Vikublaðið - 14.10.1994, Blaðsíða 9

VIKUBLAÐIÐ 14. OKTÓBER 1994
itjórnmálin
9
Kostir Jóhönnu:
Flokkur,
framboð
eða
samstarf
Sigurður Pétursson og Þor-
lákur Helgason, oddvitar
Jaftiaðarmannafélags Is-
lands, komu fram í fjölmiðlum um
síðustu helgi og töluðu um að Jó-
hanna Sigurðardóttir fyrrverandi
félagsmálaráðherra íhugaði fram-
boð í öllum kjördæmum fyrir
þingkosningamar í vor. I beinu
framhaldi hringdu Iandsbyggðar-
menn í tvímenningana og lýstu
yfir áhuga á því að taka þátt.
- Það var eins og fólk hefði ekki
gert ráð fyrir þeim möguleika að Jó-
hanna myndi bjóða ffam í öllum
kjördæmum. Þegar það rann upp
fyrir fólki að ekkert væri útilokað í
framboðsmálum þá tók það við sér,
segir Sigurður Pétursson sem ásamt
mörgum öðrum fylgdi Jóhönnu úr
Alþýðuflokknum í sumar.
Þótt enn sé allt á huldu hvaða
stefnu ffamboðsmál Jóhönnu og
Jafnaðarmannafélags íslands taka
eru einkum þrjár leiðir sem koma til
greina. I fyrsta lagi að Jóhanna og
Jafnaðarmannafélagið bjóði ffam í
öllum kjördæmum sem myndi í raun
þýða stofnun nýs flokks. 1 öðru lagi
að sömu aðilar myndu bjóða ffam í
tveim stærstu kjördæmunum,
Reykjavík og Reykjanesi, undir þeim
formerkjum að um væri að ræða
hreyfingu fólks en ekki (endilega)
fullmótaðan stjómmálaflokk. I þriðja
lagi að Jóhanna og hópurinn í kring-
um hana stofni til samstarfs við aðra
flokka um framboð í einstökum kjör-
dæmum eða landinu öllu. Líklegustu
samstarfsflokkar Jóhönnu era Al-
þýðubandalagið og Kvennalistinn.
Hrekkur tiltrúin til flokks-
stofnunar?
Jóhanna hefur gott fylgi á lands-
byggðinni en það er ekki nóg. Hún
þarf stuðning sterkra einstaklinga
sem era heima í héraði og gætu
mannað ffamboðslista.
Þeir einstaklingar sem Jóhanna
þarf á að halda era langflestir félagar
í eða viðloðandi einhverja fjórflokk-
anna og í undantekningatilfellum í
Kvennalistanuin. I fámenni lands-
byggðarinnar era stjórnmálaflokkar
iðulega nokkurs konar tryggingar-
stofnanir fyrir fólk sem sumt hvað á
flokkstengslum starfsffama sinn að
þakka og annað er skuldbundið
flokkakerfinu vegna ýmiss konar fyr-
irgreiðslu. Einstaklingar sem þannig
era tengdir flokkakerfmu taka vera-
lega áhættu með því að leggja lag sitt
við nýtt framboð sem engin ítök hef-
ur í opinbera kerfinu og enginn veit
hvernig mun reiða af í kosningum.
Til að mynda hefúr Jóhönnu gengið
illa að fá til liðs við sig trúnaðarmenn
í verkalýðshreyfingunni. Miðað við
þann andófsanda sem víða svífur yfir
vötnum í samtökum launafólks væri
eðlilegt að þaðan kærni fólk sem vildi
skora kerfið á hólm. Það er öðra nær
enda verkalýðshreyfingunni skipt
upp í áhrifasvæði gömlu flokkanna
og þeir sem komast þar til áhrifa gera
það í skjóli stjómmálaflokks.
Aftur á móti er alltaf til fólk sem af
ýmsum ástæðum hefur ekki fundið
sér syllu í flokkakerfinu og það er á-
byggilega tilkippilegt. En það verður
þá aðeins fyrir einskæra heppni að
fólk með þannig ford'ð nýtist vel í
flokki Jóhönnu.
Loks era það þeir sem enga tilraun
hafa gert til að tengjast flokkakerf-
inu. Langstærsti hluti þessa hóps
hefúr Iitla sem enga reynslu af félags-
málastörfum og er óvanur pólid'sk-
um skylmingum. Þetta era góðir
liðsmenn en oft lélegir ffambjóð-
endur.
Samt má ekki vanmeta þá pólid'sku
tiltrú semjóhanna óneitanlega hefúr
meðal þjóðarinnar. Sigurður Péturs-
son segir að nokkur hópur fólks úr
öllum kjördæmum, sem hefur
reynslu af félagsstörfum og atvinnu-
málum, hafi gefið sig frarn og vilji
koma til starfa.
Kosturinn við ffamboð á landsvísu
er að persónuvinsældir Jóhönnu
munu hala inn atkvæði í öllunt kjör-
dæmum og vegna þeirra gæti fi'ani-
boðið gert sér vonir urn fimm til sjö
þingmenn og jafnvel fleiri ef vel tekst
til.
Stuðningsmenn Jóhönnu hafa litl-
ar áhyggjur af því að sagan ffá 1983
endurtaki sig þegar Vilmundur heit-
inn Gylfason stofúaði Bandalag jafn-
aðarmanna, bauð ffam og náði fjór-
um þingmönnum inn en sat uppi
með flokk sem var dæmdur til að
tvístrast. Menn benda á að Jóhanna
hefur mun lengri d'ma til að undir-
búa flokksstofúun en Vilmundur á
sínuin d'ma. Einnig það að Jóhanna
hefur miklu meiri pólid'ska reynslu
en Vilmundur hafði, en á móti kem-
ur að það bar meira á hugsjónaeld-
móði í herbúðum Vilmundar.
Straumlínulagað þéttbýlis-
framboð
Annar kostur fyrir Jóhönnu er að
stefna að ffamboði í Reykjavík og
Reykjanesi. Ymsar áherslur í mál-
flutningi Jóhönnu og Jafúaðar-
mannafélagsins höfða sterklega til
íbúa Suðvesturhornsins, til dæmis
neytendasjónarmið og kröfúr um
veiðileyfagjald. Þéttbýlisffamboð
gæfi tækifæri til að setja breytta kjör-
dæmaskipun á oddinn og jafúa at-
Hverjir eiga
heima í jafnaðar-
mannahreyfingu
Jóhönnu
Sigurðardóttur?
kvæðisréttinn. Það myndi marka
ffamboðinu afgerandi sérstöðu
vegna þess að þeir flokkar sem bjóða
ffam á landsvísu verða að talca tillit til
landsbyggðarsjónanniða.
Það yrði varla vandkvæðum bund-
ið að manna ffamboðslista í Reykja-
vík og Reykjaneskjördæmi og ein-
faldara væri að skipuleggja kosninga-
baráttuna. Hún yrði líka ódýrari og
það atriði skiptir töluverðu máli í
ljósi þess að kosningabarátta á lands-
vísu kostar varla minna en 10 millj-
ónir króna og líklega nálægt 20 millj-
ónum. Stjórnmálaflokkamir njóta
opinbers stuðnings og hafa reynslu
af skipulegri fjársöfúun en Jóhanna
fær aðeins óveralegan stuðning og
hefur ekkert skipulagt apparat á bak-
við sig.
Okostur þéttbýlisffamboðs er sá
að stuðningsmenn Jóhönnu á lands-
byggðinni fá ekki tækifæri til að vera
með. Með ferðalögum sínum und-
anfarið um landið þvert og endilangt
hefur Jóhanna áþreifanlega leitað
efdr stuðningi landsbyggðarfólks og
sagt opinberlega að hún hafi orðið
vör við vilja til breytinga. I þingræðu
á dögunum beindi hún orðurn sínuin
til dreifbýlinga þegar hún sagði að
„víða á landsbyggðinni hrökkva
launin varla fyrir húshitunar- og
matarkostnaði." Af langferðum og
þingræðum Jóhönnu að dæma
stendur hugur hennar ekld til þess að
sniðganga landsbyggðarkjördæmin.
Samstaða hér, andstaða
þar
Þriðji kosmr Jóhönnu er að leita
eftir samstarfi við starfandi stjórn-
málaflokka. I Jafúaðarmannafélagi
Islands hafa ýmsar útfærslur verið
ræddar, allt frá samvinnu í einstök-
um kjördæmum yfir í samstarf á
landsvísu. Andrúmsloftið sem ein-
kenndi starf Reykjavíkurlistans í
borgarstjórnarkosningunum í vor
gerir það að verkum að margir fé-
lagshyggjumenn hafa lítinn áhuga á
því að raða sér á þrjá tdl fjóra ffam-
boðslista og deila innbyrðis. Hlut-
irnir er hinsvegar ógleggri á lands-
vísu: Alþýðuflokkurinn í ríkisstjórn
með Sjálfstæðisflokknum og víglín-
umar milli flokka era ekki þær sömu
ffá einu kjördæmi til annars.
Líklegustu samstarfsflokkar Jó-
hönnu era Alþýðubandalagið, sem
hefur verið jákvætt gagnvart sam-
starfi, og Kvennalistinn, sem hefur
verið neikvæður.
Samstarf við Alþýðubandalagið
eitt og sér kemur varla til greina af
hálfu Jóhönnu. Alþýðuflokkurinn
hefur áður klofnað til vinstri og hóp-
ar flokksmanna gengið til liðs við AI-
þýðubandalagið og forvera þess. Jó-
hönnu líst illa á þessa sögulegu tilvís-
un. Þá segir Sigurður Pétursson að
stuðningsmenn Jóhönnu óttist í-
haldssöm öfl í Alþýðubandalaginu.
Kvennalistinn er lyldllinn að sam-
fylkingu en forystukonur þar á bæ
sýna samstarfi Iítinn áhuga. Það kann
þó að breytast enda hefur það kvisast
út að konur í forystu launþegasam-
taka á höfuðborgarsvæðinu séu tdl-
búnar að leggja Jóhönnu lið.
Síðusm daga hefúr lítdð gerst í um-
ræðum um samstarf Jóhönnu við
önnur stjórnmálaöfl.
- Þetta er varla komið á kaffihúsa-
stigið, segir einn félagsmaður í Birt-
ingu, en það Alþýðubandalagsfélag
er mjög hlynnt samstarfi á vinstri
kanti stjómmálanna.
í þingumræðum um stefúuræðu
forsætisráðherra sagði Jóhanna að „í
undirbúningi er stofúun nýrrar
stjómmálahreyfingar jafúaðarmanna
sem hefur það að markmiði að
mynda breiðan samstarfsvettvang
fyrir alla þá sem aðhyllast fi-amsækna
jafúaðarstefúu, þar sem meginá-
herslan verður lögð á atvinnuöryggi,
, jafúrétti, ábyrgð, samhjálp, valdj
dreifingu og siðvætt samfélag.“ A
næsm tveim til þrem vikum verður
skorið úr um það hvort jafúaðar-
mannahreyfing Jóhönnu tekur flug-
ið.
Páll Vilhjálmsson
Hasarinn í heilbrigðisráðuneytinu
að er með ólíkindum hvað við
íslendingar erum að verða
smásmugulegir. Skyndilega
má ekki neitt. Eg man þá tíð er einn
skólabróðir minn ók um ineð félaga
sína á ráðherrabíl föður síns og öllurn
fannst það í lagi. Ja, að minnsta kosti
sagði enginn neitt. Nú væri þessu ef-
laust slegið upp á forsíðu sorpritanna
og reynt að gera að brottrekstrarsök.
Eg hef rn.a.s. heyrt fólk fetta fingur
út í það að ráðherrafrar láti ráðherra-
bílstjóra sækja sig ef þær era í einka-
erindum.
Það er svo sannarlega vandlifað.
Jafúvel góðir og gegnir opinberir
starfsmenn era ekki óhultir Iengur.
Sögurnar úr heilbrigðisráðuneytinu
minna meir á ameríska sápuópera en
íslenskan veraleika. Landsmenn sein
hafa aldrei haft áhuga á opinbera
geiranum og jafnvel litdð niður á þá
sem þar vinna, keyra nú á sunnudög-
uin milli ráðuneyta til að athuga
hvort allt sé með felldu. Eitt ráðu-
neytanna var milli tannanna á fólki
fyrir nokkrum áram vegna ástarævin-
týris sem þar gerðist, en það væri
löngu gleymt ef hlutaðeigendur væra
ekki alltaf að rifja það upp á síðum
glanstímaritanna. En það hafði alltaf
verið hljótt um heilbrigðisráðuneyt-
ið. Reyndar beindust kastljósin að því
um tíma vegna gífurlegrar hörku ráð-
herrans í niðurskurðarmálum. En nú
er sá ráðherra farinn og kominn aft-
ur. I millitíðinni sat þar bráðhuggu-
legur ungur maður sem naut trausts
og virðingar þjóðarinnar. Þótti eiga
framtíðina fyrir sér.
1 fyrsta þætti var ungi fyrrverandi
heilbrigðisráðherrann undir smásjá,
en þó ekki eingöngu vegna starfa
sinna í því ráðuneyti. Hann var bor-
inn svo þungum sökum að allt snerist
um hann vikum saman. Jafúvel
mataræði hans þótti saga til næsta
bæjar. I öðram þætti var aðstoðar-
maður hans kynntur til sögunnar.
Fjallmyndarlegur karlmaður, sem af
tilviljun var mágur ráðherrans og því
lék fjölskyldan enn stórt hlutverk í
myndaflokknum. 1 þriðja þætti birdst
bróðir ráðherrans. Hann er prestur
útí á landi en gegnir jafúffaint þing-
mennsku og er formaður heilbrigðis-
nefúdar. Hlutverk hans var að flækja
atburðarásina enn frekar með því að
kalla núverandi heilbrigðisráðherra,
sem jafúframt er forveri fyrrverandi
heilbrigðisráðherrans tíl leiks. Sá lék
þó bara aukahlutverk og hvarf fljótt
úr sögunni. í fjórða þættí var kynntur
til sögunnar háttsettur embættismað-
ur þekktur fyrir störf sín að mannúð-
armálum. Sá virtist hafa unnið sér
það eitt til saka að komast að frábær-
um samningum við yfirboðara sína
og láta drauma hvers manns rætast,
þ.e. að vera áskrifandi að launum og
það frá mörgum. Nú barst leikurinn
út fyrir landsteinana. Ahorfendur
höfðu það á tilfinningunni að innan
ráðuneytisins væri bullandi valdabar-
átta og ekki dró það úr spennunni
þegar dóttír ráðuneytisstjórans var
skyndilega í aðalhlutverki. Ráðuneyt-
isstjórinn sem fram að þessu hafði
verið í þöglu aukahlutverki, eins og
opinberir starfsmenn eiga að vera,
var nú allt í einu í aðalhlutverki í
þessari flóknu fléttu. Dóttirin slapp
inn í ráðuneytið fyrir stjómsýslulögin
þannig að ekki var hægt að hanka
hana á því að vinna hjá föður sínum.
Þess í stað var reynt að gera það tor-
tryggilegt að hún tók ekld námslán í
ffamhaldsnámi sínu í Bandaríkjunum
heldur var í námsleyfi á launum frá
ráðuneytínu. Hvað skyldi verða
dregið fram í dagsljósið næst, fram-
hjáhald, kynferðisleg áreitni, mútur
eða vafasamar stöðuveitingar? Er
ftirða jiótt þjóðin bíði spennt effir
næsta þætti?