Vikublaðið - 29.07.1994, Blaðsíða 7
VIKUBLAÐIÐ 29. JULI1994
Viöhorf
7
Launabarátta á siðferðilegum forsendum
Ibók sinni Siðfræði lífs og dauða
hefur höfundurinn, Vilhjálmur
Amason, það efrir þýska heim-
spekingnum Jurgen Habermas „að
siðffæðileg hugsun hafi verið gerð
burtrækúr nútíma samfélagi". Látið
er að því liggja að þessi afneitun sið-
ferðilegrar hugsunar sé fylgifiskur
tæknihyggjunnar, það sé ekki leng-
ur til siðs að ræða um hluti á sið-
ferðilegum forsendum.
Jafnréttishugsjónin er
hornsteinn siðmenn-
ingarinnar
Þessi orð hafa gjarnan komið upp
í hugann þegar ég hef lesið eða
heyrt umræður um launamál að
undanfömu. Eg hygg að í hugum
allra ærlegra manna og kvenna hafi
það verið frágengið mál fyrir ára-
tugum, jafnvel öldum, að allir menn
væra fæddir jafnir og að allir menn
undantekningarlaust, ungir sem
gamlir, sjúkir og heilbrigðir, ættu
kröfu á því að fá að lifa mannsæm-
andi lífi að svo miklu leyti sem það
var á mannlegu valdi. Að vísu hefur
það gengið misjafnlega að útfæra
þessa hugmyndaffæði í gegnum
árin, en það haggar ekki þeirri stað-
reynd að jafnréttishugsjónin og
rétturinn til lífsins era hornsteinar
þeirrar siðmenningar sem við stát-
um okkur stundum af.
Hvað varð af réttlætis-
kenndinni?
Barátta verkalýðsins fyrir bættum
kjöram var löngum háð fyrst og
ffemst á siðffæðilegum forsendum,
út ffá jafriréttiskröfunni og kröfunni
um réttinn til lífsins. Verkalýðsfor-
ingjarnir á fyrri hluta aldarinnar
þurftu ekki margbroma töluffæði
eða hagspekinga til að heyja sína
launabaráttu, en þeir vora sið-
menntaðir menn og það skipti
sköpum. Réttlætiskenndin vísaði
þeim veginn, sú bjargfasta sannfær-
ing að allir menn væra fæddir jafhir
og siðgæðisvimnd þjóðarinnar var
svo vel vakandi að málflutningur
þeirra fékk hljómgrann. Þeir unnu
hvern sigurinn af öðram undir þess-
um merkjum.
Sannleikurinn aðeins á
tölvutæku formi
En nú er hafinn annar óður. I
launamálaumræðunni er nú ekki
minnst á rétt eins eða neins, allra
síst hins veika. Jafnrétti er eitthvað
sem menn skammast sín fyrir. Það
eitt er rétt sem hægt er að reikna út
og tölvukeyra. Svo virðist sem eng-
inn hafi rétt til lífsins nema sá sterki
og ríld. Latmabarátta, ef um baráttu
er að ræða, er háð á svokölluðum
hagffæðilegum eða efnahagslegum
forsendum. Það era tölurnar sem
gilda, en aldrei er minnst á siðferði-
legan rétt. I stað siðferðilegra raka
er beitt tölum og töluffæði sem
enginn virðist þó vita með vissu
hvað merkir, sSr. launavísitöluna.
Það er á þessum efhahagslegu for-
sendum sem nú er krafist lækkunar
TOKUM
ár
yUIVIFERÐAR
RAÐ
á lægstu launum og kallað sveigjan-
leiki á vinnumarkaði.
Ekki spurt hvort hægt
sé að lifa af laununum
Þessi krafa er um launalækkun
niður fyrir 50 þúsund á mánuði um
ótiltekna upphæð og er þá eingC'ngu
átt við lægstu launin.
Þegar spurt er hvort hægt sé að
lifa af þeirri upphæð fæst ekkert
svar. Umræða um það er gerð
burtræk, krafan um að fá að lifa
mannsæmandi lífi fæst ekki rædd.
Þessi leið, að lækka lægstu launin
til að bjarga efnahagsvanda, var far-
in í Bandaríkjum Norður-Ameríku
með þeim afleiðingum að 30 millj-
ónir launþega þar í landi urðu að
þiggja af sveit þrátt fyrir fulla vinnu.
Siðfræðileg tómhyggja
ríkjandi
Launastefha af þessu tagi er sið-
leysi. I þjóðfélagi þar sem slík
launastefna er sett ffam án teljandi
andmæla, þar hefur siðffæðileg
hugsun verið gerð burtræk. Þar rík-
ir siðffæðileg tómhyggja.
Þegar ofan á þetta bætist svo að
stór hópur forréttindamanna fær að
skammta sér á sama tíma laun sem
nema allt að tvítugföldum verka-
manns auk hlunninda þá kastar fyrst
tólfunum. Krafan um jafhrétti er
svo gjörsamlega gleymd að jafhvel
forystumenn láglaunafólks minnast
varla á hana. Sumir segja að það sé
vegna launakjara verkalýðsforingj-
anna.
Latmamunur af þessu tagi er sið-
leysi. Þjóðfélag sem lætur þetta við-
gangast hefur glatað velsæmistil-
finningu sinni, þar hefur siðffæðileg
hugsun verið gerð burtræk. Og sú
láglaunastétt sem ekki andæfir slíku
siðleysi á ekki glæsta ffamtíð fyrir
sér.
Launþegasamtökin
þurfa siðferðilega end-
urnýjun
Þær staðreyndir sem hér hefur
verið drepið á sýna kannski fyrst og
ffemst að launabarátta sem háð er
eingöngu með svokölluðum hag-
ffæðilegum rökum er vonlaus. Það
era hin siðferðilegu rök sem eiga
fyrst og ffemst að móta launabarátt-
una. Það er skylda launþegasamtak-
anna að sjá um að svo verði. Launa-
greiðendur hafa aldrei beitt fyrir sig
siðferðilegum rökum, enda kannski
ekki í þeirra verkahring eins og í
pottinn er búið.
Það þarf að vekja upp kröftuga
umræðu um launamál á siðffæðileg-
um forsendum. Viðbrögðin við úr-
skurði Kjaradóms um laun hátekju-
manna á sínum tíma sýna að það er
hægt að heyja slíka launabaráttu
með árangri. Það þarf aðeins einurð
og góðan málatilbúnað - og
óbrenglaða réttlætiskennd almenn-
ings
Höfundur er fyrrveraridi
heilsugæslulæknir.
Millifyrirsagnir eru
blaðsins.
Borgaðu rafmagnsreikninginn
áður en þú ferð í fríið!
n^iiniCí
I 8 iim:
I
n
ánægjulegri
Það er ómetanlegt að komast í
gott sumarfrí en það er líka notalegt að
koma heim aftur — ef allt er í lagi. Áður
en við förum göngum við tryggilega frá
öllu. Við greiðum rafmagnsreikninginn
svo að heimilistækin geti sinnt skyldum
sínum í fjarveru okkar og þjónað okkur
strax við heimkomuna.
ódýra orku, ef þeir aðeins greiða fyrir
hana á eðlilegum tíma. Verði misbrestur
þar á bætast við dráttarvextir - og þá er
líka stutt í hvimleiða lokun.
Rafmagnsreikningar eru sendir út á
tveggja mánaöa fresti. Gjalddagi þeirra er 5. dagur
næsta mánaðar eftir útgáfudag. Ef reikningur hefur ekki
verið greiddur á gjalddaga reiknast á hann dagvextir.
Dreifikerfi Rafmagnsveitu Reykja-
víkur er eitthvert hið öruggasta í heimi. Láttu rafmagnsreikniiiginn hafa
Viðskiptavinirnir geta treyst á góða og forgang!
J3
V
u->
RAFAAAGNSVEITA
REYKJAVÍKUR
SUÐURLANDSBRAUT 34 ...
108 REYKJAVÍK SÍMI 60 46 00