Mánudagsblaðið - 23.01.1950, Qupperneq 1

KARAKULMENNIRNIR HOTA MALSSOKN
3. árgangur. Mánudagur 23. jamúar 1950 4. töiublað.
rt r ’ri
- í blaSi þessu hafa birzt
•tvær greinar um karakúlmál-
jið mikla, og eins og les-
endur blaðsins munu minn-
ast, var þar í flestum atrið-
um farið eftir skýrslu þeirri,
sem samin var fyrir þrem-
ur árum að tiihlutan þess
öpinbera, b. e. a. s. ríkis-
ktjómarinnar. 1 skýrslu þess-
ari er t. d. Páll Zof. víttur
fyrir það, að hafa stuðlað
að því, að karakúlfénu væri
dreift út um landið. M. a.
á staði, sem lágu víðsfjarri
dýralæknum. Og liggur
nærri að halda, að margt
hefði aðruvisi farið, hefði
þeirri fáránlegu tillögu ver-
ið vísað frá. Það, sem Páll
hefur sér helzt til afsökun-
ar, er það, að hann hafði
ekki ráðið þvi, hversu stutt
einangrun fjárins var í
Þerney. Er talið að því hafi
ráðið dýralæknirinn Hann-
es Jónsson, sem nú er lát-
inn. Eitt er þó víst, að bað
voru Framsóknarmenn, sem
réðu því, að sá maður hlaut
dýralæknisstöðuna hér
'syðra. Það var pólitísk veit-
ing.
Má fullyrða, að öðruvísi
hefði farið, ef ágætismann-
inum Sigurði Hlíðar hefði
verið veitt staðan. En mætti
spyrja: Hvers vegna reyndi
Páll Zof., yfirmaður mála
þessara, ekki að koma í veg
fyrir þetta reginhneyksli, að
einangra karakúlféð aðeins
í fáar vikur? Hví mótmælti
hann ekki, í stað þess að
mæla með, að féð væri sent
úr Þerneyju þannig undir-
búið beint norður að Hólum
í Hjaltadal? Þessi atriði
málsins þarf nauðsynlega að
rannsaka nákvæmlega.
Karakálpestm er
ennbá höirð svipa. Á
fjárlögnm 1950 er áætl-
aðár 7,3 milljénir kr.
til hjálpár frá ríkinu,
og er það vitanlega lít-
ill Iiluiti þess tjóns, sem
veiki þessi veldur á
þessu nýbyrjaða ári.
Hvað Níels Dungal snert-
ir, má segja í stuttu máli,
að svo virðist sero hið fræga
bréf hans til Hermanns Jón-
assonar hafi komið 1 veg
fyrir, að erlendir sérfræð-
ingar væru fengnir þegar í
stað, til þess að athuga veiki
þessa, menn með langri
reynslu, og búnir góðum
tækjum. Það er enginn af-
sökun hjá Dungal, þó að
hann við og við hafi sent
lungnabita til rannsóknar er-
lendis. Vitanlega áttu erlend-
ir ' sérfræðingar að koma
hingað og dveljast hér og
kynnast því, hvernig veik-
in breiddist út.
Vio sjáum glöggt,
hve hættulegir lutngna-
bitarnir reyndust Bung-
ai, þar sem fyrsti bit-
inn, sem hann fékk til
rannsóknar raglaði
jafnvel hann sjálfan í
ríminu.
Nei, það stoðar ekki höfð-
ingjann að reyna að kenna
erlendum mönnum um mis-
tökin, t. d. Dr. Lodtz,. er
dvaldi á Hvanneyri. Hans
sök vai æfintýragreinin um
karakúlféð, það var hvorki
honum að kenna, að féð var
flutt inn, né hindrað, að al-
mennileg rannsókn erlendra
sérfræðinga færi fram tafarl.
á veikinni.
Bréf Dungals hið fræga til
Hermanns Jónassonar varð
þess valdandi, að honum var
trúað íyrir rannsóknum á
veikinni, og lækningu veik-
innar.
Dungal telur, að dr. Taylor
hafi ekki fyrstur mánna kom
izt að raun. um„ að hér væri
um vírussjúkdóm að ræða.
Ekki er nú hægt að draga
þær ályktanir af skýrslu rík-
isstjórnarinnar, heldur þvert.
á móti.
Eti eitt er víst, að bænd
umir í Borgarfirðinum
vora þegar í byrjun
vissir um, að einhvers-
konar sýklar væru or-
sakir veikinnar. Dung-
al hélt fyrst fram
Lunguabólgukenmng-
imni. Svo kom kenn-
ingin um lungnaorma.
Svo sniglakenningin.
Svo ein dásainlegasta
uppástunga, sem þekkzt
hefur, en sem þá
steypti utan um snill-
inginn sólgylltum glæsi
hjúp: Kenningin um, að
kynvökvar ormanna
væru aðalorsök veik-
innar.
Hugmyndaauður Dungals
mun vart eiga sinn líka, og
enginn leyfir sér að efa, að
hann hafi af heilum hug
gengið upp í þessum kenn-
ingum. Til dæmis að láta
sér detta í hug, að lungna-
ormar^iir framleiði svo kraft
mikla kynvökva, að hundruð
þúsunda af sauðfé lands-
manna bráðsýkist. Hvílík
kynorka hins íslenzka sauð-
fjárstofns. Dungal þekkir
manna bezt orku kynvökv-
anna, þekking hans á þessu
sviði er óvéíþngjanleg,'
enda lítur svð út sem bæði
Páll Z.f og Herm. Jónasson
hafi gengið í vatnið. •
Þann 7. nóvember 1936 rit-
ar Dungal atvinnumálaráðu-
neytinu á þessa lund:
“ .... Þrátt fyrir ýtar.
legar tilraunir hefur
ekki tekizí að sýna fram
á neina sýkla, sem gætn
verið orsök sjákdóms-
ins ,enda eru vef jabreyt
ingar heldur ekki
þannig, að báast megi
við ,að þær stafi afj
völdum sýkla ....“.
Þegar veikin hefur grass-
erað um meiri hluta byggð-
anna í 2 ár, kind smittað
kind í þúsundatali, slær snill-
ingurinn þessu föstu, e n g i p
s ý k 1 a r á f ie r ð i n i. Er
hægt að kornast hjá því að
líta svo á, að á þeim tíma-
mótum, sem þetta var ritað,
álity hain, að sýking á mill-
um einstakra kinda sé úti-
lokuð, og aðeins komi bless-
aðir ormarnir og sniglarn-
ir til greina?
Raunar eins og hér er fyrn
greint frá, slær hann í þessú
sama bréfi varnagla.
Hann segir:
„Um orsakir sjúk-
dómsins er enn ekkert
hægt að fullyrða. Svo
virðist sem eitthveri
efni safnist fyrir í lung-
uiium og hafi þau áhrif,
að þekjan tekur til að
vaxa stórkostlega. Eg
hefi grun um, að þetta
efni kunni að myndasi
í luiignaormunum. Ef
til vill að það séu KYN-
VAKAK þeirra, því að
kunnugt er, að unnt er
að framkalla krabba-
mein í dýrum með því
að dæla í þau kynvökv-
um, og þeim náskyldum
efnum“.
Á þessu stigi málsins er
tæplega hægt að álykta ann-
að en að Dungal álíti, að
Framhald á 2. síðu.
Ólafur Hvandal skrifar í dag grein um síldarbræðslustöðvar og oííugeyma í Örfirisey. Sjá grein Síldarbræðslustöðvar og olíugeýmar á 3. síðus