Mánudagsblaðið - 13.03.1950, Blaðsíða 2

2

mAnudagsblaðið
■a-r ,-rfrt'i í>mi.í..»
'hjéhí-j
Tii> TJii.WrfJ'irtiiawi.
. - - - j ' ManiítJákuriiin .13. rnar?. 1950.
■ -r .....- ‘
Kvikmynd Óskars Gíslasonar
n
BÆRINN I DALNUM
Síðasti bærínn í dalnum.
Eftir Loft Guðmundsson.
Leikstjórí: Ævar Kvaran.
Kvikmyndun: Óskar Gísla-
son. Hljómsveitarstjórí:
Dr. V. Urbantschitch. —
Frumsamin músik: Jórunn
Viðar. Kvikmyndahandrít:
Þorleifur Þorieifsson. Leik-
endur: Þóra Borg Einars-
son, Valdimar Lárusson,
Friðrikka Geirsdóttir, Val-
ur Gústafsson, Jón Aðils,
Ema Sigurleifsd., Klara
J. Óskars, Guðbjöm Helga-
son, Ólafur Guðmundsson,
\ Valdimar Guðmundsson,
Nína Sveinsdóttir og Sig-
ríður Óskars. Andlitsgervi:
Haraldur Adolfsson. Þuiur:
Elin Ingvarsdóttir.
Ein bczta skemmtun íslcnzkra
barna, bæði í kaupstöðum og
'sveit, bafa verið arvintýrin, sög-
urnar um tröllin, dvergana,
kóngssyniría, betjurnár, elda-
buskurnar og svó framvcgis. —
Þau styttu skammdegisstundirn-
ar og gáfu ímyndunarafli barn-
arína lausan tauminn. Ævintýrin
voru sams konat skcmmtun fyr-
ir börnin þá Og kvikmyndirnar
nú fyrir kaupstaðabörnin. Oftast
voru það gömlu konurnar á bæj-
unum, ömmurnar og langömm-
urnar, sem sögðu ævintýrin, en
krakkarnir sátu við knc þeirra og
létu hugann reika um álfahallir,
tröllahella og gulli skreyttar kon-
ungahallir.
Nú eru ævintýrin að hverfa úr
íslenzku þjóðlífi, að minnsta
kosti hér í Rcykjavík. Skemmtan-
ir barna eru ekki lengur í heima-
húsum eins og áður var, og í stað
gömlu kvennanna, sem þuldu
sögurnar, eru nú kvikmyndahús,
Tivoli o. s. frv. Hér skal tekið
fram, að það er langt frá því, að
vcrið sé að amast við bíóum eða
Tivoli.
Hinn víðkunni höfundur og
blaðamaður, Loftur GuSmunds-
son, hefur nú samið ævintýri,
scm heitir SíSasti bœrinn i daln-
um, cn ævintýrið hefur nú verið
kvikmyndað og frumsýnt hér í
Reykjavík. Ævintýri þetta er með
líku sniði óg íslenzku ævintvrin,
sem við lásum. Það gerist uppi í
afdalabýli og fjallar um grálynd
tröll, góða álfkonu, hjálpfúsan
dversj o<* börnin á bænum, Sól-
rúnu o£ Bers;. Tröllin hafa evtt
P O
byggðinni í dalnum nema þess-
um eina bæ. Það er þeim ókleift,
vcgna þess að gamla konan á bæn
um hefur í sínum fórum hring-
inn álfkonunaut, scm ver þau á-
gengni tröllanna. Fyrir höfundi
mun aðallega hafa vakað að scmja
citthvað við hæfi barnanna, enda
Eftir Loft Guðmundsson
Leikstjóri: Ævar Kvaran
Hcildarsvipurinn
hefur Lofti ekki mistekizt nú
fremur cn fyrr. Sagan er ekki
einungis fyrir bötn, heldur geta
fúllorðnir vel skemmt sér við að
sjá þcssa mynd og bera hana sam-
an við myndina, sem ímyndunar-
áfl þcirrá skapaði í æsku.
í heild verður ekki annað sagt
cn að myndin liafi tekizt vel. A
hcnni cru að vísu ýirísir gallar,
sem lítillega ..skal minnzt á. En
þcgar tillit er tekið til allra að-
stæðna, skal fullyrt,. að inyndin
cr góð og kvikmyndara.og leik-
stjóra.til jofs._, Kyiþmyndari, Osk-
ar Gislason, hefur í mörgum atr-
iðum í þessari mynd sýnt ótrú-
lcga nákvæmni og hárfínán
smckk á síríu sviði. Hann kynríir
okkur mörgum, nýjum tæknileg-
um atriðum í íslenzkri kvik-
myndagerð,- sem, ,þó þau séu
kunn úr erlendum mynduin, eru.
ótrúlega vel gcrð. Á bak við
kvikmyndavélina hér er aðeins
cinn maður að vcrki, sem verður
að bcrjast við gífurlega örð-
ugleika. Hæfni hans og listfengi
er takmörkuð af tækjaleysi á öll-
um sviðum. Hann verður að neita
allra hugsanlcgra bragða til þess
að fá það fram á léreftið, sem hon-
um býr í huga, vitandi það þó,
að útkoman samsvarar ekki þeim
kröfum, sem hann gerir sjálfur.
Enginn sanngjarn maður getur
því gagnrýnt verk Oskars á sama
hátt og erlenda kvikmyndara, þar
sem öll huo;sanle<í tæki eru til
taks, auk þess sem að baki vélar-
innar þar cða vélanna, er heill
um agætleoa.
P D
er tróður, cii á stöku stáð brcgður
fyrir, að hann er leiksviðs'-,,in-
struktsjón“ öllu vanari cn- kvik-
myndastjórn. Hann hcfur sýni-
lega meir í huga áfstöðu leikara
til léikhúsgcsta en afstöðu kvík-
myndaleikara til , ,auga“ kvik-
mytídayéiárinnar. Vcldtir þetta
skiljanlógum óþægindum. Yms-
um köflum cr þó injög vel stjórn-
að, og bcra þéir vott um næmt
auga og góðan smekk, hvað hfeyf
ingar og íéik snertir. Close-ups-
atriÖi cru mörg ágæt, t. d. smiðju-
atriðið og hlátur tröllsiiis, þegar
kistan flýgur af stað. *
Nokkuð skorti á þekkingu
JjjftKStjórá á svéi.talífi. Björn bóndi
her af sérfræðingum á ýmsum
sviðum. Kvikmyndun Óskars er
því mjög frábær í mörgum atrið-
um. Nokkur atriði Irafa mistekizt
af tæknilcgum ástæðum, eins og
t. d. hellisatriðin, cru alltof dimm
os. sama máli uegnir um nokkur
atriði í baðstofunni. Hér er um að
ræða ófullnægjandi Ijósaútbúnað,
sem cf til vill hefði mátt bæta.
Líklcgt. má. telja, að þegar um
\kvöldsenu er að ræða í bað-
stofu, þar senr grútartýra er notuð
til ljósa, þá verði kvikmyndavél-
arinnar vegna að notast við fleiri
ljós, sem lýsi upp senuna, svo að
áhorfendum komi það að gagni.
Þá er auðséð, að það hefur valdið
kvikmyndara miklum erfiðleik-
um, að geta ekki haft teina cða
irautir tii þess að færa vélina og
fvlgjast mcð hreyfingum leik-
enda cins vel og ókjósanlegt hefði
vcrið.
Ævar Kvaran hcfur leikstjórn-
’na á hendi, og fcrst honum það
•fitjcitt vcl og á nokkrum stöð-
sannfærandi í þessu hlutverki. —
Tröll og illmenni, sem breytir
sér í mannsmynd, er afar varhuga
vcrður gripur, því að eðlið breyt-
ist ekki, þótt hamurinn sé annar.
Tröllshamurinn cr ekki sérstak-
lega. fagur, og þcgar Jón tekur
við hamnum eftir breytinguna, er
eins og hann haldi eftir einhverju
af svipnum. Augnaráðið er
dimnjt og neistar aLhatri,. enda
hræðast hann bæði menn og.
skepnur. f
Erha SigurlcifsdóWr (Anna
katípakona) fcr ágætléga mcð'
hlutverk. sitt. Eagurt arídlit henn-
lcga vél gerð. 'Nina Sveinsdólúr
(Amma) qg Sigriður Óskars
(tclpa) gera smáum hlutverkum ■
góð skilr * "• .'•■',
Búiiingaval er ' vfirlcitt -gott.
Barnáfötin minría dálítið á ríorsk-
an þjóðbúniríg, og var ekki Berg-
ur á gúmmískóm? Haraldur Ad-
olfsson sá um arídlitsgervi, en
virðist skorta þá nákvæmni, sem
iiauðsynlcg er vegna kvikmynda-
vélarinqar. Alfadansárnir ■ ;voru
cinkar fagrir og fór saman ágæt
kvikmyndun og leikiií dansmeyj-
anna. ~ Sif Þórs og Sigriðr.r Ar-
mdnn önnuðust þá.
Þessi mynd er yfirleitt kvik'-
myrídara og ;öðrum|áðilum til
mikils sóma. Óskar Gislason hef-
ur sýnt, að hann skortir .hvorki
þckkingu né vilja til kvikmynda-
tökustaíf sins. Að baki bessu verki
1
liggur mikil vinna og pcriikgir
crfiðleikar. Hánn hefur að miklu
þcgar á þarf að halda og líkams-
tilburðir: allirj; góðir. Kyíkmyríd-
ara héfur tckizt vel öll close-ups
atriði af hcnxjii.
Klara J. Qskars (Alfkoiian)
næc vél tignárlegu iitliti álíkqrí-
ér niéð^torflja í byrjrín my;ndar-lynijaj.. Svipúr hcnnar er hreinn.
innar, og viiðist slíkt benda til
að vorannir séu í svéitinni. Þegar
sVo heyvirínuatriðið er sýrít, þá
binda þeir sainárí Björn bóndi ög
Grimar vinnumaður. í sveitum
irírín sá siður vera, að einn full-
orðinn karlmaður bindur og lið-
léttingur eða kyenmaður hjálpar
til (liggur á).
Sum atriðin eru nokkuð ósam-
fclld og kann að vera, að eitthvað
hafi vcrið klippt úr myndinni
vcgna ónógrar lýsingar, svo að
vart má gagnrýna leikstjóra fyrir
það.
Kvikmyndahandritið er samið
af Þorleifi Þorleifssyni. Einhvérn
veginn er eitthvað óeðlilegt við
samtölin í myndinni. Missa þau
marks vesna klaufalegra orðasam
banda. Af hverju sá ekki höfund-
ur um samtölin? hlýtur maður að
spyrja.
Leikarar fara undantekninga-
lítið vel með hlutverk sín. Þóra
Borg Einarsson (Gerður gamla)
leysir hlutverk sitt vel af hendi,
en skortir nokkuð ellisvipinn og
mystik þeirra fróðu og framsýnu.
Valdimar Lárusson(Björn bóndi)
er heldur daufur í hlutverki sínu,
en leikur hans er hóflegur og lát-
laus. Börnin (Sólrún og Bergur),
Friðrikka Geirsdóttir og V alur
Gústafsson, eru mjög skemmti-
leg í hlutverkum sínum. Leikur
þeirra er eðlilcgur og sannfærandi
og yfir honum hvílir hressatrdi
blær. Bæði bera þau vott um ná-
kvæma og vandaða leikstjorn og
er undravert, hversu leikstjóra
hefur tekizt að koma hæfilcikum
þeirra á framfæri. Svipbrigði
þeirra cru vel gcrð. hreyfingar
allar liðlegar og framkoman djarf-
lcg og frjálsmannleg.
Jón Aðils (Grimar vinnnmað-
1ttr alias Koitw irölli) qr cinkar
r fær á sig furðu grimman svip,' j ó aíiðJeikunum,\eft- ■
ir því scm hægt cr. Það, sem á
skortir osr- hér,hefrír ycrjð rætt,
er því cimi að. kenna, að lrann
býr við mikifln- skort á br-úkleg-
unv tækjum við starf sitt. Mynd
þcssi 'svnir. hversu þarit starf er r s
unríið með töku hcnuar. í þágu ,
barnanría. Ohætt er að'fullyrða,
að cf þcs.vi- iriynd hlýtur.þá dóma
almennings, seríi .hcnni her, þá .
haldi þeir. scrrí' að -þessu • starfi
stóðu. áfrarn á- þcssari braut. —
Börnuiuurí cr það inun hollara að
sjá íslcnzk ævintýri én skamm-
bvssuskot eowboj'-myndanna.—
Hér skortir því ekki nema betri
og fullkomnari tæki í hétídur
kvikmýndarans. Voríaridi sjá við-
komandi yfirvöld sér fært um að
hraða komu slíkra tækja til ís-
lands, og ef Oskar er meðal
þeirra, sem sótt hafa um slík tæ.ki,
þá ættu leyfisveitendur að vita,
hverjum ber að veita þau.
Ög trúi þeir því ekki, sem hér
stendur, þá ættu þeir að gera sér
ferð í Austurbæjarbíó einhvern
daginn og sjá hin glaðiegu and-
lit yngstu kvikmyndahúsgest-
gervi prýðilegt og tal hennar er
skýrt og; vel sagt fram. Her cins
qg fyrr bcra atriðin vott um mjög
nákvæma og ágæta leikstjórn. —
Guðbjörn Helgason (Rindill,
dvergur.) sómir sér vel, og cru
nokkur atriði ágæt. Hann er nokk
uð háróma, gcrvið cr skemmti-
lcgt, og pcrsónan vekur innilega
kátírírí í mörgum atriðum. —
Ólafttr Guðmundsson og Valdi-
ar Guðmundsson (Kolttr og
Ketta tröll) eru feiknlegir og ó-
frýnilegir í hlutverkum sínum.
Það háir mikið, hversu dimm
myndin er í þeim atriðum, sem
þeir leika saman (helHnum), en
báðir 2era hlutv. sínum full skil.
Ólafi tekst cinkar vel, þegar hann
skálmar upp og niður fjallaskrið-
una, „og er maðurinn haria trölls
legur". Sama máli o;errnii- um
Guðmund i atriðinu milli hans og
barnanna. Gervin eru ævintýra-
anna.
A. B.
Atriði úr kvikmyndinni „Siðasti batrinn i dalnum“. Myndin sýn-
ir, fjcgar fpeir Björn bóndi íValdimar Lárusson).og Gr.ímar vinnu-
■maðrr. ójcn Aðrió í að Ae-g.gjgeaf-sföð á Pcfaveiðar.