Frjáls þjóð - 12.12.1968, Blaðsíða 8

/ MINNINGU KONUNGSRÍKIS
íslendingar hafa nú fagn
aS hálfrar aldar fullveldi.
Ef einhver hefur óttazt, að
betta afmæli yrSi til þess
að vekja umhugsun og um-
raeður um fullveldi okkar
og sjálfstæSi nú, þá hefur
sá ótti reynzt ástæðulaus.
HátíSahöldin voru mörkuð
af þeirri venjulegu afstöSu,
að sjálfstæSisbarátta hlyti
alltaf aS vera sjálfstæSisbar
átta við Dani, eftir sigur í
henni lifSum við frjáls og
Um þessar mundir eru liðin
fimmtíu ár frá því aS Sam-
vinnuskólinn tók til starfa, og
var þessara tímamóta minnzt
meS samkomu í skólanum aS
Bifröst á afmælisdaginn hinn
3. des. sl.
O, tempora . . .
„Tii sölu hjónarúm, notað í
tvennu lagi. Uppl. í síma . . .“
(Augl. í Víst.)
Bókmenntakynning
LF hefur Iengi verið ötult að
kynna þá bókmenntagrein, sem
kalla má umferðarljóðlist. Hér er
eitt nýlegt dæmi úr barnablaðinu
Æskunni:
Nú hægri höndin réttinn á, já
það veizt þú,
við hér þó engu kvíðum.
í umferðinni gætura okkar
ennþá betur nú,
og öllum reglum hlýðum.
Fijótt til vinstri, fljótt til hægri
og fjarska vel,
ég akbrautina athuga
unz vist ég tel
að nú sé óhætt, alveg óhætt,
sem á auðum mel,
yfir götu' að ganga
yfir götu langa, nú sé óhætt
að ganga.
engum háS. Menn litu
fimmtíu ár aftur í tímann
og minntust áfangans 1918,
og í leiSinni varð áriS 1944,
sem þurrkaSi út öil okkar
sjálfstæSisvandamál. ÞaS
sem síðan hefur komiS upp
á, er enn feimnismál, sem
ekki þykir eiga heima á há-
tíSastundum.
Annars er full ástæða til
að minnast konungsríkisins
Islands, ekki aSeins sem á-
fanga í frelsun okkar frá
Á árunum 19 1 6—1918 voru
haldin á Akureyri og Reykja-
vík tvö námskeiS fyrir starfs-
menn samvinnuhreyfingarinn-
ar, þessi námskeiS leiddu svo
til stofnunar skólans, sem starf
ræktur var í Reykjavík fram
Ef bílar koma brunandi á móti mér,
ég bíð og læt þá fara hjá.
Og alltaf beint og rakleitt yfir
götuna ég fer,
en aldrei hleyp á ská.
Fljótt til vinstri . . . o. s. frv.
Óhæfur
Kunnugur maður hefur hermt
okkur, að ALLIR fulltrúar á Al-
þýðusambandsþingi hafi talið
Björn Jónsson hæfastan þeirra,
sem til greina komu, að taka við
forsæti sambandsins. En auðvitað
varð hann ekki í kjöri.
Kveðið um Viðreisn
Eftir lestur yfirlýsingar um geng
isfellinguna síðustu hraut eftirfar-
andi vísa af munni borgara nokk-
urs:
Stundin nálgast, stúfurinn,
stöðnuð sálgast viðreisnin.
Af þér táigast atkvæðin.
úti er gálga fresturinn.
dönskum yfirráðum, heldur
sem merkilegs tímabils í
stjórnskipunarsögu okkar.
VitS höfum ekki alltaf í
huga, að við höfum venð
sjálfstætt konungsríkþ þótt
viS deildum konungi meS
öíSru ríki, virt og dáð kon-
ung okkar án þess að þekkja
hann og verið tiltölulega á-
nægð. En ef til vill hefur
ánægjan með stjórnskipun-
ina aS nokkru leyti stafað
af vissunni um, a8 viS gæt-
til ársins 1955, en þá fluttist
hann í núverandi húsakynni sín
að Bifröst í BorgarfirSi.
1 ræðu, sem núverandi skóla
stjóri Samvinnuskólans, séra
Guðmundur Sveinsson, hélt á
afmælissamkomunni sagSi
hann meSal annars, aS búast
mætti við því, aS á næstunni
mundu allt aS 30% vinnu-
færra manna í landinu stunda
viSskipta- og þjónustustörf,
bæri því brýna nauSsyn til aS
efla verzlunarmenntunina í
landinu og gera hana fjölþætt
ari. Þá ræddi skólastjórinn hug:
myndir um aS gera Bifröst að»
menningarmiðstöð samvinnu-
manna. Þar mætti koma upp
bókasafni og rannsóknastofum
og jafnframt því gæti á Bifröst
komiS félagsmálaskóli sam-
vinuhreyfingarinnar meS hugs-
anlegum tengslum viS verka-
lýSshreyfinguna. Ennfremur
ræddi hann þá hugmynd, sem
fram hefur komið, aS gera
stórt svæSi umhverfis skólann
aS eins konar þjóSgarði, en
eins og kunnugt er, býSur um-
hverfi Bifrastar upp á mörg
fögur og fjölbreytileg náttúru-
fyrirbrigði.
Nú er í undirbúningi á veg-
um Samvinnuskólans ráðstefna
um skólamál og verzlunar-
um slitið sambandinu viS
konung okkar innan skamms
tíma.
Ég geri ekki lítiS úr
þeirri sáru fátækt, sem
lengi einkenndi konungsríki
okkar, en hún var ekki
stjórnskipunarinnar sök,
heldur hluti af miklum
vanda, sem allar þjóðir
heimshluta okkar áttu viS
aS stríða meira og minna.
Ríkið reyndist líka tiltölu-
lega styrkt, þegar á reyndi.
ÞaS hefur ef til vill komiS
skýrast í ljós nokkra daga
í nóvember 1932, sem síS-
ast var sagt frá í Frjálsri
þjóS í sumar. Þegar reyk-
vískir verkamenn höfSu bar
ið lögregluna í rot í reiSi
sinni og þjóðfélagiS lá varn-
arlaust fyrir þeim, sem
talaS höfðu um byltingu í
áratug eða meira, þá var
ekkert frekara gert. Kon-
ungsríkiS reyndist búa yfir
þeim styrk, sem engin lög-
regla né her getur jafnazt á
viS, trúnaSi þegna sinna,
þegar á reyndi.
ÞaS er engin furSa, þótt
því heyrist stundum hreyft,
aS viS hefðum aldrei átt aS
slíta sambandinu við Dani.
Þessi skoðun er aS vísu með
al þeirra, sem ekki þykir
hæfa aS setja á prent eSa
hleypa í gegnum senditæki
ríkisútvarpsins. En svo er
um fleiri hugmyndir, sem
talsverSan hljómgrunn eiga
menntun. Verkefni ráSstefn-
unnar verSur þríþætt: 1. Verzl
unarmenntun á Islandi í dag.
2. Verzlunarmenntun í ná-
grannalöndunum og Bretlandi.
3. Framhaldsmenntun verzlun-
attnanijfi. RáSstefna þessi verS
ur aS öllum líkindum haldin
fljótt eftir áramótin.
manna á meSal. ÞaS er í
rauninni talsvert takmarkaS
hverju okkar skoðanafrjálsa
þjóSfélag hleypir upp á yf-
irborSið, og meðal þess,
sem undir vf-rSur, er eftir-
sjáin eftir konungsríkinu
1918—1944.
Hitt er svo annað mál, aS
þessi eftirsjá er öfuswnúin
hugsun. Þótt sjálfstæSi okk-
ar hafi ef til vill aldrei veriS
meira en á þessu tímablli,
voru engar forsendur fyrir
því til frambúSar. Engin
bönd tengdu okkur þannig
viS dönsku þjóSina, að
eSlilegt væri, að við veldum
okkur konung hennar aS
þjóShöfSingja til lengdar,
létum hana fara með utan-
Framh. á bls. 5.
Háski
Framh. af 1. síðu
frá hálfnuSu eSa nýhöfnu fram
haldsnámi. ASrir, sem ætluSu
utan til náms, verða að hætta
viS allar fyrirætlanir um nám
erlendis. Loks er sú hætta fyr-
ir hendi, aS ýmsir sem langt
eru komnir í námi og kosta
öllu til aS Ijúka því, komi alls
ekki heim að námi loknu, held-
ur ráSi sig til starfa erlendis,
þar sem laun eru hærri en hér
og auðveldara aS losna úr
skuldum. Eiga þeir aS sjálf-
sögSu hægast meS aS hreppa
þar góðar stöður, sem fram úr
skara og íslenzkri þjóS er mest
eftirsjá aS þessa hefur gætt
lengi í nokkrum mæli, en nú
má búast viS að slíkur land-
flótti úrvalsmanna aukist enn
til mikilla muna.
Hér er vissulega brýn þörf
róttækra ráSstafana, ef ekki á'
illa aS fara. Þetta mál þarf að
leysa, annaS tveggja meS stór,
hækkuSum námsstyrkjum eSa
sérstökum námsmannagjald-
eyri. Til þess að taka upp lægri
námsmannagjaldeyri þurfti t.
a. m. ekki að leggja nema ör-
lítinn skatt á annan seldan
gjaldeyri, tæplega meira en
hálft prósent eSa minna.
Útgefandi HUGINN HF.
Ritstjóri:
Júníus H Kristinsson (ábm.)
Framkvæmdastjóri:
Jóhann J. E. Kúld
Ritnefnd:
Einar Hannesson, Gils Guðmundsson, Gunnar Karlsson,
Haraldur Henrýsson og Svavar Sigmundsson.
Askriftargjald kr. 400.00 á ári. Verð i tausasölu kr. 10,00.
Prentsmiðjan Edda
LÍTIÐ FRÉTTABLAÐ
' • . . '• .