Mánudagsblaðið - 29.01.1950, Blaðsíða 3

Sunnudagur 29. janúar 1950.
MÁNUDAGSKLAÐH)
ÞJÓÐLEIKHÚS!Ð SENN FULLCERT
um
hafa borizt
Stntt samtal við Þjóðleikhússstjóra
Það er ekki ofsögum sagt, að ]
Reykvíkingar hafi beðið með ó-
þreyju eftir því, að Þjóðleikhúsið
yrði opnað. Gamla Iðnó er fyrir
löngu hætt að fullnægja kröfum
leikenda og leikhúsgesta.
Á síðari árum hefur leiklist-
inni hér fleygt geysil. fram, og í
hóp íslenzkra leikara hafa nú
bætzt ungir hæfileikamenn og
konur, sem hafa lært í erlendum
leikskólum og eru fullir áhuga á
að korna leiklistarmálum okkar á
grundvöll sambærilegan við
fremstu lönd leiklistarinnar. —
íslendingar hafa vegna aukinna
samgangna og velmegunar getað
ferðazt erlendis og kynnzt og séð
af eigin reynd leikstarfsemi þar.
Kröfur þeirra á hendur leikurum
hafa aukizt, og leikarastéttin hef-
ur brugðizt vel við til þess að upp
fylla þær kröfur.
Tíðindamaður Mánudags-
blaðsins brá sér í Þjóðleikhúsið
nú í vikunni, til þess að spyrjast
fyrir um framkvæmdir þar og til
þess að skoða og svo skýra ykkur
dálítið frá, hvernig hornsteinn ís-
lenzkrar leikhúsmenningar lítur
út.
Þjóðleikhúsið er fögur bygg-
ing. Þegar gengið er inn tmi að-
aldyr þess, kemur maður í stórt
anddyri, en þar fyrir miðju _er
miðasalan. Til beggja handa eru
svo breiðir gangar, og þar eru
einnig fatageymslur fyrir þá
gesti, sem sæti eiga á þeirri hæð
aðalsalsins. Breiðir stigar liggja
upp á hinar tvær hæðir þess hluta
leikhússins, sem gestum eru ætl-
aðar. Niðri í kjallara hússins er
stór veitingasalur og smærri her-
bergi til beggja handa, sem ætluð
eru einnig til veitinga. Ætlazt er
til, að veitingar verði þar á hverj-
um degi bæði fyrir gesti leikhúss-
ins og aðra.
Sýningarsalur er stór og fagur,
og sætafjöldinn er 661-. Salnum
er skipt í þrjár hæðir, og rúmar
sú neðsta 390 sæti, en hin skipt-
ast á pallsætin. Fremst beggja
megin í salnum eru stúkur tvær
sitt hvorum megin, hvor upp af
annarri. Neðri stúkan til vinstri
er ætluð forseta íslands og gestum
hans, en aðrar stúkur gestum. —
Veggir salarins eru klæddir brún-
um viði og öll sætin bólstruð, og
hin þægilegustu. Fyrir framan
leiksviðið er svo hljómsveitar-
gryfjan og rúmar hún milli 30 og
40 manns. Skyggir því hljóm-
sveitin alls ekki á sviðið eins og
oft bar við í Iðnó.
Leiksviðið er stórt og rúmgott.
Kallast það hringsvið, því að
skipta má því í fjóra hluta og hafa
þannig tilbúin f jögur svið, ef leik
ritið krefst þess. Þegar fyrsta atr-
iði leiksins er búið, þarf ekki ann-
ars en snúa „senunni" fjórðung
úr hring, og blasir þá við áhorf-
endum alveg nýtt umhverfi. —
Þetta er ekki einungis tímasparn-
aður, heldur og þægilegt fyrir
leikstjóra, þar sem þeir verða oft
að sleppa atriðum úr leik, þar
sem algjör breyting á sviðinu þyk
ir of tímafrek. í sumum leikrit-
um, eins og t. d. Nýjársnóttinni,
er þó allt sviðið notað í einu, en
það er oftast gert, þegar um úti-
,,senur“ er að ræða. Fyrir ofan
leiktjaldið og til hliðanna getur
að líta fjölda ljósa og annarra
tækja, sem nota á við ljósabreyt-
ingar og önnur áhrif í leiknum.
Til öryggis áhorfendum hefur
verið smíðað járntjald, sem getur
á augnabliki einangrað aðalsalinn
frá sviðinu, ef t. d. eldur yrði
laus á senunni. 1
Blaðið sneri sér til Þjóðleikhús-
stjóra, Guðlaugs Rósinkranz, til
þess að spyrjast fyrir um ýmislegt
varðandi leikhússtörfin.
,,Er ekki leikhúsið að verða til-
búið fyrir sýningar?"
■ „Verkinu miðar mjög vel á-
fram, má segja, að ekki standi á
öðru en vélum á leiksviðið til þess
að við getum farið að byrja að
sýna, en ekki er enn hægt að
fullyrða, hvort okkur tekst að
opna 1. marz, eins og búizt var
við. Þó er unnið af kappi að því
að fullgera allt, svo að ekki standi
á okkur, þegar vélarnar koma.“
„Flvernig verður fyrirkomu-
lagið á sýningunum?"
„t ráði er að hafa alltaf tvær
eða þrjár sýningar í gangi, sem
séu hvor sitt kvöldið eða eftir því
sem ástæður leyfa. Þegar við
byrjum að sýna^ verða t. d. þrjú
leikrit tilbúin, en þau eru Nýárs-
nóttin, leikstjóri Indriði Waage,
Fjalla-Eyvindur, leikstjóri Har-
aldur Björnsson og tslandsklukk-
an, leikstjóri Lárus Pálsson."
„Eitthvað hefur heyrzt um
það, að ykkur hafi borizt mikið
af umsóknum um miða á frum-
sýningar, en að þegar sé búið að
ráðstafa þeim. Hefut nokkuð ver-
ið ákveðið um það?“
„Það er ekki búið að ákveða,
hverjir fá frumsýningarmiða. Þeg
ar við ákveðum það, þá verða um-
sóknirnar teknar fyrir eftir þeirri
röð, sqn þær bárust okkur, og
nú hafa okkur borizt 1600 um-
sóknir. Þjóðleikhúsið verður ekki
fyllt af frumsýningargestum, en
ákveðið er, að á annað hundrað
miðar verði seldir almenningi,
svo að gestir í bænum hafi jafnt
tækifæri og aðrir til þess að sjá
sýningarnar. Fastir frumsýningar
gestir eru auðvitað sjálfsagðir. —
Miðar á frumsýningar eru 50%
dýrari, og okkur ber skylda til
þess að líta á fjárhagshliðina eins
og aðrar hliðar þessa máls.“
„Hvað er starfslið Þjóðleik-
hússins margt?“
„Fastráðið starfsfólk er 35, en
auk þess eru svo leikarar og aðrir,
eftir því sem þörf krefur í hvert
skipti. Okkur hafa borizt mjög
margar umsóknir um stöður við
leikhúsið, og daglega berast okk-
ur fyrirspurnir þess efnis.“
Þjóðleikhússtjóri sýndi mér nú
þann hluta byggingarinnar, sem
eingöngu er ætlaður starfsfólki
og leikurum. Inn af skrifstofu
hans er herbergi, sem .er vinstra
megin við senuna, sem ætlað er
fyrir þá, sem ákveða útlit leik-
sviðsins í hverju atriði. Þar eru
gerðar áætlanir og mældar út
stærðir hvers hlutar, sem á að vera
á sviðinu, en það gerir Finnur
Kristinsson, aðstoðarmaður Ingva
Þorkelssonar, leiksviðsstjóra, í
samráði við hann og leikstjóra.
Endanlega ákvörðun og tillögur
verða að hafa samþykki leiksviðs-
stjóra og leikstjóra.
Bak við sviðið eru starfsher-
bergi leiksviðsstjóra og leikara,
en á hæðinni fyrir ofan er bún-
ingsherhergi. Á efstu hæðinni í
norðurhluta byggingarinnar er
æfingaherbergi, og þar eru leik-
sýningar æfðar unz lokaæfingar
og búningsæfingar fara fram. í
leikhúsinu er einnig saumastofa,
og þar eru allir búningar saumað-
ir. Sem dæmi um, hversu mjög
verður að vanda til sýnír,y;ar, má
geta þess, að í Fjalla-Eyvindi
þurfa leikendur hvorki meira né
minna en 244 flíkur, sem sauma-
stofan þarf að gera. í Nýjársnótt-
ina þarf 30 búninga. Leiksviðs-
munir í Fjalla-Eyvindi eru 71
að tölu. Leikhússtjóri skýrði frá
því, að eftir að hætt væri að sýna
þessi ,,standard“ íslenzk leikrit,
eins og Fjalla-Eyvind, yrðu bún-
ingar ekki skornir í sundur og
satunaðir úr þeim aðrir búningar,
heldur yrðu þeir geymdir þar til
sýningar tækjust aftur og ef til
víll lánaðir leikfélögum úti á
landi.
Þegar fram í sa:kir er áreiðan-
legt, að þetta verður ódýrasta að-
ferðin.
Auk saumastofunnar hefut
Þjóðleikhúsið einnig smíðastofu,
þar sem smíðaðir eru hihy: ýmsu
munir, sem notaðir eru í leik-
ritum.
Þá er einnig málarastofa, þar
sem leiktjöld eru máluð.
Það fer ekki hjá því, að allir
þeir, sem leiklist unna, fagna því,
að sú stund, sem dyrnar opnast
og leiksýningar hefjast, er senn
komin.
Með cpnun Þjóðleikhússins
hefst nýtt tímabil í sögu íslenzkr-
ar leiklistar. Leiklistin í sérhverju
landi er oft talandi tákn þess
menningarstigs, sem þar ríkir.
Ungir leikarar og leikkónur
eru nú komin heim, eftir að þau
hafa menntazt í erlendum leik—
skólum. Opnun Þjóðleikhússins
gerir þeim kleift að stunda starf
sitt óhindrað. Þeim er nú kunn-
ugt, að kröfur áhorfenda verðæ
jmeiri, eftir því sem aðstæður allar
jbatna hjá leikurum.
1 A. B.
en satt er
. ... að Lindberg var 67. mao-
urinn, sem flaug yfir Atlants-
hafið án þess að hafa viðkomu.
Sir A. Whitton BroWn flaug yfir
Atlantshafið árið 1919, frá NeW
Foundland til írlands, og síðan
flugu bæði þýzkir og enskir flug-
menn yfir hafið á undan Lind-
berg. Það er því eintómur mis-
skilningur, að Lindberg hafi fyrst
ur manna flogið yfir Atlants-
hafið.
★
.... að Joseph de Mai fædd-
ist með tvö hjörtu og seldi skrokk
inn á sér til hins brezka Academy
of Medicine fyrir um þrjú þús-
und dollara.
★
. . . . að árið 1851, þegar Nap-
oleon 3 hrifsaði undir sig völdin
í Frakklandi, þá komu skilaboð
til hans um, að skríllinn væri um
það bil að ráðast á herdeild þá,
sem gætti bústaðar konungs. —
Einn af vinum keisarans, de St.
Arnaud greifi, var nærstaddur og
voðalega kvefaður og sagði um
leið og skilaboðin komu „ma sa-
crée toux“ (bölvað kvefið).
Sá, sem kom með skilaboðin,
hélt, að greifinn hefði sagt „mas-
sacrez tout“ (drepið þá alla) og
fór aftur með skipunina. Þess
vegna skutu hermennirnir á hóp-
inn, cg þúsundir manna voru
drepnar.
★
.... að Dr. Schmeckegut
(bragðast vel) í Vínarborg
breytti nafni sínu í Dr. Schmecke
besser (bragðast betur).
★
.... að herra Reinach, einnig
í Vínarborg, var svo timbraður að
hann setti 25 punda ísköggul á
höfuðið á sér og lét hann bráðna
þar.
★ -
,... að Cyrus, konungur Pers
íu, þekkti hvern hermann í her
sínum með nafni.
t i(-
....að „Bobby“ Leach, sem
fór yfir Niagarafossana í tunnu
árið 1911 og vann sér heims-
frægð fyrir þetta afrek, steig á
bananabörk í Christchurch, Nýja
jSjálandi, datt og lézt upp úr því
29. apríl 1927.
★
.... að Elizabeth Bathory,
greifaynjan fræga í Ungverja-
landi, sem kölluð var tígrisdýrið,
drap 650 þjónustustúlkur á sex
árum. En vegna þess að hún var
aðalskona var ekki hægt að refsa
henni.
★
.... að dóttir Shakespeare var
hvorki læs né skrifandi.
★
... að Madame de Mainten-
on, „vinstri“ kona Lúðvíks 14.
Frakkakonungs, lét sér blæða
tvisvar í viku til þess að hún roðn-
aði síður af sögunum, sem sagðar
voru meðal hirðarinnar.
★
.... að mestu laun, sem
nokkrum manni hafa verið greitt
fékk Joseph 1. keisari Austur-
ríkis. Árslaun hans námu krón-
ur 22,060,000 á ári. Þetta vora
bara laun hans, svo að ekki má
rugla þeirn saman við tekjur þær,
sem hann hafði af eignum sínum
og öðru.
★
.... að amerískur Kínverji var
svo hrifinn af flugi Lindbergs yf-
ir Atlantshafið, að hann kallaði
barnið sitt „One Long Hop“.
★
.... að sú stétt, sem flesta
dýrlinga hefur framleitt, er leik-
arastéttin. St. Genest, St. Arda-
leon, St. Porphyre, St. Pelagie.
★
.... að Madame Marie 01-
livier, sem var dæmd fyrir að
giftast tveim mönnum í einu,
hlaut þann dóm, að hafa tvennar
|karlmannsbrækur um hálsinn ú
sér það sem eftir var ævinnar.
.... að það cíeyja 68 menn á
mínútu hverri, 97.920 á dag og
35.740.800 á ári hverju.
★
.... að Murad 4. Súltár*
Tyrklands, erfði 240 eiginkonur,
þegar hann tók við völdum. —
Hann ákvað að losna við þær, og
aðferðin, sem hann notaði var sú',
að hann lét þær í poka, eina í
no lííicfani Keim í Rosooms.