Mánudagsblaðið - 20.02.1950, Page 3

Mánudagur 20. febrúar 1950.
MÁNUDAGSBLAÐIÐ
3
Bragi Steingrimsson dýralœknir:
SAUÐFJÁRPESTIR 0G
r
Mánudagsblaðið hefur tal-
ið próf. Dungal eiga þátt í
því, að ekki var fenginn sér-
fróður maður í upphafi til
þess að rannsaka íslenzka
sauðfjárpest. Líklega er þetta
satt, því allur gangur þess-
ara mála hefur minnt á sög-
una um karlinn, sem gat tal
ið mönnum trú um það, að
söðlasmiður kynni betur að
sóla skó en skósmiður. Gang
ur málanna hefur mótazí af
áróðri frægs, áifjölhæfs, ís-
lenzks vísindamanns og
prófessors.
Allstaðar í heiminum
nema á íslap(ji, hafa dýra-
læknar verið viðíurkenndir
að vera sauðfjársjúkdóma-
sérfræðingar, en samt er
ekki skrifað, að hingað vanti
erlendan dýralækni til þess
að rannsaka sauðfjárpestir,
heldur bara einhvern erlend
an sérfræðing. Áróður Dung-
als hefur líka beinzt að því,
að dýralæknar væru óhæfir
:til hverskonar >vísindalegrar
rannsóknarstarfsemi, og þó
veit hann, að þetta er rangt.
En hann veit líka, að áróður
inn getur borið árangur, því
hann þekkir starfsskilyrði
dýralæknanna og stéttar-
bræðra sinna, héraðslækn-
anna, og veit, að hvorugir
búa við daglega þjálfun í vís
indalegri rannsóknarstarf-
semi. Mörgum blöskrar hrok
inn og sjálfbirgingsháttur
prófessorsins gagnvart prest-
um og guðfræðingum. Þó er
þetta bara alveg samskonar
framkoma og hann hefur
sýnt dýralæknum. Hann hef
ur brigzlað þeim um margs-
konar vanþekkingu og ó-
hæfni í starfi, en útyfir gekk
í útvarpserindinu fræga
(1936 eða 1937), þegar hann
taldi þá yfirleitt illa mennt-
aða menn og óhæfa til vís-
indalegra starfa. Þessi ósann
indi hafa líkl. átt þátt í því
að héraðs-dýralæknar hafa
verið settir í lægri launaflokk
en héraðslæknar. Meðal ann-
ars vegna launakjaranna
sækjast ungir menn ekki eft-
ir að nema dýralæknavísindi.
íslenzkir menn fást ekki í
héraðs- dýi'alæknisembættin,
og SVO hljótast vandræði af.
Blekkingarstarfsemin hef-
ur kostað miklu meira en
menn gera sér grein fyrir.
Þetta má sanna með því að
benda á skýrslur, sem sýna,
að velgengni þjóða í land-
búnaði stendur oft í réttu
hlutfalli við það, hve fjöl-
mennar og duglegar dýra-
læknastéttir þeirra eru. Mik-
il verðmæti fara forgörðum
í heiminum vegna vöntunar
á dýralæknum, og 1 löndum
þar sem menn búa án dýra-
lækna, er kyrrstaða í land-
búnaði algengari og tap á
landbúnaðarframleiðslunni.
Bandaríkjamenn hafa
glöggan skilning á þessum
staðreyndum, og þessvegna
var viðreisnarhjálp þeirra til
handa Grikkjum méðal ann-
ars að verulegu leyti fólgin í
dýralækningum. Samt heldur
blekkingarstarfsemi. gagn-
vart dýralækningum áfram
og það með sama bægsla-
gangi og heimskulegum skrif
um og áður, því líklega vill
prófessorinn auka hróður
sinn á starfsviði dýralækna.
Þá telur hann Dr. Lotz
vera upphafsmann sauðfjár-
pestanna. Prófessorinn kall-
ar Dr. Lotz, erlendan sérfræð
ing, og á hans máli á það
v4st að vera eitthvað meira
en dýralæknir. En sannleik-
urinn er sá, að Dr. Lotz var
þýzkur búfræðingur, en alls
enginn dýralæknir, eða biafði
líka menntun og Páll Zop-
honíasson. Þennan þýzka
Doktor í búfræði hafði ríkis-
stjórnin fengið til þess að
rannsaka sauðfjárpest alveg
eins og prófesor Dungal
seinna. Þá skrifar prófessor
inn um mann, sem gaf óvís-
indalegt vottorð með kara-
kúlfénu. Telur hann mann-
inn vera einskonar yfirdýra-
lækni við dýralæknastofnun
í Halle. Vitanlega verður að
birta þetta vottorð opinber-
lega, svo menn geti vitað
deili á stofnuninni og mann-
inum. í þessu sambandi þyk-
ir Dungal gaman að geta þul
ið upp læknisfræðileg sann-
indi, en hann varar sig bara
ekki á því, að sörnu kenni-
setningar, sem hann staglast
á í háskólanum, eru líka
stundum þuldar í öllum dýra
lækna-háskólum heimsins,
eins og t. d. að enginn lækn-
ir geti fullyrt urri skepnu, að
hún sé algjörlega heilbrigð.
Greindir menn eru fyrir
löngu orðnir leiðir á vísinda
legu stagli Dungals, sem
missir marks, þegar þeir enn
verða að geta sér til um raun
verulegan vísindalegan árang
ur sauðfjárpestarannsókna.
Grundvöllur pestavarna
þurfti frá fyrstu tíð að vera
vísindalegur, en þar með er
ekki sagt, að (hann hafi þurft
að vera „humanmedicinskur“
(læknislegur) eins og hjá
Dönum fyrir meira en 100 ár-
um. — Reynslan hefur sýnt
að þessi grunövöllur þarf
fyrst og fremst að vera
„veterinár- medicinskur“
(dýr alæknislegur).
Af þessum ástæðum er það
mikilvægt að fá að vita fyr-
irfram, hverskonar hæfileika
menn eru sóttir til landsins
og hverskonar fræðingar eru
látnir rannsaka búfjárpestir.
Ekki nægir, að slikir menn
séu búfræðingar eða lækn-
ar og það jafnvel þó þeir
slái um sig, velti vöngum.
séu dulafullir í framkomu
og hafi, sett upp alvörusvip
vísindamannsins. Annars er
alveg óþarfi fyrir próf. Dung
al að vera klökkur út af því,
að ég ekki ber óbilandi traust
til hans á sviði dýralækn-
inga. Staðreyndirnar sýna,
að ýmislegt hefur mistekizt
þrátt fyrir utanfarir til
dýralæknastofnana og sam-
starfs við Taylor hinn brezka,
sem íslenzkir dýralæknar
fengu ekki að tala við. Líka
er gott að rifja upp sauðíjár
pestarsögu til skilningsauka
og minnast bæði á Deildar-
tunguveiki og garnaveiki.
Dungal rannsakaði veikina í
Borgarfirði, það tók langan
tíma, og hann breytti oft
rannsóknarniðurstöðu sinni.
Fyrst hélt hann veikina vera
lungnabólgu, næst var húo
lngnaormaveiki og síðast á-
leit hann veikina vera „Jagd-
ziekte" sem þýðir mæðiveiki.
Síðan þykist hann vita betur
en erlendir vísindamenn, að
sjúkdómsvaldurinn sé vírus
(huldusýkill). Hverju á að
treysta af ö.llum þessum nið-
urstöðum?
Ásgeiri dýralækni Einars-
syni gekk miklu betur að
rannsaka hina aðalpláguna,
garnaveiki í sauðfé. Garna-
veikissýkilinn fann hann fil -
tölulega fljótt, en þá var
Dungal að leita að orsökum
sömu veiki í Árnessýslu. Að-
al-atriðið var samt, að niður-
stöður dýralæknisins voru
réttar og á þeim var hægt að
byggja í framtíðinni. En rann
sóknarstofan tók við garna-
veikinni og Dungal taldi
kark í menn, að veikin
væri viðráðanlegri en
Deildartunguveiki vegna
þess að til væri fugla tuber-
culin. Samt hefur pestin ekki
rénað, heldur breiðzt út og
orðið ijlkynjaðri í sauðfé en
aftnarsstaðar þekkist.
Verðor styrjöld t
«eg fyrir tortísi
Bandaríkjamenn eru nú fvrst
að skilja það, að þjóð þeirra er nú
þátttakandi í mesta vopnafram-
leiðslu kappi, sem háð liefur verið
í sögu veraldar. „Kalda stríðiS"
er nú orðið mcira en orðið tómt.
Bandaríkin voru nokkurn veginn
örugg, þcgar þau höfðu kjarn-
orkuleyndarmáliS ein saman. —
Þegar jafnvel Rússar höfðu náð
leyndarmálinu, þurftu Bandarík-
iin ekki að óttast mikið. Þeim
fannst að Bandaríkin hefðu birgð
ir af sprengjum, en Rússar ekki.
Auk þess sem amerískir vísinda-
menn væru langt á undan Rúss-
um í atom-vísindum.
Skipun Trumans forseta um
að halda áfram vinnu að vetnis-
sþrengjunni (Hydrogen-bomb)
vakti talsverðan ugg meðal Banda
ríkjaþegna, því það sýndi, að
kappið um kjarnorkuna var enn
aukið. Samt sem áður fanns.t
Bandaríkjamönnum sem þeir
enn væru á undan Rússum .og
hefðu tíma fyrir sér til: þcss að
gera ráðstafanir og tillöguc. um
varandi frið. Tillaga Brien Mc
Mahons, öldungadcildarmanns
Bandaríkjaþings, um að Banda-
ríkin ábyrgðust 50,000,000,000
dollara aðstoð til handá þurfandi
löndum í heiminum gegn því að
Rússar samþykktu bandarískt
eítirlit með kjarnorkunni.
Handtaka og málaferli Dr.
Fuchs, njósnarans, konr öllum
slíkum hugmyndum fyriri kattar
nef.
Kjarnorkuvopn ein geta ekki
gefið Bandaríkjunum öryggi og
ef dæmt er eftir núverandi kapp-
hlaupi í vopnaframlciðslunni, þá
er sýnt, að Bandaríkin hafa ekki
yfirhöndina alls staðar. Þar sem
Rússar hafa einræði, geta þeir auð
veldlega stöðvað allan iðnað, kall-
að menn í herinn, komið á þrælk-
unarvinnu og skipað verkamönn-
um, vísindamönnum og sérfræð-
ingum að snúa sér cinungis að
störfum, sem falla undir herinn
og framlciðslu til hernaðarað-
gerða. Einnig geta þeir skipað
svo fyrir um, að öll hráefni verði
notuð fyrir herinn. Allt þetta
geta þeir gert án nokkurs tillits
til afleiðinganna. Ef rússneska
þjóðin reynir að andxfa við þessu
getur rússneska lögrcþan notað
byssurnar.
Það kann að vera, að Banda-
Að öllu þessu atnuguðu
verð ég að lralda að vísiuda-
starfsemin í sambandi við
pestirnar sé enn ekki nógu
fullkomin og að enn sé ekki
fundinn tryggur grundvöllur
búfjárpestarvarna, líkt og
vel skipulagðar búfjárpestar
varnir . hjá þjóðum, sem
treysta dýralæknum sínum.
Egilsstöðum, 29. jan. 1950
BRAGl STEINGRÍMSSON
dýralæknir
il þess að koma í
iingu heimsins?
ríkjamenn muni að lokum ákveða
að fórna því, sem nauðsynlegt cr
til þess að fylgjast með Rússum,
en ekki munu þeir vcra hrifnir af
því. I augum Bandaríkjamanna
er það viðurstyggilegt á friðar-
tímum að búa við hagfræði styrj-
aldartíma. Samt sem áður, þegar
kapphlaupið eykst, sjá Banda-
ríkjamenn sér ekki annað fært en
að fylgjast með Rússum — nema
hægt sé að fá Rússa til þcss að
samþykkja alþjóða-eftirlit með
atom-framleiðslunni og styrkja
vald Sameinuðu þjóðanna.
Hingað til hafa allar tilraunir
í þá átt mistekizt. Tilboð á tilboð
ofan hafa verið reynd, en Rússar
hafa neitað þátttöku í öllu slíku.
í síðustu viku fóru nokkrir þing-
menn Bandaríkjanna að velta því
fyrir sér, sem sama sem hefur
verið bannað-----stríð til þess
að fyrirbyggja tortímingu.
Hugmyndin er sú, að ef til
vill er um það eitt að ræða, að
senda Rússum úrslitakosti —
annað hvort verðið þið sammála
eða ....
Henry Jackson, meðlimur full
trúadeildar Bandaríkjaþings og
jafnframt meðlimur í kjarnorku-
ráði þingsiris, kom málinu á frarn
færi í þinginu, á rósamáli.
„Atomsprengjan hefur hingáð
til varnað því, að styrjöld hefur
brotizt út, en í stað þess býr nú
heimurinn í tveim herbúðum",
sagði Jackson, þegar hann ræddf
ástandið. „Ef báðar þessar her-
búðir hefðu á sínu valdi vetnis-
sprengjuna, rnyndi þetta vopna-
hlé verða óþolandi. Hverjar ráð-
stafanir gætum við gert, ef hluti
heimsins neitar að taka þátt í al-
þjóðaeftirliti með vatnsefnisafl-
inu? Það rná vel vera, að þetta sc
aðalspurningin, sem fyrir vísinda
mönnum og stjórnmálamönnuns
vatnsefnisaldarinnar liggur.“
(Lausl. þýtt úr Newsweek)’.
Kaupstefna
Framhald af 2. síðu
ingarskálann, þar sem um 50®
húsgagnaframleiðendur sýna hús
gögn, sérlega smekkleg og sterk
að gerð, við verði, er hæfir hverj-
um og einum. Hins vegar draga
snyrtjvörur, ilmvötn, farði, gim-
steinar og íburðarmikil vefnaðar-
vara að sér athygli þeirra kaup
enda, er leitast viið að fullnægja
viðskiptavinum sem gcra mikl-
ar kröfur til íburðar.
Alþjóðakaupstefna þessi, sem
hefst 13. maí næstkomandi í Par-
ís, mun verða fjölsótt, ef dæma
má eftir beiðnum um aðgangs-
skírteini þau, sem veita auðveld-
astan aðgang að sýningarhöllinnL
Þar sem kaupstefnan hefur upp
á mjög sanngj. verð og vandaðar
vörur að bjóða, er sennil., að húa
verði ein af mestu viðburðunr í
heimsvetzluninni á þcssu átL -j