Mánudagsblaðið - 03.04.1950, Page 1

14. tölublað.
Mánudagur 3. apríl 1950.
DÖMA
Fyrra laugardag voru
kveðnir upp í undirrétti
dómar yfir allmörgum
mönnum, sem ákærðir
höfðu verið fyrir þátttöku
í óspektunum við Alþingis-
húsið 30. marz í fyrra. —
Dómamir voru misþungir,
frá 3 mánuðum upp í 18
mánuði, og fjórir menn
voru sýknaðir. —
Það er ekki á f æri ókunn-
ugra, sem ekki þekkja alla
málavexti til hlítar, að
leggja neitt mat á þessa
dóma. Það er næstum ó-
gemingur að fá hlutlausar
frásagnir af atburðunum
við Alþingishúsið í fyrra.
í sambandi við þetta mál
liefur slik æsing gripið
menn og svo miklu ryki
verið þyrlað upp af báðum
aðiljum, að flestar frásagn-
ir af því era meira og minna
litaðar af stjórnmálaskoð-
unum manna.
Ekki ber að efa,að þeir,
sem fyrir óspektunum
-stóðu, eiga einhverja refs-
ingu skilið. Hvaða skoðun,
sem menn hafa á Atlants-
hafsbandalaginu, getur eng
inn vafi leikið á því, að þjóð
kjörið þing á rétt til að
taka ákvarðanir í slíkum
málum. Vel má gagnrýna
þátttöku Islands í Atlants-
liafsbandalaginu, en þeim
ferst ekki að gera það, sem
lofa og vegsama sams kon-
ar samninga og reyndar
miklu hættulegri, sem Kúss
ar hafa gert við mörg ríki
í Austur-Evrópu. Ef það
eru landráð á íslaudi að
gera svona samninga,
hvers vegna er það þá ekki
líka landráð í Búlgaríu og
Tékkóslóvakíu ? — Meiri
hluti Islendinga mun vera
sammála um, að upphafs-
menn óspektanna eigi ein-
liverja refsingu skilið, þó
að það sé að vísu alltaí
hættulegt að dæma menn í
þungar refsingar fyrir póli-
tískar sakir. Um hitt eru
miklu skiptari skoðanir,
hvort þeir, sem dæmdir
hafa verið, séu hinir sek-
ustu í þessu máli. Maður
getur varla varizt þeirri
hugsun, að þessir menn
hafi verið valdir af hreinu
handahófi. Vitað er, að
hundruð manna tóku þátt í
óspektunum, en tilviljun
virðist hafa ráðið mestu um
það, liverjir þeirra voru á-
kærðir. Svo virðist sem yf-
irvöldin hafi lagt meira
kapp á að hafa hendur í
hári unglinga og skólapilta,
sem voru þarna með ein-
hver læti, heldur en hina
raunveralegu forsprakka,
sem héldu sig á bak við
tjöldin. Auk þess virðast
þau hafa trúað eins og nýju
neti framburði allra vitna,
sem ákærðu einstaka menn
fyrir þátttöku í óspektun-
um þennan dag.
Er þó af almenningi tal-
ið, að persónuleg óvild hafi
legið að baki sumum þess-
um ákærum, og er þá ekki
ósennilegt, að sannleikur-
inn hafi farið eitthvað úr
reipunum hjá vitnunum. —
Það er líka alltaf heldur ó-
geðsleg iðja að lepja sögur
í lögregluna til að gera ná-
unganum illt, hvort lieldur
er af pólitískum eða per-
sónulegum ástæðum. Eg
þekki ekkert þessara vitna,
en segja mætti mér, að
þetta væru ekki fínir papp-
írar. Um svona menn not-
uðu Danir á liernámsár-
unum orðið „Stiliker“,
og það er ekkert lofsyrði í
Danmörku.
í sambandi við óeirðirn-
ar 30. marz í fyrra verður
lieldur ekki hjá því komizt
að rif ja upp, að yfirvöldun-
um urðu þann dag á mörg
og alvarleg mistök. I fyrsta
lagi hið írámunalega
heimskulega og vanhugs-
aða uppátæki formanna
þingflokkanna þriggja, að
sltora á almenning að mæta
þíisundum saman á Austur
vclli. Þctta olli margvísleg-
um vandræðum. Bæði áttu
óeirðaseggirnir auðvelt
mcð að fela sig í manngrú-
anum og auk þess urðu all-
margir alsaklausir borgar-
ar fyrir hrindingum og
meiðingum. Auðvitað átti
lögreglan að loka Austur-
velli og leiðunum inn á
hann, eins og auðvelt hefði
verið, ef það ráð hefði verið
tekið í tæka tíð. — I öðru
lagi var það stórkostlegt
glanræði að gera Heimdell-
inga að varalögreglu. Það
mun vera algert einsdæmi
í lýðræðislöndum, að með-
limir pólitísks unglingafé-
lags, sumir á fermingar-
aldri, séu notaðir sem lög-
reglulið og fengin vopn í
hendur. Ef hér þarf að
koma upp varalögregluliði,
ber auðvitað að velja í það
fullorðna og rólega menn,
og nauðsynlegt er, að slík-
ir menn taki ekki virkan
þátt í stjómmálum, ef al-
menningur á að bera traust
til þeirra. Heimdallarpilt-
arnir, sem þarna börðust,
voru á nákvæmlega sömu
andlegu bylgjulengdinni og
ungkommúnistarnir, aðeins
var munurinn sá, að þeir
töldu sér allt óliætt, af því
að þeir væru vemdaðir af
hinu opinbera. Framkoma
þeirra varð því ósköp svip-
uð og ég hugsa mér fram-
komu ungkommúnista í
Tékkóslóvaltíu nú á dögum.
Notkun Heimdellinga í við-
ureigninni varð líka til þess
að fjöldi manna fór að líta
á þetta sem átök pólitískra
f lokka, en ekki baráttu upp
steitsmanna við ríkisvald-
ið.
Það verður að teljast
mesta mildi, eins og allt
var í pottinn búið, að meiri
liluti Heimdellinganna
skyldi haga sér nokkurn
veginn skikkanlega og ekki
gefa sér alveg lausan taum-
inn. Ekki verður þetta þó
sagt um þá aíla. — Sumir
drengjanna óðu um og
börðu livað sem fyrir var,
og létu fylgja ókvæðisorö,
sem voru ekki einu sinni
sæmandi Heimdellingum,
hvað þá varalögregkimönn-
um.
Framkoma alls þorra
hinna reglulegu lögreglu-
þjóna var hins vegar mjög
sæmileg, og þeir voru yfir-
leitt seinþreyttir til vand-
ræða. Er því gagnrýni
kommúnista á lögregluna
almennt í þessu máli alger-
lega óréttmæt, Margir lög-
regluþjónanna létu sér:
hvergi bregða og misstu
ekki andlegt jafnvægi, þótt
grjóthríðin dyndi á þeim.
Þvi ber að vísu ekki að
neita, að örfáar undantekn-
ingar vora frá þessu. —
Þarna gerðist óliugnanleg-
ur atburður, sem tugir eða
líklega hundrað manna
horfðu á. Einn lögreglu-
þjónninn hagaði sér þarna
ems og brjálaður maður.
Þetta er hinn eiai meðal
hinna eldri lögregluþjóna,
sem er verulega óvinsæll í
Reykjavík. Hann liefur alla
tíð sætt almennri gagnrýni
fyrir rembing, ókurteisi,
hrottaskap og sjúklega spé
hræðslu. Þessi lögreglu-
þjónn fékk í andlitið lítinn
moldarköggul, sem varpað
var einhvers staðar utan
úr mannfjöldanum. Lítill
drengur, 8—10 ára, sem
stóð rétt hjá lögregluþjón-
inum, fór að hlæja. Lög-
regluþjónniun rak upp ösk-
ur eins og villidýr, tvíhenti
kylfu sína og þaut að
drengnum. Drengurinn tók
á rás, en skrikaði fótur og
féli. — Lögregluþjónniim
reiddi upp kylfuna og ætl-
aði að keyra hana af alefli
í höfuð drengsins, þar sem
hann Iá. Áhorfendum, livar
í stjórnmálaflokki sem þeir
stóðu, blöskruðu þessar að-
farir, og urðu þeir fyrri til
og tókst að svipta kylfmmi
af lögregluþ jóninum. — Ég
hef fyrir satt, að það hafi
verið Sjálfstæðismenn, en
ekki kommúnistar, sem það
gerðu. Ekki veit ég, hvort
þeir hafa verið kærðir fyr-
ir mótþróa við lögregluna.
Hitt er víst, að svona mað-
ur á ekki heima í lögreglu
Reykjavíkur, heldur núklu
fremur á stað, þar sem and-
lega sjúkum mönnum er
veitt aðhlynning. —
Framhald á 4. síðu.
Empire State Building, í New York City, er stærsta bygg.«'.g
í heimi. Fyrir skömmu var hún hækkuð að mun, og synir
myndin, að hækkunin var ekkert smáræði. Empire State var
áður 102 hæðir.