Mánudagsblaðið - 23.01.1950, Blaðsíða 3

I
Mánudagur 23. janúar 1950
MÁNUDAGSBLADIÐ
MÁNUDAGSÞANKAR
Jóns Reykvikings
Weira grjót
Þegar maður lítur yfir
kosningabardagann nú
fyrir bæjarstjórnarkosn-
ingarnar, hlýtur það að
vekja alveg sérstaka
furðu, hvemig vopnunum
er beitt. Að vísu erum við
íslendingar öllu vanir í því
efni, en þó er nú ef til vill
gengið taísvert lengra í
yfirborðshætti en venju-
legt er fyrir kosningar, og
er þó langt til jafnað.
] I»að má Segja, að barátta
minni hlutans snúist nær
eingöngu um að útmála,
livað ógert sé af alls kon-
ar framkvæmdum og um
■ leið er skuldinni skellt á
meirihlutann. Þetta er áuð
vitað að sumu leyti eðlileg
aðferð„en gallinn er bara
sá, að henni er beitt með
slíkum öfgum, að enginn
\ heyrandi maður getur lát-
| ið blekkjast. Því það er
augljóst, að ef fullnægja
'j ætti öllum kröfum minni-
> hluta flokkanna og yfir-
( boðum þeirra til kjósenda
| nú fyrir kosningar, þá
I væri það bæjarfélaginu og
þjóðinni í heild margsinn-
] ís ofviða. Yfirleitt ganga
] kröfur minnihlutans út á
\ liúsbyggingar til eins og
\ annars, en það er glöggt,
\ að hvorki væri imnt að
j kaupa allt það byggingar-
efni, sem tíl þar, né held-
'l ur er vinnuafl fyrir hendi
til að ljúka þessum fram-
! kvæmdum á fáum árum.
Minnihlutinn hefur á
margan hátt mjög góða
• aðstöðu til þess að ná sér
niðri á meii*ihlutanum, ein
1 mitt nú. En í kosningaá-
róðrinum bregzt þeim al-
veg bogalistin. Þar vantar
alla „línu“: Hver flokkur
minnihlutans hrópar um
framkvæmdir, en fátt þó
] sameiginlegt um það með-
al þeirra allra. Svo er auð'
vitað eklú nóg að byggja
hús. Bæjarfél. þarf margra
muna með og rekstur þess
er fjölbreyttur. En minni-
hlutinn TALAR ALLS
EKKI EM NEITT ANN-i
' AÐ en þörf á nýjum liúsa-
byggingum og öðrum
skyldum framkvæmdum.
Þetta er nokkuð eiuþætt.
Pilsadekur
! Ef litið er yfir „kandí-
. data‘“-hópinn er fátt um
fína drætti. Það er naum-
i ast sjáanlegur nokkur
maður hjá minnihlutan-
um, sem sé áliílegur
„kommúnalpolitiker“.
Hvað þýðir að vera að
bjóða upp á lækni og
hjúkrunarkonu til að reka
; bæjarfélag? Eða lögfræð-
Síldarbræðslustöðvar og olíugeymar
Brennur Reykjavík í náinni framtíð?
ing af skrifstofu sakadóm
ara, sem aldrei hefur
fengizt við annað síðan
hann kom frá græna borð-
inu en elta smáþjófa og
dæma þá á ábyrgð síns yf-
irmanns? Meirihlutinn hef
ur hér það fram yfir, að
þeir, sem þar eru á oddi,
eru þaulkunnugir öllum
bæjarmálum og hafa
staðið úti í alls
konar veðrum í þvi
praktíska Iífi. Þó eru þar
auðvitað undantekningar,
sem spilla fyrir. Yfirleitt
eru listar minnihlutans,
og þó sérstaklega Fram-
sóknar og kommúnista,
miðaðir við hreint kjós-
endadekur og alls ekkert
annað. Ivemur þetta eink-
um fram í því, hve mikið
er seilzt eftir atkvæðum
kvenfólksins. Það er lær-
dómur frá Kannveigar-
skandalanum. En þetta
pilsadekur iofar engu
góðu, því á bak við það
felst ekkert annað en kjós
endabrall af auðvirðileg-
ustu tegund. Engum heil-
vita manni dettur í hug,
að bænum væri bezt stjóm
ða af Sigríði Eiríks og
Katrínu Thoroddsen, og
þær era ekki heldur settar
á listana af því, að nokk-
ur treysti þeim til nokk-
urs, sem gagn er í. Þetta
eru „pIatform“-brúður og
ekkert annað.
Sundrung minnihluians
Það blasir nú við, að
Sjálfstæðisflokkurinn hlýt
ur að verða mestu ráðandi
í landsmálunum á næstu
tímum. Ef til vill gerist
þar stefnubreyting imdir
forystu hans. Stjóm bæj-
arins lilýtur að laga sig að
miklu leyti eftir stjórn
landsins. Það er óhjá-
kvæmilegt. Eins og nú
stendur, er eðlilegast og
affarasælast, að land og
bær lúti sömu yfirstjóm.
Auk þess veit enginn lif-
andi maður, hvað tæki
við, ef minnihlutinn sigr-
aði. Þar sýnist ekkert sam
starf geta átt sér stað.
Við mundi taka bræðings-
stjórn Sjálfstæðisflokks-
ins og Alþýðuflokksins, ef
að líkum lætur. En svo má
hugsa sér, að Sjálfstæðis-
menn neiti algerlega að
mynda samsteýpustjóm.
Þá yrði að kjósa upp, þvá
bæjarstjórain væri þá ó-
starfshæf. Ef til vill er
getuleysi minnihlutans til
samkomulags stérkasta
haldreipi meirihlutans, og
það er atriði, sem enginn
kjósandi getur leitt hjá
sér að hugleiða.
Fyrir nokkrum mánuðum
sást þess getið í blaði, að
olíufélögin hér í Reykjavík
hafi farið fram á það við
bæjarstjórn, að fá stað " í
Örfirisey til starfsemi sinn-
ar. Þetta hefur þeim dottið
í hug, þegar þau sáu, að hluti
af eyjunni var tekinn und-
ir síldarbræðslustöð og full-
sannað var með framkvæmd-
um þar, að h. f. Kveldúlfur
og valdhafar bæjarins, þ. e.
bæjarstjórn og borgarstjóri,
höfðu hvort sem var bundið
Örfirisey undir grútarbræðslu
stöð, þó að það væri að vísu
gert að bæjarbúum forn-
spurðum. En slíkt gaf olíu-
félögunum öruggari vissu
um góðan árangur viðvíkj-
andi sinni málaleitun. Um
þetta hefur svo verið næsta
hljótt síðan.
En fyrir nokkrum vikum
stóð í einu dagblaði bæj-
arins, að hafnarnefnd hefði
samþykkt að veita tveim ol-
íufélögum lóðarréttindi þar,
sem sé að leyfa þeim að
hafa olíumiðstöð sína
á eyjunni.
Reykvíkingum finnst víst
ekki mikið við þetta ráða-
brugg að athuga, enda mun
þeim ekki hafa fundizt það
nein goðgá, þegar síldar-
bræðslustöðin var reist í Ör-
firisey. Það var látið óá-
talið af meginþorra bæjar-
búa, og fengu þeir, sem að
því stóðu, að halda því verki
áfram í skjóli þess valds,
sem þeir töldu sig s j á 1 f i r
hafa til þess. Miklum fjölda
mætra manna fannst þó slíkt
hin mesta fjarstæða.
Um það leyti, sem hafizt
var handa um þessar frægu
framkvæmdir, skrifaði ég og
fleiri í blöðin um þetta
skemmdarverk og mótmælt-
um því. Sýndum við fram á.
hve mikil fjarstæða það væri
að byggja síldarbræðslustöð
í Örfirisey. Eg sýndi fram
á, eftir bæði hérlendri og
erlendri reynslu, að síldveiði
mundi ekki verða hér ná-
lægt á næstu árum, vegna
þess, að hvalveiðistöð var
starfrækt í Hvalfirði, og
einnig vegna hinnar gegnd-
arlausu rányrkju, sem átti
sér stað þegar síldin veidd-
ist sem mest þar fyrir tveim
árum. Enginn veit, hve mörg
hundruð þúsundir mála hafa
þá sokkið þar til botns af
dauðri síld úr þeim nótum,
sem alltaf voru að springa.
Þetta liggur nú þar í botn-
inum sem kasúldin leðja og
eitrar sjóinn út frá sér. All-
ar röksemdir fyrir þessu og
bendingar um það voru virt-
ar að vettugi. Þeir herrar,
sem að þessu glæpaverki
stóðu, hunzuðu allar leið-
beiningar sér reyndari og
framsýnni manna.
Verksmiðjan var drifin
upp og tugum milljóna kr.
sóað þar í botnlausa hít, sem
höfuðstaðarbúar mega svo
taka á sínar herðar, eins og
þegar er komið á daginn.
Ætli einhver launi þeim ekki
lambið gráa núna um kosn-
ingarnar?
Á stofnfundi Fegrunarfé-
lagsins benti ég á og upp-
lýsti, að hér væri um óaf-
sakanlegt frumhlaup að ræða
og gerði ráð fyrir, að þeg-
ar önnur bæjarstjórn kæmi
til sögunnar, mundi verk-
smiðjan verða rifin. Nú geri
ég ekki ráð fyrir, að það
verði gert að sinni, því að
líklegt má telja, að varla
verði minni vinnukostnaður
við að rífa hana en reisa.
Sennilega verður hyggileg-
ast og minnstur skaði, úr
því sem komið er, að láta
hana standa óhreyfða, þar
til hún grotnar niður af
sjálfu sér, eða þar til að
bæjar- og ríkissjóður í sam-
einingu hefðu bolmagn til
þess að þurrka þessa óprýði
höfuðstaðarins burtu úr Ör-.
firisey. Því eins og nú standa
sakir um fjárhagsvandræði
þjóðarinnar, eins og upplýst
var nú um áramótin, virðist
ekki viðlit að gera neinar
framkvæmdir í því efni. En
hvort Fegrunarfélag Reykja-
víkur vex að áliti fyrir að-
gerðir sínar eða aðgerða-
leysi þessu viðvíkjandi, með
an verksmiðjan stendur
þarna óhreyfð, er annað mál.
Annað mál, sem þó mjög
er skylt þessu, vil ég minn-
ast á með fáum orðum. En
það er fljótandi síldarverk-
smiðjan Hæringur. Eg þarf
ekki að fara mörgum orðum
um þá mislukkuðu fram-
kvæmd, það hafa svo margir
rabbað og ritað um það fyr-
iftæki, sem enginn botnar í
hvernig til er orðið, nema
hvað sagt er að Marshall-
hjálpin hafi verið notuð í
það, ásamt ríkis-, bæjar- og
einstaklings-framtaki. Eg vil
aðeins benda þeim, sem að
þessu Hærings-fyrirtæki
standa, á það, að bæta ekki
gráu ofan á svart með því.
að láta þessa ennþá fljót-
andi síldarverksm. sökkva
til botns við Ægisgarð —
beztu, nýjustu og dýrustu
hryggju í höfninni — með
öllum þeim vélum, sem 1
hana hefur verið hlaðið,
heldur taka úr henni vélarn-
ar, þó að mikið kosti, og
geyma þær í verksmiðjunni
Faxa í Örfirisey. Fleyta síð-
an skipsskrokknum burt úr
h|öfninni og koma honum
fyrir annars staðar, þar sem
ekki yrði eins .mikið tjón af,
þó hann sykki, eins og þar
sem hann er nú. Það yrði
óframjkvæmanlegt að ná
honum þaðan aftur, eftir að
hann væri sokkinn til botns
þarna í höfninni, eða ókleift
kostnaðarins vegna fyrir
hafnarsjóð.
Kem ég þá aftur að þeirri
hugmynd eða ráðagerð, að
olíugeymar verði settir upp
í Örfirisey, til viðbótar
þeirri skemmdarstarfsemi,
sem eyjan hefur þegar orðið
fyrir. Verði þetta fram-
kvæmt, má búast við, að það
yrði til stórtjóns fyrir Rvík,
eða jafnvel til eyðilegging-
ar höfuðstaðnum. í riti
mínu ,.Reykjavík — Örfiris-
ey“, sem ég gaf út 1948,
sýndi ég fram á, hver hætta
bænum gæti stafað af því á
stríðstímum, að starfrækja
síldarbræðslustöð í Örfiris-
ey, sem þá yrði auðvitað
sótzt eftir að sprengja. Sú
hætta margfaldast við það,
að hafa þar líka olíugeyma,
því að ef sprengjum yrði
varpað á eyjuna, mundi olí-
an og síldarlýsið (ef nokkuð
væri) renna logandi yfir
höfnina. Annað eins hefur
komið fyrir í öðrum lönd-
um. Hver væri það þá, sem
vildi eiga það á samvizk-
unni, að hafa stuðlað að því,
að svo færi?
Á fundi þeim í Fegrunar-
félaginu, þar sem rætt var
um bræðslustöðina í Örfiris-
ey, lýsti Sigurður Ólaaon
hrl. því yfir, í hinni snjöllu
mótmælaræðu sinni, að það,
sem ég hefði sagt um þessi
mál í fyrrnefndu riti mínu,
væri í fyllsta máta réttmætt
og íhugunarverð staðreynd.
í styrjöld er, eins og mönn-
um er kunnugt, mest sótzt
eftir að sprengja olíustöðv-
ar og annað það, sem hern-
aðarþýðingu hefur. Er þá
nokkurt vit í að ætla, að önn-
ur hernaðarsjónarmið ríki
hér á íslandi en um heim
allan? Jafnvel þó að ekki
væri um styrjöid að ræða,
gæti samt hætta vofað yf-
ir og hún af mannavöldum,
eins og hefur sýnt sig hér
ekki alls fyrir löngu, og til
eru þeir menn í okkar þjóð-
félagi, sem hafa ánægju af
að horfa á sem allra stærstu
brennu, hvað sem það kost-
aði þá sjálfa og þjóðfélagið.
Ennfremur kemur oft fyrir
sjálfs-íkveikja.
Hvaða hugsunar’náttur rík-
ir meðal. ráðandi manna
Reykjavíkurbæjar, ætla þeir
að setja höfuðstað okkar í
jafn-gífurlega hættu eins og
af þessu gæti stafað? Er nú
Hvalfjörður ekki fullnægj-
andi til þess að hafa þar
olíustöðvar? Svo virðist sem
þeir fáu menn, sem að þessu
ráðabruggi og framkvæmd-
Framhsdd á 6. eíðu* j