóð beri gæfu til að varð-
veita fullveldi sitt og efna-
hagslegt sjálfstæði. Að því
verður hún að stefna án hiks
og fordóma. Það kostar
breytt vinnubrögð á mörg-
um sviðum. En á erfiðleik-
um getum við sigrazt. Það
verður að takast.
I
♦
i
V erkalýðshreyf ingin
Framhald af bls. 1.
arstöður samtakanna. Þetta
hafði þau áhrif, að andrúms-
loftið á þinginu var þrungið
óeðlilegri spennu og jöðruðu
störf þess við skrípaleik und-
ir lokin. Loft var þá allt lævi
Ulandið í þingsölum. Hinir ó-
breyttu fulltrúar húktu þar
aðgerðarlitlir í óratíma og
biðu eftir ákvörðunum tíún-
aðarmanna stjórnmálaflokk-
anna, sem verzluðu með at-
kvæði þeirra í skúmaskotum.
Annað mál varð þinginu
einnig til lítillar frægðar. —
Fram kom tillaga um fordæm-
ingu á stríðinu ’ í Víetnam,
mjög í samræmi við þær til-
lögur, sem samþykktar hafa
verið á þingum verkalýðssam-
takanna á hinum Norðurlönd-
unum. Þessari tillögu var vís-
að frá þinginu af einhverjum
torkennilegum ástæðum. Áður
hafði þó réttilega verið sam-
þykkt harðorð fordæming á
innrásinni í Tékkóslóvakíu.
• Þung ábyrgð
Nýafstaðið þing Alþýðusam
bandsins hafði að vísu ekki
fyllilega það svipmót, sem við
urkvæmilegt hefði verið. Þess
er þó að vænta, að nýkjörin
forusta samtakanna rísi undir
þeirri þungu byrði, sem á
hana er lögð. Fyrirsjáanlegt
er, að á næstunni muni al-
þýða landsins eiga mjög í vök
að verjast í lífsbaráttu sinni.
Henni er því lífsnauðsyn, að
þeir, sem hún hefur valið til
forustu í stéttarsamtökum sín
um láti ekki deigan síga en
haldi á málum hennar með
hyggindum og einurð. Reynsl-
an sýnir, að örðugt er að
mynda samvirka forustu með
sambræðslu ólíkra' skoðana-
hópa, en þó er ekki fyrir það
brennt, að slík forusta vaxi
með verkefnum sínum og
reynist hin öruggasta þegar á
hólminn er komið. Á það
hljóta íslenzkir launþegar nú
að treysta.
Norrænar bækur
Framh. af bls 1.
vandaðan frágang, svo margar
íslenzkar útgáfubækur eru nú
fyllilega sambærilegar við það
bezta með öðrum þjóðum. Þeg
ar norræna bókasýningin er
skoðuð kemur þó í ljós, að
margt eigum við eftir ólært
í þessu efni, einkum þó á því
sviði, sem áreiðanlega er mik-
ilvægast en það er kennslu-
bækurnar. Þar virðast Svíar
standa einna fremst og eru
sumar kennslubækur þeirra á
sýningunni hreinasta augna-
yndi.
Það er full ástæða til að
hvetja fólk að skoða norrænu
bókasýninguna, sem opin er
frá kl. 10—22 alla daga. Þar
gefst því ekki aðeins kostur á,
að sjá fallegar og fjölbreyti-
legar bækur heldur einnig fög
ur og nýstárleg salarkynni
Norræna hússins, sem virðist
vera á góðri leið með að verða
sú miðstöð norrænnar menn-
ingar, sem upphaflega til stóð.
Morgunblaðið
Framh. aí bls. 8.
kvæma aðdáun *í augum. Lík-
lega er þjóðinni borgið í bráð.
EFTIRMÁLI.
Að fáu hefur verið hlegið
meira aS undanförnu en því
fjaðrafoki, sem títt nefnd skóla
blaðsgrein hefur vakið meSal
vissra aSila. Móðursýkiskennd
viSbrögð Morgunblaðsins viS
róttækum hugmyndum ungs
fólks eru aS vísu gamalkunn,
en þaS vekur enn furSu manna
aS sjá hina ótrúlegu iSni blaSs
ins við að gera sig aS athlægi.
VíSa út um heim sýnir unga
fólkið óánægju sína með kröft
ugum mótmæiaaSgerSum og
jafnvel óspektum. Hætt er viS
aS þeir, sem nú mega vart
vatni halda út af meinlausum
ritsmíSum, yrSu alvarlega lasn
ir, ef unga fólkiS á íslandi
tæki upp þær baráttuaSferS-
irnar.
J.H.K.
Frjáls þjóð — Fimmtudagur 5. desember 1968
3