Frjáls þjóð - 12.12.1968, Qupperneq 1

12. desember 1968
Fimmtudagur
39. tölublað
17. árgangur
Vaxandi stjórnmálaólga:
Segir ríkisstjórnin af sér?
Eftir því sem lengra líður
frá því er hin stórfellda geng-
isfelling var ákveðin, kemur
æ betur í ljós hversu fjarri
fer að hún leysi vanda út-
flutningsatvinnuveganna, sem
hún átti þó að bjarga. Frá upp
hafi var ljóst, að í kjölfar
gengisfellingarinnar hlaut að
koma stórfelld verðhækkunar-
skriða flestra brýnustu lífs-
nauðsynja og bitna með ofur-
Dunga á þeim, sem lægst höfðu
taunin og í'yrir flestum að sjá.
Gat ríkisstjórninni naumast
jlandast hugur um að verka-
'ýðshreyfingin teldi sig verða
að mæta slíkri verð*)ólguöldu
með kröfunni um vit'Höluupp
bætur á laun. Var það og meg-
inkrafa nýlokins Alþýðusam-
bandsþings, ásamt kröfunni
um víðtækar ráðstafanir til
að draga úr eða koma í veg
fyrir atvinnuleysi. Enn er allt
í fullkominni óvissu um,
hvernig á þessum stórmálum
verður tekið, en verkalýðs-
hreyfingin býr sig að sjálf-
sögðu undir þá varnarbaráttu,
sem óhjákvæmilega er fram-
undan.
Nú er ljóst orðið, að ríkis-
stjórnin ætlar að leysa hinn
mikla fjárhagsvanda útgerðar
og fiskvinnslu á kostnað sjó-
manna að töluverðu leyti. Við
gengisfellinguna hækka er-
lendar skuldir útgerðarinnar
stórlega og rekstrarkostnaður
vex. Til þess að vega upp á
móti þessu, var í síðustu viku
lagt fram af ríkisstjórnarinnar
hálfu lagafrumvarp sem felur
í sér að taka frá 25—47% af
óskiptu aflaverðmge.ti. Qg flyfja
frá sjómönnum yfir til út-
gerðarmanna og útgerðarfyrir
tækja.
Hér er um tilflutning á gíf-
urlegum fjármunum að ræða,
hundruð milljóna króna á ári
miðað við meðalafla. Eftir að
íslenzk sjómannastétt hefur á
síðastliðnu og þessu ári mátt
þola meiri tekjumissi en nokk
ur þjóðfélagsstétt önnur, er
þess engin von að hún þoli
slíka skerðingu og afnám
samningsbundins réttar um
hlutaskipti. Það hefur og kom
ið í ljós, að sjómannasamtök-
in eru staðráðin í að snúast
hart og einhuga til varnar.
• Hvað verður um frum-
varpið?
Ætlun ríkisstjórnarinnar
var sú, að knýja fram af-
greiðslu fyrrgreinds frum-
varps á örfáum dögum. Á
þriðjudag í fyrri viku var því
vísað til nefndar í Efri-deild.
Þar hefur það síðan legið í
salti og var ekki farið að
ræða það frekar þegar þetta
er ritað.
Ástæðan er sú, að sjó-
mannasamtökin hafa hótað
hörðu og telja sig eiga vís-
an stuðning verkalýðshreyf-
ingarinnar allrar. Verkalýðs-
hreyfingin hefur lýst því yfir
skorinort að alger forsenda
samningaviðræðna við ríkis
stjórnina um kjaramál sé sú,
að ekki verði gripið til neins
konar lögþvingana.
Vitað er, að um þessi mál
öll eru nú miklar og harðn-
andi deilur innan anna
stjórnarflokksins, Alþýðu-
innan Alþýðuflokksins, að
ríkisstjórnin eigi tafarlaust að
segja af sér. Þeirri skoðun vex
þar stöðugt fylgi, að við sé að
glíma svo stórfelld vandamál
að þau verði ekki með neinu
móti leyst af veikri stjórn í
hörkubaráttu við sameinuð
launþegasamtök landsins. —
Eina færa leiðin sé sú, að und
inn verði bráður bugur að
myndun nýrrar bjargráða-
stjórnar á breiðum grundvelli
sem verkalýðshreyfingin geti
unað og borið nokkurt traust
til. Um þetta standa nú harðar
sviptingar innan flokksins.
Innan Sjálfstæðisflokksins
er enn sem komið er meiri
samheldni um að halda fram
hinni hörðu stefnu gengis-
lækkunarpostulanna gagnvart
sjómannasamtökunum og
verkalýðshreyfingunni. Þó eru
þar einnig ýmis merki um
ótta við það, hvað framtíðin
ber í skauti sínu. Fullvíst er,
að forustumenn flokksins
rs+vilja mikið til vinna að forð-
ast Alþingiskosningar á næst-
HÁSKI Á FERÐUM
Verður fjöldi að hætta námi erlendis?
Sá hópur manna, sem geng-
isfellingin bitnar á með mest-
um þunga, eru ungir Islending-
ar, sem dveljast viS framhalds
nám erlendis. Er ekki annað
sýnt en fjölmargir þeirra verði
að hverfa frá námi. Á einu ári
tiafa þeir orðið fyrir barðinu
á tvennum gengisfellingum, er
hafa hvorki meira né minna en
tvöfaldað námskostnaðinn. —
Ferða- og dvalarkostnaður sem
nam árlega 100 þús. kr. fyrir
gengisfellinguna í fyrra, er nú
kominn um og yfir 200 þúsund
kr. Láta mun nærri acS námslán
þau, sem námsmenn eiga kost
á úr Lánasjóði íslenzkra náms-
manna, hafi numiS 30—35%
kostnaðar. Gert er ráð fyrir aS
lnnin hækki nú í krónutölu sem
því svarar að þetta hlutfall
haldist. AS öllu öðru leyti
lendir hinn stóraukni náms-
kostnaður á námsmönnum sjálf
um og vandamönnum þeirra.
M. ö o. sá, sem fyrir rúmu ári
þurfti að afla af eigin ramm-
leik 70 þús. kr. til námskostn-
aðar, þarf á 140 þús. kr. aS
halda nú.
Þessi óhemjumikla hækkun
námskostnaSar, samfara rýrn-
andi tekjumöguleikum náms-
manna sjálfra og vandamanna
þeirra, hlýtur aS valda stór-
f^Jdri röskun á högum fjöl-
margra efnismanna, sem eru aS
brjótast í því aS afla sér mikil-
vægrar menntunar, í mörgum
tilfellum bráðnauðsynlegur fyr-
ir þjóSina. AfleiSingin getur
ekki orSið önnur en sú, aS fjöl
margir neySast til að hverfa
Framh. á bls. 8
| flokksins. Ráðherrar flokksins
'láta að vísu engan bilbug
j sér finna og vilja knýja frum
varpið um skiptakjörin fram
með oddi og egg. En þeir
mæta sívaxandi mótstöðu í
eigin flokki.
• Segir ríkisstjórnin af sér?
Með degi hverjum hrannast
upp slíkir erfiðleikar, sumir
í beinum tengslum við geng-
isfellinguna og sem afleiðing
af henni, að nú er um það
rætt í fullri alvöru, einkum
unni. Þykir margt benda til
þess, að komi til kosninga í
vetur eða vor, beri þær öll
merki þess stórfellda upplausn
arástands, sem nú ríkis í ís-
lenzkum stjórnmálum. Þess
muni ekki aðeins gæta í röð-
um svokallaðrar vinstrihreyf-
ingar, heldur séu allar horfur
á að hægriöflin gangi þá einn-
ig klofin til kosninga.
í íslenzkum stjórnmálum
getur því verið allra veðra
von á næstu mánuðum og
misserum.
Fáránlegt lagafrumvarp lagt fyrir Alþingi
Komið er fram á Alþingi Is
lendinga „Frumvarp til laga
um ráSstafanir í Sjávarútvegi
vegna breytingar gengis ís-
lenzkrar krónu“. Þetta er stjórn
arfrumvarp. Það frumvarp,
sem hér um ræðir, er svo sér-
stakt í allri sinni gerð, að hliS-
stæðu þess mun örSugt að
finna þó leitað væri í okkar
löngu þingsögu. HvaS er þaíS
þá sem gerir þetta frumvarp
svo athyglisvert fram yfir öll
önnur lagafrumvörp Alþingis?
Helztu einkenni frumvarpsins
eru þau, að frumvarpið er
byggt upp á óskhyggju einni
saman, án þess það taki nægj-
anlegt tillit til veruleikans, Það
er órökrænt í allri gerð og ekki
framkvæmanlegt þó þaS yrði
samþykkt og gert að lögum.
Bezt væri því fyrir ríkisstjórn-
ina, sóma síns vegna, aS draga
frumvarpiS til baka á sem
allra hljóðlátastan hátt, brenna
síSan hiS prentaSa upplag,
hvert einasta eintak, því að á
þann hátt mundi þaS setja
minnstan blett á þingsöguna.
Þetta eru stór orð, en því
miSur alltof sönn og skal nú
gerS grein fyrir þessari staS-
hæfingu. Hér koma dæmi tek-
in beint úr frumvarpinu. I):
Taka skal 10% af óskiptu afla
verðmæti vinnslufisks fiskibáts
og setja í stofnfjársjóS. Þessi
sjóSur skal standa straum af
stofnlánum hvers skips. Næst
skal taka 1 7 % af óskiptu afla-
verðmæti og afhenda útgerS-
armanni upp í útgerSarkostn-
aS. Þegar hér er komið, þá er
búiS í þessum lægsta flokki,
að ráSstafa 27 % af afla skips-
ins af óskiptu til útgerSar eSa
í hennar þágu. En saga þessa
flokks heldur áfram. Næst get
um við tekiS af óskiptu 7 %,
sem útflutningsgjald af nýjum
og ísvörSum fiski. Þá er búiS
þegar hér er komið, aS taka
alls af óskiptu aflaverðmæti
34% og allt í þágu útgerSar-
innar, aS undanskildum 0.5%
af útflutningsgjaldi sem Sjó-
mannasamtökin fá í sinn hlut.
Ennþá bætist svo viS framan-
greinda tölu 1.25% til afla-
tryggingasjóSs, 0,1 5% til fersk
fiskeftirlits og 0.2—0.3% til
síldarleitarskips. Er þá heild-
arfrádráttur af óskiptum afla
kominn upp í 35.43%. Þetta
þýSir, aS skipshöfn sem hefur
samkvæmt gildandi samningi
um þorskaveiSikjör 31% af
afla, en það eru kjör á vélbát-
um 30—45 rúmlesta og 50
rúmlesta og yfir, þessi skips-
höfn fengi nú samkvæmt frum
varpinu 20.02% af aflaverS-
mæti í staS 31 % áSur. Að
vísu voru þessar prósentur
Framh. á bls. 6.