Vikublaðið - 23.09.1994, Blaðsíða 3

VIKUBLAÐIÐ 23. SEPTEMBER 1994
3
Smákóngar berjast á Bolungarvík
Veldi EG er hrunið og nokkrir smákóngar berjast um eignarhaldið og völdin.
Hörðust er baráttan um undirstöðuna; útgerðina og vinnsluna
Mynd: Spessi
Fyrt' í þessum mánuði gerðist
það að Ólafur Kristjánsson bæj-
arstjóri í Bolungarvík ferjaði
hóp af Kínverjum um bæinn, sýndi
þeim blómlegt mannlíf í smábæ á
Vestfjörðum Islands og leyfði þeim að
upplifa þann alkunna íslenska sið að
borða hráan fisk. Skælbrosandi Bol-
víkingar sýndu skælbrosandi Kínverj-
um fólkið og fyrirtækin, leikskólana
og skipin. Kínverjarnir voru himiniif-
andi og dáðust opinberlega að því
hvað allt væri friðsælt á Bolungarvík
og hversu mikil hamingja svifi þar yfir
vötnuin. Voru þeir að spássera um hið
eina sanna torg hins himneska firiðar?
Sameinast ekki innbyrðis
og ekki öðrum
Bolungarvík er og hefur verið sterkt
vígi Sjálfstæðisflokksins, en ekki er út
af fyrir sig víst að Kínverjarnir hefðu
upplifað mikinn mun á bláa bænum
Bolungarvík og rauða bænum Nes-
kaupsstað á túristarúntum. Areiðan-
lega hefur Kínverjum verið sleppt við
þeim upplýsingum að örfá misseri eru
síðan Bolungarvík umturnaðist hvað
varðar eignarhald á helstu firam-
lciðslutækjunum. A skömnmm tíma
hefur helsta útgerðarfyrirtækið breyst
úr því að vera hákapítalísk útgerð
„byggðakóngsins“ Einars Guðfinns-
sonar sáluga og niðja hans í það að
vera bæjarútgerð. Á skömnmm tíma
er búið að búta niður alltumlykjandi
veldi „byggðakóngsins". Og Kínverj-
unuin hefur áreiðanlega ekki verið
sagt ffá því að Bolvíkingar ástundi nú
heiftarleg slagsmál uin bitana.
Tvennt er það sem einkum ein-
kennir stöðuna á Bolungarvík þessa
dagana. Annars vegar geta Bolvíking-
ar ómögulega náð samstöðu um öfl-
uga útgerð og fiskvinnslu byggða á
leifunum af veldi Einars Guðfinns-
sonar og fjölskyldu. Það var slegist um
bitana og tveir andstæðir hópar á-
stunda innbyrðis hanaat, Ósvör hf.
með útgerðina og Þuríður hf. með
vinnsluna.
Hins vegar sýna Bolvíkingar „sam-
stöðu“ í því að vilja ekki sameinast
öðrum sveitarfélöguin, einkum ekki
Isfirðingum. Þeir taka ekki einu sinni
þátt í viðræðum og nýjustu fregnir
herma að þeir telji hagkvæmara að
senda rusl sitt með skipuin suður í
Sorpu en að farga því í nýrri sorp-
brennslustöð hjá Isfirðingum.
„Klofningsstarf tveggja
krata“
Þegar EG-veldið hrundi til grunna
1992-93 stofnuðu heimamenn út-
gerðarfélagið Ósvör hf., sem keypti
togarana Dagrúnu og Heiðrúnu á alls
721 milljón króna. Stofhendur í ntars
1993 voru 183, en eignarhaldið er
samt ekki ýkja dreift því bærinn á um
64 prósent í fyrirtækinu. Þetta er því
ekkert annað en bæjarútgerð með
verulega dreifðri minnihlutaaðild
annarra. Til stóð að hið nýja félag
keypti einnig vinnsluna af þrotabúi
EG-veldisins. En mánuði eftir að
Ósvör hf. var stofnað varð til annað
hlutafélag, Þuríður hf., sein tvcii' ein-
staklingar stofnuðu, þeir Valdimar
Lúðvík Gíslason fyrrunt bæjarfulltrúi
og Jón Guðbrandsson. Þetta var kall-
að „klofningsstarf tveggja krata".
Ósvör hf. ætlaði að reyna að pressa
niður verð húsa og tækja, sem voru
orðin eign Fiskveiðasjóðs. Ósvör bauð
80 milljónir, sem þá vaf eina tilboðið,
en Fiskveiðasjóður hafnaði þessu til-
boði sem oflágu. Eignirnar voru aug-
lýstar á ný og Ósvör bauð eitthvað
hærra í eignirnar, en þá kom í ljós að
Þuríður hf. hafði boðið 122 milljónir
og því tilboði var tekið. Síðan hefur sú
staða verið uppi að stórútgerðin er á
einni hendi og stórvinnslan á annarri
og persónuleg togstreita kemur í veg
fyrir að menn sameini krafta sína.
Sem er merkilegt fyrirbrigði í ríkj-
andi kreppu. Fyrir rúmum áratug var
heildarbotnfiskafli Bolvíkinga 12 til
15 þúsund tonn. Nú eru fyrirtæki bæj-
arins með um fjögur þúsund tonna
þorskígildi. EG-veldið hrundi en í
stað þess að taka höndum saman slást
Bolvíkingar. Helsta ágreiningsefnið
Þungbúið yfir Bglungarvík.
Þuríðurhf. vill fnrgang
um kaupáafla Úsvarar
hf. á markaðsverði, en
djúpstæður ágreiningur
erámilli einstaklinga.
milli Osvarar og Þuríðar er aflaverð,
en rótin er persónuleg togstreita. Af-
leiðingin er sú að mikill afli er seldur
út fyrir bæjarmörkin og því annarra að
vinna úr honum en bæjarbúa.
Djúpstæður ágreiningur
milli nokkurra
einstaklinga
Björgvin Bjarnason ffamkvæmda-
stjóri Ósvarar segir að ekkert sé upp á
Þuríði að klaga. „Þeir eru eitthvað að
ýja að því að við séum með annarleg
sjónarmið, en það er ekki rétt. Þótt
bærinn eigi 64 prósent í Ósvör þýðir
það ekki að fyrirtækið geti verið ó-
skynsamt og staðan er sú að við eruin
að glínta við skuldir og verðurn að fá
hæsta verð fyrir aflann og fá hann
greiddan. Þuríðarmenn hafa eitthvað
verið að spila inn á tilfinningar fólks
og sagt að við séum vondir karlar og
viljum ekki að aflinn sé unnin í Bol-
ungarvík, sem er vitleysa. Við verðum
að fá sein hæst verð og ef Þuríður get-
ur ekki uppfyllt þetta hefur fyrirtækið
cngan rétt. Þeir eru bara ekki sam-
keþnnisfærari en þetta. Ég hygg að
það sem hefur farið mest fyrir brjóstið
á þeim er að við sömdum við fyrirtæki
á Isafirði um kaup á rækju. Það fyrir-
tæki var ineð betra tilboð, sem eftir
þrjá mánuði hefur skilað okkur 3,2
milljónum rneira en tilboð Þuríðar.
Það þýðir ekki að koma síðar með
kröfu um að fá að jafna tilboðið, það
segir sig sjálft“ segir Björgvin.
Björgviii segir aðspurður að of mik-
ið sé gert úr ágreiningnuin. „Vissu-
lega virðist það vera svo að ákveðnir
einstaklingar eigi í djúpstæðum á-
greiningi sín á milli. Og á sínum tíma
vildu inargir að útgerð og vinnsla væri
á einni hendi og þá að Ósvör keypti
vinnslutækin af Fiskveiðasjóði. En
Þuríðarmenn voru á annarri skoðun
og máttu það. Þeir máttu líka vita að
þeir jiyrftu töluverðan afla til að
standa undir fjárfestingunni og glím-
an er erfið hjá þeim. En við gctum lít-
ið hjálpað."
Vilja forgang um aflakaup
á markaðsverði
Ágúst Oddsson forseti bæjarstjórn-
ar vill lítið tjá sig unt málið og finnst
raunar lítil ástæða til að fjalla um mál
þetta meira en gert hefur verið. „Þessi
mál verða bara að fá að hafa sinn gang.
Að fyrirtækin sameinist er engin sjálf-
gefm töfralausn, útgerð og vinnsla
þurfa ekki nauðsynlega að vera á einni
hendi. En auðvitað er best að sam-
staðan sé sem mest.“
Valdimar Lúðvík Gísiason stjórn-
arforinaður hjá Þuríði vill lítið gera úr
ágreiningnum milli Ósvarar og Þuríð-
ar. „Þetta er á góðri leið og kemur allt
saman. Við höfum aldrei beðið um
annað en að hafa forgang um kaup á
afla á markaðsverði, að fá að ganga inn
í það tilboð sem hæst er á hverjum
tíma. Það eru fordæmi fyrir slíku og
algengt að heimamenn séu látnir
ganga fyrir að öðru jöfhu“.
Valdimar Lúðvík viðurkennir að
einhver persónuleg sárindi kunni að
vera á ferðinni. „Það er einhver óþarfa
núningur í gangi, en þetta er allt á
góðri leið. Menn eiga að geta sest nið-
ur og fundið þannig samstöðu að allir
græði hvorir á öðrum. Við eigum
skrána og þeir eiga lykilinn".
Aðspurður hvort ekki væri heppi-
legra fyrir bæinn og bæjarbúa að fyrir-
tækin væru sameinuð sagði Valdimar
það ekki sjálfgefið. „Við höfum
reynsluna af því að allt sé á sörnu
hendi og það fór illa. Sumir telja betra
að hafa ekki öll egginn í sömu körf-
unni. Aðalatriðið er að menn séu sam-
taka og þá næst betri árangur við að
byggja okkur upp til að komast úr
þessari kreppu", segir Valdimar.
Síðan kemur jafnvægi
á ný
Otrúlega skammt er síðan allt sem
nöfnun tjáir að nefna var í eigu og/eða
undir stjórn niðja Einars Guðfinns-
sonar. Þar skipti mestu að hlutafélög
fjölskjddunnar voru allsráðandi, til að
mynda var útgerð og fiskvinnsla með
urn 90 prósent af aflaverðmætinu í
bænum. Veldi „byggðakóngsins" var
allt umlykjandi, í sjávarútvegi, verslun
og þjónustu, byggingastarfsemi og
flutningum. I pólitíkinni voru fjöl-
skyldumeðlimir í lykilstöðum í bæn-
um, í bæjarstjórn og nefndum. Og
einn var sendur suður á þing. Alltaf
var nóga vinnu að fá, tekjur voru langt
yfir landsmeðaltali og sköttum haldið
niðri sem kostur var. Nú er bæjarsjóð-
ur ofhlaðinn skuldbindingum og per-
sónulegar ýfingar nokkurra cinstak-
linga kemur í veg fyrir samstöðu um
framgang undirstöðuatvinnugreinar-
innar. Það bimar að vanda á alþýðu
manna. Einn viðmælenda Vikublaðs-
ins setur hins vegar fram þessa grein-
ingu á stöðunni á Bolungarvík: „Stór-
veldi hefur fallið. Nokkrir smákóngar
hafa komið ffam og eignaskiptingar
eiga sér stað. Síðan kemst á jafnvægi á
nݓ-
Friðrik Þór Guðmundsson
Vinstristefna
Helsta vandamál vinstristefn-
anna í lok þessarar aldar er
eflaust það að reyna að end-
urheimta þá dómgreind sem ein-
kenndi þær í lok þeirrar síðusm, að
hreinsa þær af draumóraruglinu sem
hófst með bjartsýni „nýrra tíma“ í
byrjun þessarar. Nýir tímar hefjast
ekki með nýrri öld. Sú trú er eins og
hver önnur villa, sprottin af því að
lærðir, reikningsfróðir menn halda í
vísindahjátrú sinni að hægt sé að mæla
tímann og tímasetja alla hluti, þannig
. hafi lausn og öryggi verið fundið:
maðurinn nær tökum á hinu ókunna
eða því óáþreifanlega með beitingu
talna.
Þjóðmál verða ekki mæld og
mannshugurinn ekki heldur, jafnvel
Guðbergur
Bergsson
ekki einu sinni þarfir okkar. Aftur á
móti er vert að hafa það hugfast í
stjórnmálum að leiðir þeirra hafa
löngum legið í það sem við kölluin
áttir.
Vinstristefna þyrfti að ná áttum á ný
sem framsækið afl, kannski ekki á
nýjum, heldur á endurbættum grund-
velli. Til að mynda verða vinstrimenn
og vafagemlingar
að átta sig á heiini sem hefur verið
stefnu þeirra að mesm horfinn í lang-
an tíma. Hér á ég ekki við fall „konnn-
únismans í austri“, heldur hafa vinstri-
stefhur í Vesmr-Evrópu endurhætt
alræði auðhyggjunnar með hugmynd-
um sínum og, ef svo mætti segja, sölu á
ffamleiðslumætti almennings fyrir
glingur, sífellda þörf, vanlíðan og til-
gangsleysi.
I hinum hluta Evrópu afsalaði fólk
sér engu af sjálfsdáðum, það var neytt
til sögulegs samþykkis um eitthvað
sem það skildi ekki og hlaut í staðinn
sjálff'alið dómgreindarleysi eða blindu
í þágu „hugsjónarinnar". Hún reyndist
auðvitað vera ffemur blinda en sýn, og
þannig hefur hún, við fall hugmynda-
kerfisins, getað snúist, ekki aðeins
gegn fyrri sjötíu ára gamalli glópsku
sinni heldur líka til fylgis við „uinbæt-
ur“ þeirra sem sitja núna við völd og
hún setti á vissan hátt í trausta valda-
stóla með tryggð sinni við það að sjá
ekld í raun og veru.
Við á íslandi höfúin aldrei þurft að
líða mikið fyrir innlenda, harmsögu-
lega glópsku valdhafanna, því þeir hafa
ekki haft kraft í sér til að láta allt fara
til andskotans. Þetta stafar kannski af
því að hjá fámennri þjóð er það sem
fólk kallað „allt“ frernur lítdð. En þetta
„litla allt“ er eign okkar og jafn kært og
væri það auður og andleg verðmæti
alls hins stóra heims.
Að bjarga þessu litla, það að gera
það lifandi, löngun til að hreyfa við
stöðnun, breyta reglum, er áberandi í
undirstraumunuin í samfélaginu. En
ekki er nóg að stofha samtök, gjamma
um grasrót eða kljúfa flokka, komast í
fjölmiðla, verða frægur í fimmtán
mínútur. Lifandi hugmyndir hreyfa
ekki aðeins við gerðum manna heldur
þjóðlífinu líka og hér eru næsmrn eng-
ar.
Upphlaup á borð við Jóhönnu
Sigurðardóttur, ffekjudósar sem al-
menningur kýs í skoðanakönnunum af
eðlislægri samúð með þeirn „sem tap-
ar“, leiðir bara til stofnunar flokks-
brota. Það hringlar í þeim í nokkur ár
uns grjótið í blikkmunninum verður
að dufti, en vandi vinstristefnanna
verður sá sarni og áður.