Mánudagsblaðið - 06.03.1950, Page 2

MÁNUDAGSBLAÐIÐ
Mánudagur 6. marz 1950
'2
Frelsið kostar dálítið - en það er þess vert
Mér finnst frelsið í Banda-
ríkjununi hræða nrig.
„Hræddur viS frelsiS?" spyrja
vinir mínir í- Bandaríkjunum. —
,,Hlægilegt.“
Þetta væri kannske ekki þess
virSi aS spjalla um þaS, ef þaS
hefSi ekki veriS vegna vinar
míns, sem heitir Anatoli Barsov.
Fólk er alltaf aS spyrja, vegna
hvers Barsov lagSi allt sitt í hættu
til þess aS komast til Bandaríkj-
anna, en fór síSan aftur til Sovét-
Rússlands.
Barsov gerSi þetta vegna þess
aS hann hræddist meira amer-
ískt frelsi en þrældóm í Síberíu
eSa jafnvel dauSa.
Eg get skiliS þær tilfinningar,
sem neyddu Barsov til þess aS
snúa aftur til Rússlands, vegna
þess aS ég hcf rcynt þær sjálfur
— ekki í jafn ríkum mæli og
hann gerSi, en þó eitthvaS í átt-
ina.
Eg skal reyna aS skýra ykkur
frá þessu.
ViS Barnsov vorum börn rúss-
nesku byltirígarinnar 1917. Eg
'fæddist skömmu eftir aS upp-
reisnin varS og man auSvitaS ekk-
ert eftir henni. 1 barnæsku, æsku
og byrjun fullorSinsáranna lifSi
ég í skipulagi Sovétríkjanna og
var öllu öSru þjóSskipulagi ókunn
ugur.
Eg vissi ekkert aS lreitiS geti
um vesturríkin og frelsi þeirra,
fyrr en ég varS flugmaSur í loft-
hernum og kynntist þeim á hin-
um ýmsu ferSum mínum í hern-
aSarerindum.
Sam máli gegnir um Barn-
sov. ASalmunurinn á okkur var
sá, aS éo- var fæddur í Moskva 02
o D
kvnntist þar af leiSandi dálítiS
stórborgarlífinu, en Barsov var
sveitapiltur. Hann vissi jafnvel
minna um umheiminn en ésr,
O
þegar hann varS flugmaSur.
HvaS sem öSru líSur þá kynrít-
umst viS dálítiS vesturnkjunum.
ViS urSum báSir hrifnir af þeim
og flýSum til Bandaríkjanna. Eg
kom hingaS um þremur árum á
undan Barsov, en þaS gerir minna
tjl.
HvaS verSur um Sovét-bors-
ara, sem skvndilega flvzt til
Bandaríkjanna?
Frá miSdeplinum í heimi ein-j
ræSisins 1
stæSurnar eru gerólíkar. Þær vrSu
jafnvel enn ólíkari, ef Rússinn
hefSi kunnáttu í ensku oe <ræti
skiliS allan mismuninn í cinu.
Fvrstu kynnin af frelsi eru
eins og fyrstu kynnirí af ólívu.
Olívan hefur ókunnugt og óþægi
legt bragS. Rússanum finnst þaS
hrífandi réttindi, þetta frelsi. —
FrelsiS gerir honum áSur ókunn-
'ar kröfur. Fvrst af öllu vcrSur
hann aS fá sér virínu.
1 Rússlandi cr þctta öllu auS-
^eldara. RikiÚFckur-allar at-. ;nnu- !
stofnanir. Sérhver maSur, sem er
atvinnulaus af einhverjum ástæS-
um, fer til vinhumiSlunarskrif-
stofu ríkisins. ViS skulum segja,
aS hann sé sendur til Donbas-svæS
isins. (Þetta getur hent alla, ef
vinnukraft vantar í Donbas-nám-
urnar). Ef honum er skipaS aS
fara þangaS, þá hefur verkamaS-
urinn í Sovétríkjuríum ekki neins
annars kost en aS fara þangaS.
Hann cr settur í járnbraut, ef til
vill meS hundruSum annarra
verkamanna, og sendur þangaS.
Þetta gerir lífiS einfalt og aS
sumu leyti rólcgt, þar sem ekki er
annar kostur fyrir hendi. Uneur
maSur vill giftast stúlku á svæS-
inu, sem hann er látinn vinna.
Hann reynir aS vinna vel. Kost-
gæfni og dugnaSur geta valdiS
því, aS hann fær betri vinnu í
námunni eSa aS minnsta kosti
iéttari vinnu, sem borgar meira.
Betri laun gera manni kleift aS
kaupa betri vöru í verzlunum
stjórnarinnar, kannske vodka og
ef til vill sígarettur.
Þegar Barsov kom til Banda-
ríkjanna fannst honum vanda-
máliS aS fá vinnu nær ólevsan-
✓
legt vegna þess, aS ekki voru til
opinberar vinnumiSlunarstofur.
Loksins tókst honum aS fá vinnu
í fatapressubúS í Brooklyn. Hann
fékk 35 dollara á viku og varS
aS borga 25 dollara fyrir herberg-
iS sitt.
Brooklyn skipti sér ekkert af
Barsov. Enginn talaSi viS hann
á götunni. Hann vissi ekki, hvaS
'harín átti viS sig aS gera, þegar
hann var í fríi. Hann vissi ekki,
hvar hann átti aS borSa á þessum
litlu launum, sem hann hafSi. í
stuttu máli, enginn skipaSi hon-
um aS gera neitt nema þegar
hann var í vinnunni.
Jafnvcl cnn mcira áríSandi var
þaS, aS enginn sagSi honum,
hvcrnig hann æ.tti aS hugsa. Hér.
voru engin skrifuS lög um hvern-
ig hann ætti aS hag'a sér, engin
scrstök pójitísk trú, engin sér-
stök trú. Hann.var frjáls.
Eitt- kvöldiS sat Barsov upp
í rúmi sínu og hrópaSi til her-
bergisfélaga síns, aS hann væri
tapaSur og villtur í þessu landi.
Skömmu seinna gaf hann sig
fram viS sendiráSiS og baS um aS
verSa sendur aftur til Rússlands.
Barnsov var ckki njósnari. Eg
þckkti hann vel, og vissi um hvaS
haftn var aS hugsa. Hann gat
bara ekki þolaS aS lifa án þcss aS
honum væri stjórnaS. Hann gat
ekki hugsaS sínar eigin huysanir
cSa ákveSiS sig sjálfur. — Hann
hafSi aldrei veriS áSur upp á eigin
'■pvtur. Líf hans sem fatapressari
Brookh'n var honum ckki erfitt.
'íann hafSi oft lifaS erfiSara lífi.
dann þoldi ekki aS lifa án þess
ið vera stjórnaS af óvéfengjan-
egu víirvaldi.
. ÞaS í-.ann að vera, að Banda-
ríkjamönnum, sem hafa verið í
hernum eða flotanum um ára-
skeið og verða svo allt í einu ó-
breyttir borgarar, fái stundum
einhverja álíka tilfinningu. En
þeir játa ekki. aS þaS, sem þeir
kalla ,,eirSarleysi“, sé af of skyndi
legu frelsi.
Eg hef nú verið í Bandaríkjun-
um í fjögur ár. En mér finnst
stundum, jaínvcl ríúna, eins og
líf mitt sé í lausu lofti 02 ég hafi
ekkert til þess aS halda mér viS.
Hér í Bandaríkjunum er ekk-
ert akveðið um það, hve lanst
hvcr maSur gcti komizt í lífinu.
Hvenxr getur Bandaríkjamaður
sagt: ,,Eg hef nú komizt alla leið
ina á toppinn."? Þao er alltaf
einhver annar Bandaríkjamaður,
sem v.eit mcíra eða hefur meira.
Athugið, hvaS þetta þýðir í aug-
um þcss, sem kemur úr landi, þar
sem aðeins hinir útvöldu geta
komizt til æðstu virðinga, en all-
ur almenningur er dæmdur til
fyrirfram ákveðinnar stöðu í líf-
inu.
Við í Rússlandi erum jafnvel
börn á stjórnmálasviðinu. Þar er
okkur sagt, að stjórnin geti ekki
gert rangt. Okkur er sagt þetta
svo oft, að viS erum farin aS trúa
því í huga okkar, þótt viS stund-
um séu farin að efast um óskeikul
léika stjórnarinnar.
E^ finn nú, að ég smám sam-
an ér farinn aS mynda mér skoð-
anir sjaífur. Nokkrar þeirra, erú
efalaust lánaðar frá vinum mín-
um, 02 aðrar frá bókum 02 blöð-
um. En eg yfirvega þær og at-
huga. áður en ég kalla þær mínar
eigin skoðanir.
Smám saman er mér að takast
að gcra eigin ákvarðanir. Eg varð
með illu að venja mig af því, aS
leita óttasleginn eftir persónuleg-
um skilríkjum í hvert sinn, sem
ég sé lögreglumann nálgast.
En jafnframt þessu er ég bú-
inn að skapa mér nokkur á-
hyggjuefni. Ameríkumenn vita
þáð kannske ekki, en þeir eru
þjóð þcirra áhyggjufúllu og nú
er ég að verða einn þeirra. Jafn-
vcl þótt allt sé í lagi í dag, þá
hef ég áhyggjur af því, sem kann
að verða á morgun. Þetta er vegna
O O
þess, að nú er ég ábyrgur fyrir
því, sem skeSur á morgun.
Fýrir nokkru síSan varð ég svo
áhyggjufullur vegna spádoma
um kreppu. að ég fór að ímvnda
mér vini rnína í brauð-biSröSum.
Þessar áhyggjur eru allt öðruvísi
en þær áhyggjur, sem viS höfum
í Rússlandi.
í Sovétríkjunum hafa menn
litlar áhyggjur vegna heilsu sinn-
ir, fjárhagsins eða framtíðarinn-
ar. RíkiS á raunvérulega að sjá
um vclfcrS' einstaklingsins, þó
þaS geri það ckki.
Ibúum Rússlands er það auð-
dtað áhugamál um stefnu Stal-
ns og stjórnarinnar. b'.\ alvizka
þessara leiðtoga er álitin óskeikul
af flestum íbúunum. Almenningi
hefur hins vegar verið talin trú
um í langan tíma, að hann sé
skeytingar- og kærulaus, að hann
iiafi óhreinar tilhneigingar, ef
hann leysir þær úr læSingi, verði
honum að fjörtjóni. Og almenn-
ingur er farinn að trúa þessu. —
Hann trúir umsögn hins opin-
bera og jafnframt því að honum
sé ekki treystandi,
Stundum finnst mér, aS ég se
aftur farinn að hugsa eftir þess-
Maður kom inn í búð til
kjötsala, hitti kaupmann og
sagði: Hv.er býr til bjúgun,
sem þú selur?
„Auðvitað ég sjálfur, það
gerir enginn betur.
,.Eg vil nú samt ráðleggja
þér að láta annan gera það."
,,Og af hverju?“
„Af því ég fann kattar-
löpp og músarsnjáld í sein-
asta bjúganu, sem ég fékk
frá þér.
Kerling kom inn í matar-
deild í Kaupmannahöfn og
bað um nautakjöt í steik:
..En aldrei skal ég .gleyma
.kjötstýkkinu sem þér senduð
mér seinast. það var svo
Gimsteinaþjófnaður
Framhald af 6. síðu.
„Ha—hvað? Eg kem strax.
henni hefur ekki orðið illt,
vona ég. Afsakið mig um
augnablik“. Poirot hallaði
sér aftur í stólnum og kvcikíi
í lítilli rússnéskri sígarettu.
Því næst raðaði hann ná-
kvæmlega .tómum kaffiboll-
um í snyrtilega röð, og léit
ánægður yfir það, sem hann
hafði gert.
Nú leið nokkur stund og
ekki kom Opalsen.
„Undarlegt", sagði ég að
lokum. „Hvnær ætli þau
komi aftur?“
Poirot horfði á reykjar-
hringana, sem liðu upp íloft
ið, og svo sagði hann hugsi:
,,Þau koma ekki aftur“.
„Hvers vegna?“
,,Af því, vinur minn, að
eitthvað hefur viljað til“.
„Hvað? Hvernig veiztu
það?“, spurði ég forvitinn.
Poirot brosti.
...Stuttu síðar kom forstjór
inn hlaupandi út úr skrif-
stofu sinni og flvtti sér upo
Hann var í mikilli geðshrær
ingu. ‘.udrengrfinn var
í hrókasamræðum við einn
af hjálparstrákunum. Lvftu
bjöllunni hefur verið hringt.
en h?m skeytir ekki um það
og í þriðja lagi
um línum, en ég sporna viS eftir
mætti. ÞaS er hrífandi, aS sam-
lagast frelsinu og hinum frjálsu.
Flestir okkar, fvrrverandi bor^
arár Sovétríkjanna, hér í Banda-
ríkjunum, erum að reyna að gera
þetta í dag. Barsov er eini Rúss-
inn, sem ég s'eir að hefur liorfið
aftur til Rússlands, eða jafnvel
hugsað alvarlega um það. Við
hinir erum að finna sjálfa okkur
og um leið að komast að því, að
lífið, sem við einu sinni hugðum
fullnægjandi, var raunverulega —
þrældómur.
Frclsið kostar dálítið — en það
er þess virði.
seigt, að ég hefði getað. sól-
að og hælað skóna hans Jens
míns með því.“
..Hví gei’ðirðu það þá
ekki?“, sagði kaupmaðurinn
hranalega.
„Af því naglarnir gengu
ekki í það“.
Prestur kom inn í mólkur-
búð og sagði: ,,Eins vil ég
geta í sambandi við mjólk-
ina sem þér sendið mér“.
..Og hvað er það?“, spurði
mjólkursalinn ósköp stima-
mjúkur.
„Eg nota hana til að drekka
en ekki til að skíra upp úr
henni“.
Hringasalinn: ..„Hvaða nafn
viltu láta.grafa á hringinn?“
Ungi maðurinn roðnar og
segir: „Frá Árna til Önnu“.
Hringasalinn: „Fylg þú
mínu ráði og hafðu aðeins
þetta: Frá Árna.“
Kaupmaður auglýsti eftir
sendli. Strákur kom og
spurði, hvernig hann ætti að
vera:
„Hann á að vera kurteis,
fljótur í ferðum og viljugur.
Hann má ekki slæpast, blístra
eða reykja. Hann á að kunna
góða siði. Hann á að —“
...Já, svei“, sagði strákur.
,.Þú þarft alls ekki strák —
þú þarft stelpu.
Biðillinn kom inn í mjólk-
ui’búð og sagði: „Má ég
kvongast dóttur yðar?“
„Hvað þá?“
Biðillinn (lafhræddur):
„Mjólk fyrir 50 aura“.
„Fyrsta sinn, sem ég
hneppti að mér frakkann,
rifnaði stórt stykki úr boð-
angnum“.
Skraddari: „Það sýnir hve
vel hnapparnir voru festir á“
Fyrrivélritunarstúlkan: .Ef
húsbóndinn étur ckki ofan
í sig, það sem hann sagði við
mig í .gær, þá fer é“.
„Og hvað sagði þann?“
..Hann sagði mér að fara“.'