Mánudagsblaðið - 02.01.1950, Blaðsíða 6

JT....
Mánudagnr. 2. janúar 1950.
Framhaldssaga:
Goð sér sannleikann: en bann þegir
eitir LEO TOLSIOY
í borginni Vladimir bjó ung-1
ur kaupmaður að nafni ívanj
Dmitrich Aksanov. Hann átti
tvær sölubúðir og húsið, sem
hann bjó í.
Aksenov var laglegur maður,
Ijóshærður og hrokkið hárið,
gamansamur og hafði yndi af að
sy'ngja. ’ Meðan hann var enn
mjög ungur var hann vínlmeigð-
ur og ekki spakur við drukkinn,
þegar hann hafði drukkið meira
en hófi gegndi. En þegar hann
kvongaðist, hætti hann að drekka
nema rétt stöku sinnum.
Það var eitt sumar, að Aksen-
ov ætlaði að fara á markaðinn í
Nizhny, og þegar hann kvaddi
fjölskyldu sína, sagði konan
hans:: „Ivan, legðu ekki af stað
í dag, því að mig hefur dreymt
illa fyrir þér.
Aksenov hló og sagði: ,,Þú ert
hrædd um, að ég fari á kendirí,
þegar ég kem á markaðinn“.
Konan svaraði: ,,Eg veit ekki
við hvað ég er hrædd; en hitt veit
ég, að mig dreymdi illa. Mig
dreymdi að þú værir orðinn hvít-
ur fyrir hærum, þegar þú komst
heim og tókst af þér húfuna.“
Aksenov hló og sagði: „Það er
góðs viti. Sjáðu til, ég skal selja
allar vörurnar mínar og kaupa
handa þér fallega gjöf á markaðn-
um“.
Svo kvaddi hann fjölskylduna
og ók af stað.
Þegar hann var kominn hálfa
leið, hitti hann kaupmann, sem
hann þekkti og tóku þeir sér nátt-
stað á sama gistihúsi. Þcir átu
kvöldverð saman og lögðust svo
til svefns. Herbergi þeirra voru
samhliða.
Það var ekki venja Aksenov
að sofa lengi frameftir, og þar eð
hann vildi halda áfram,- meðan
hann væri svalur, vakti hann ek-|
ilinn fyrir dag og sagði honum að i
beita hestunum fvrir.
Svo fór hann til eiganda gisti-
hússins, sem bjó í smáhýsi að
baki,
hélt leiðar sinnar.
Þegar hann hafði farið um
tuttugu og fimm mílur, ríam
lrann staðar til þess að láta gefa
hestunum. Aksenov hvíldi sig
um stund í fordyrinu, síðan fór
hann út, bauð að hita á sjálfsjóð-
aranum, tók fram gítarinn sinn
og fór að leika á harín.
Allt í einu ók vagn með þrem
hestum fyrir og hringjandi bjöll-
um upp að gistihúsinu. Embætt-
ismaður og tveir hermenn stigu
;ut úr vagninum. Embættismað-
urinn gckk til Aksenov og tók
greiddi reikning sinn og
að spvrja hann, hver hann væri
og hvaðan harin kæmi. Aksenov
leysti greiðlcga úr öllu og sagði:
„Viljið þér ekki fá vður te með
mér?“ En cmbættismaðurinn hélt
áfram að spyrja hann spjörunum
úr og innti hann cftir því, hvar
hann hefði verið nóttina áður.
„Voruð þér einn eða með öðrum
kaupmanni? Sáuð þér hinn kaup-
manninn í morgun? Hvers vegna
fóruð þér úr gistihúsinu fyrir
dag?“
Aksenov furðaði á því, hve
maðurinn >purði alls þessa, en
lýsti þó öllú, eins og það hefði
gengið, en bætti svo við: „Hví
spyrjið þér mig svona margs, rétt
eins og ég væri þjófur eða ræn-
ingi? Eg er á ferð í verzlunarer-
indurn fyrir sjálfan mig, og það
er þarfleysa að spyrja mig svona“.
Þá kallaði embættismaðurinn
á hermennina og sagði: „Eg er
lögreglustjóri þcssa héraðs, og ég
er að spyrja yður, af því að kaup-
maðurinn, sem þér voruð nreð í
nótt, fannst skorinn á háls. Við
verðum að leita í farangri yðar.“
Þeir komu inn í húsið. Hcr-
mennirnir og lögreglustjórinn
opnuðu farangur Aksenovs og
leituðu í honurn. Allt í einu tók
lögreglustjórinn hníf upp úr
pokanum oghrópaði: Hvcr á
þennan hníf?“
Aksenov leit við og varð
O
hræddur, þegar hann sá blóðugan
hnífinn tekinn úr poka sínum.
„Hvernig stendur á því, að
hnífurinn cr blóðugur?“
Aksenov reyndi að svara, gat
varla komið upp nokkru orði.
Hann sagði mjög hikandi: „Eg
veit ekki — ekki minn“.
Þá sagði lögreglustjórinn: ,,í
morgun fannst kaupmaðurinn í
rúrni sínu skorinn á háls. Þér eruð
eini maðurinn, sem hefði getað
gert það. Húsið var læst innan
frá og enginn annar maður var
þar. Hér er blóðugur hnífurinn
í poka yðar, og svipurinn á and-
Iiti yðar og hegðun yðar koma
upp um yður. Segið mér, hvernig
þér drápuð hann og hve miklurn
peningum þér stáluð?
Aksenov sór þess eið að hann
hefði ekki gert þetta, að hann
hefði ckki séð kaupmanninn eftir
kvöldverð, að hann hefði enga
peninga, nema þau átta þúsund
rúblur, sem liann ætti sjálfur, og
að hann ætti ekki hnífinn. En
rödd hans var óstyrk, andlitið
fölt og hann skalf af hræðslu, cins
og hann væri sckur.
Lögreglustjórinn skipaði her-
mönnunum að binda Aksenov
o gláta hann upp í vagninn. Þeg-
ar þcir fjötruðu fætur hans og
flevgðu honum upp í vagninn,
grét hann og krossaði sig. Pen-
ingar bans og vörur voru teknar
iD D
af honum og bann var scndur til
næstu borgar og látinn þar í fang-
elsi. Rannsókn var hafin um inn-
ræti hans í Vladimir. Kaupmenn
°g
aðrir íbúar borgarinnar báru
honurn það vitni, að áður fyrr
hefði hann drukkið og sóað tíma
sínum, en væri nú vænn maður.
Málið kom fyrir rétt, og hann var
kærður um að hafa niyrt kaup-
merín frá Ryazán og rænt hann
tuttugu þúsund rúblum. Konan
hans var utan við sig af örvænt-
ingu og vissi ekki, hverju hún
ætti að trúa. Börnin henríar voru
mjög ung, og eitt þeirra var enn
á brjósti. Hún tók öll börnin með
sér og fór til borgarinnar, þar sem
maður hennar var í fangelsi. í
fyrstu var henni ekki lofað að
finna hann, en með þrábeiðni
fékk hún leyfi yfirvaldanna og
var hleypt inn til hans. Þegar
hún sá manninn sinn í fanga-
klæðum og járnum, luktan inni
meðal þjófa og glæpamanna, þá
féll hún í öngvit og raknaði ekki
við fyrr cn eftir langa stund. Þá
tók hún börnin til sín og settist
nálægt honum. Hún sagði hon-
urn tíðindi að heiman, og spurði
hvað fyrir hann sjálfan hefði
komið. Hann sagði henni allt
eins og var og hún spurði: „Hvað
tretum við nú gert?“
„Við verðum að senda bæna-
skrá til keisarans um að saklaus
maður verði ekki látinn týna líf-
inu.“
Konan hans sagöist hafa sent
keisaranum bænarskrá, en henni
hefði ekki verið sinnt.
Aksenov sagði ekkert, hann
varð aðeins hryggur á svipinn.
Svo sagði konan hans: Það
var ekki að ástæðulausu, að mig
dreymdi, að þú værir orðinn grá-
hærður. Manstu það? Þú hefðir
ekki átt að leggja af stað þann
dag.“ Hún fór með íingurna um
hár honum og sagði: „Elsku
Vanya, segðu konunni þinni
sannleikann; gerðirðu ekki
þetta?“
„Svo að þú grunar mig þá
líka! “ sagði Aksenov, og hann
huldi andlitið í höndum sér osr
fór að gráta. Þá kom inn hermað-
ur og sagði að konan og börnin
yrðu að fara, og Aksenov kvaddi
fjölskyldu sína í hinsta sinni.
Þegar konan og börnin voru
farin, rifjaði Aksunov upp fyrir
sér það, sem sagt hafði verið, og
cr hann minntist þess, að konan
hafði líka grunað hann, sagði
hann við sjálfan sig: „Það er eins
og crUð cinn o-eti vitað sannlcik-
O Ö D
ann; ég verð að heita á hann ein-
an og vænta miskunnar frá hon-
um.“
Og Aksenov sendi ekki fleiri
bænarskrár, gaf upp alla von, og
bað guð að hjálpa sér.
Aksendv var dæmd hýðing og
síðan var hann sendur í námurn-
ar. Hann var svo hýddur með
hnútasvipu ,og þegar Kann vat
gróinn sára sinna eftir hýðing-
una, var hann rekinn til Síberíu
mcð öðrum sakamönnum.
I tuttugu og sex ár var Aksun-
ov sem sakamaður í Síberíu.
Hann gerðist hvítur fyrir hærum,
skeggið varð sítt, þunnt og grátt.
Gleði lians öll var horfin. Hann
varð lotinn. Hann gekk hægt,
var fálátur og hló aldrei, en hann 1
baðst oft fyrir.
í fangelsinu lærði Aksenov
skósmíði, og aflaði sér þannig
nokkurs fjár, sem hann keypti sér
fyrir helgramanna sögur. Hann
las þær, þegar nógu var bjart í
fangelsinu, og í fangelsiskirkj-
unni las hann pistlana á sunnu-
dögum og söng í kirkjukórnum,
því að ennþá var rödd hans fögur.
Yfirvöldunum fangelsisins
geðjaðist vel að Aksenov fyrir
auðmýkt hans og fangarnir báru
virðingu fyrir honum; þeir köll-
uðu hann ,,afa“ og „helgamann-
inn“. Þegar þeir þurftu að biðja
fangavörðinn einhvers, þá höfðtj
þeir Aksenov jafnan að tals-
manni, og þegar fangarnir deildu
sín á meðal, beiddu þeir hann að
heiman, og hann vissi ekki einu
sinni, hvert kona hans og börn
voru enn á lífi.
Einn dag kom nýr hópur
sakamanna til fangelsisins. Um
kvöldið hópuðust gömlu fang-
arnir um þá nýkomnu og spurðu
þá, frá hvaða borgum eða þorp-
um þeir væru og fyrir hvað þeir
hefðu verið dæmdir. Aksenov
var meðal þeirra, sem settust hjá
þeim nýkomnu og hlustaði dapur
í bragði á það, sem sagt var.
Einn af sakamönnum var stór
maður vexti og hraustlegur, um
sextugs aldur, snöggklipptur og
gráskeggjaður. Hann var að
segja hinum, bví harín hefði verið
tekinn fastur.
,,]á, vinir“, sagði hann, ,,ég
tók aðeins hcst, sem var bundinn
við sleða, og var tekirin fastur og
kærður fvrir að hafa stolið hon-
um. Eg sagði þeim, að ég befði
aðeins tekið hann til þess að kom-
ast fyrr heim, og hcfði þá slcppt
hontim, og þar að auki væri ck-
illinn vinur minn. Og því sagði
ég, að þetta væri allt í lagi:
,,Nci,“ sögðu þeir, „þér stáluð
honum“. En ekki vissu þeir,
livernig. eða hvcnær ég. stal hon-
uni; En einu sinni gcrði ég vissu-
lega rangt, og hcfði því að réttu
lagi átt að vcra kominn hingað
fyrir lörígu, en í það skípti
komst ckki upp um mig. Nú er
ég sendur hingað fyrir alls engar
sakir.... En þetta er reyndar
lýgi, sem eg er að segja ykkur; ég
hefi kornið til Síbeiíu fyrr, en ég
var þar ekki lengi“.
„Hvaðan ert þú?“ spurði ein-
hver.
„Frá Vladimir; ætt mín er
þaðan og ég heiti Makar, og svo
er ég líka kallaður Semenich“.
Aksenov leit upp og sagðir
„Segðu mér eitt Senénich, þekk-
irðu nokkuð kaupmannsfjöl-
skylduna Aksenov í Vladimir.
Er hún enn á lífi?“
„Þekki hana? Auðvitað gerí.
ég það. Aksenovsfjölskyldan er
rík, þótt faðir barnanna sé í Sí-
beríu. Hann virðist hafa verið
syndaselur eins og við hinir. En
hvernig ert þú hingað kominn,
afi?“
Aksenov vildi ekki tala um ó-
lán sitt. Hann andvarpaði ein-
Engar fréttir fékk Aksenov að
skipa deilunni og dæma málið.
ungis og sagði: „Vegna synda’
minna hefi ég nú verið í fangelsi
í tuttugu og sex ár“.
Hvaða synda?“ spurði Makar
Semenich.
En Aksenov sagði aðeins;
„Jæja — jæja, ég hlýt að hafa átt
það skilið.“
Hanna ætlaði ekki að segja
meira, en félagar hans sögðu
þeim nýkomna, hvers vegna
Aksenov var kominn til Siberíu,
„hvernig einhver hefði myrt
kaupmann og falið hnífinn í
föggum Aksenovs, og hann hefði
vcrið dæmdur saklaus.
Þegar Makar Semenich heyrði
þetta, leit hann á Aksenov, sló á
hné sér og hrópaði: „Jæja, þetta
er furðulegt, blátt áfram furðu-
legt! En hvað þú crt orðinn elli-
legur afi!“
Hinir spurðu liann, því hann
væri svona hissa, og hvar hann
hefði séð Aksenov áður. En Mak-
ar Semenich svaraði því ekki.
Hann sagði aðeins: Það er furðu-
legt, að við skyldum hittast hér,
drengir!
Ut af þessum orðum fór Aks-
enov að velta því fyrir sér, hvort
þessi maður vissi, hver hefði
drepið kaupmanninn, svo að
Iiann sagði: „Þú hefur ef til vill
heyrt um það mál Semenich, eða
kannske þú hafir séð mig áður“?
Hvernig gat hjá því farið, að
ég heyrði um það. Heimurinn er
fullur af orðasveim. En þetta var
'fyrir löngu, og ég hefi nú glevmt
því, sem ég heyrði“.
„Kannske þú hafir heyrt, hver
drap kaupmanninn", sagði Aks-
enov.
Makar Sevenich sagði hlæj-
andi: „Það hlýtur að hafa verið
sá, sem hnífurinn fannst hjá í
pokanum. Hafi einhver annar
falið hnífinn þar — þá er hann
eins og sagt er ekki þjóftir, fyrr
en hann hefur vcrið tekinn.
Hvernig gat nokkur látið hníf-
inn í pokann þinrí', þar sem þú'