Mánudagsblaðið - 03.04.1950, Blaðsíða 2

MÁNUDAGSBLAÐIÐ
Mánudagur 3. aplfíi 1950.
fr heiml leikllstariniiar
\rl
NAUÐSYN SAMSTARFSISL. LEIKFELAGA
Eftir Ævar Kvaran
.Áhorfendasalurinn var lítill; áttan hiklaus, framburðurinn
með lagni mátti kannske
jþjappa 100 manns saman á
bekkina. En hér inni voru
miklu fleiri, a. m. k. 150
manns; bekkir þéttsetnir og
allt í kring standandi fólk,
maður við mann. Hiti var mik-
ill og misjöfn ilman í lofti,
fþví að sumir áhorfendur!
skýr og leikur þeirra furðu-
eðlilegur og sannfærandi. —
Þetta stritandi alþýðufólk í
htla þorpinu mínu fékk mig,
vandlátan- borgarbúann, til
þess að gleyma stund og stað.
Mér mun seint líða þessi leik-
sýning úr minni.“
Þetta var aðalefnið í frá-
höfðu auðsjáanlega komtö sögn kunningja míns, sem
ibeint frá vinnu sinni. Hvert hitti mig á förnum vegi í
sem ég leit, sá ég veðurbarinj fyrra, er við röbbuðum saman
andlit sjómanna og bænda og um leiklistarmáL Eg hef end-
kvenna þeirra ljóma af eftir- ursagt þetta nokkuð ýtarlega
vænting, þrátt fyrir þrengsl-J hérna sökiun þess að ég veit,
in og hitann. Eg átti í mestu að þessi lýsing gæti átt við
vandræðum með að komast í víða annars staðar úti um
i
buxnavasann minn til þess að landið, þar sem leiklistarstarf
ná í vasaklút til að semi er haldið uppi af áhuga-
þerra svitann af enninu, sök
um þess hve þétt var setinn
bekkurinn, en tókst það þó
að lokum eftir nokkurn
bægslagang. Eg sat á 2. bekk,
og ef satt skal segja, dauð-
kveið ég fyrir þessari leik-
sýningu. Eg var ættaður úr
þessu litla sjávarþorpi og
hafði komið þangað um dag-
ínn til þess að vera viðstadd-
;ur kirkjuvígslu, en síðan ver-
ið boðinn á þessa leiksýningu
leikfélagsins, sem tilhlýðilegt
þótti að hafa þennan dag til
heiðurs hinum mörgu gest-
um þorpsins. Eg þekkti vel
leikritið, sem þarna átti að
taka til meðferðar, og þótti
vænt um það, því að það er
eitt af merkustu verkum í ís-
íenzkum leikbókmenntum. Eg
kveið nú fyrir því, að verða
að sitja þarna í liitanum og
óloftinu í tvær klukkustundir
og horfa á þessa blessaða við-
vaninga stama sig í gegnum
þetta ágæta leikrit. —
Loks fer tjaldið frá. Bæjar-
hlað. Bæjargafl til vinstri. —
Fagurblá f jöll í f jarska, en til
hægri sést móta fyrir gripa-
Iiúsi eða smiðju. Miðaldra
bóndi situr á steini og er að
flétta reipi. Eg horfi á bónd-
ann, og einhvern veginn léttir
mér strax. Hann er svo dæma
Iaust eðlilegur. Það er eins og
hann hafi ekki gert annað allt
sitt líf en flétta reipi. Bráti
Ikemur ung stúlka út úr bæn-
nm, auðsjáanlega dóttir hans.
©g þau taka tal saman; og
íeikurinn heldur áfram. Og
hvað skeður? Eg gleymi hit
anum, óloftinu, þrengslunum
og hörðum bekknum. Hrifinr
og undrandi horfi ég á leik
endurna. Framkoma þeirra r
fcisp-urda-us og öiugg; kun
mönnum. Tvenns ber þó að
gæta í sambandi við framan-
greinda frásögn. I fyrsta lagi,
að þar hafði kunnáttumaður
fjallað um leikstjómina, og í
öðru lagi var um ramm-ís-
lenzkt viðfangsefni að ræða,
þar sem atburðarásin á sér
stað á sömu slóðum og leik-
ritið er sýnt, og er því sér-
staklega hjartfólgið leikend-
um.
Það er alkunna, að víða í
sveitum Islands og sjávar-
þorjnim lifir og dafnar mikill
leiklistaráhugi. Ungt og á-
hugasamt fólk býður þar
meiri erfiðleikum byrginn en
nokkru sinni geta orðið á vegi
okkar hér í höfuðstaðnum. I
dreifbýlinu þarf unga fólkið
stundum að sæk ja leikæfingar
langar leiðir, og notar til
þeirra tíma, sem aðrir hafa
sér til hvíldar. Sjálfir verða
leikendur iðulega að leggja af
mörkum allt nauðsynlegt tii
sýninganna.
Við skulum nú til fróðleiks
athuga dálítið nánar í hverjuj
örðugleikar þessa unga fólks
liggja. i
Ef koma á upp leiksýningu,
þarf fyrst og fremst að fá
einhvern til þess að annast
ieikstjói’n, því að leikæfingar
án leikstjóra verða aldrei ann
að en fum og föndur. Það ger-
ist nú æ algengara að leikfé-j
lögin úti um land leysi þetta
spursmál með því að ráða sér
frá Reykjavík leikstjóra, semj
hefur kunnáttu í þessum efn-j
um. Þetta hefur gefizt mjög
vel, því að jafnframt hag-;
kvæmari aðferðum hafa leik-^
endur getað bætt við sig þekk
ingu í tæknilegum undirstöðu
triðurn. Við leikstjórn dugar
kkert þingræðisskipulag, ef
starfinu á að miða nokkuð
áfram. Leikstjóri þarf því að
hafa myndugleik' til þess að
geta haldið uppi fullkominni
hlýðni og aga. Verði einhver
úr leikfloklcnum á staðnum að
takast þennan vanda á hend-
ur, sökum skorts á kunnáttu-
manni, má gera sér í hugar-
lund, að erfitt getur verið fyr-
ir hann að leiðbeina félögum
sínum, svo að verulegu gagni
megi koma. Þá er að velja
leikritið. Það þarf að vera ís-
lenzkt eða íslenzkað; auk þess
þarf það að vera nægilega
skemmtilegt tii þess að
tryggja aðsókn að leiksýning-
unum, annars er allt starfið
unnið fyrir gýg. Það má held-
ur ekki vera of mannfrekt,
vegna þess að venjulega er
ekki úr stórum hópi leikenda
að velja; auk þess sýnir
reynslan, að því stærri sem
leikendahópurinn er, því erf-
iðara er að halda hópnum
saman til æfinga. Þá þarf- að
útvega búninga á alla leik-
endur og jafnvel hárkollur. —
Verða þá leikendur ýmist. að
útbúa þetta sjálfir eða reyna
að fá það lánað úr Reykjavík,
oft með ærinni fyrirhöfn. —
Mæla þarf leiksviðið til þess
að geta reiknað út stærð leik-
tjaldanna; en í þau þarf auð-
vitaii að útvega efni, máln-
ingu, við og striga, sem aldrei
hefur verið jafn erfitt að afla
sér og á þessum tímum gjald-
eyrisskortsins. Takist það
samt, þarf að smíða tjöldin og
mála.. Þá þarf að ganga frá
ljósaútbúnaði leiksviðsins, út-
vega húsgögn og aðra leik-
muni; sjá um undirbúning
leiksýninga; birtingu auglýs-
inga, prentun og sölu aðgöngu
miða o. s. frv. Þegar þess er
gætt, að leikendur sjálfir
verða að annast öll þessi ólíku
og margvíslegu störf, geta
menn gert sér í hugarlund,
hvílíka ást á viðfangsefninu
og fórnfýsi þarf að sýna til
þess að ráðast í leiksýningu
við svo erfiðar kringumstæð-
ur. Og samt er þessari starf-
semi haldið uppi um allt land.
Það sýnir tvennt: hinar miklu
vinsældir lel>listarinnar með-
al íslenzkrar alþýðu og þann
brennandi áhuga og ást, sem
unga fólkið hefur á þessu við-
fangsefni. Vafasamt er, hvort
nokkurs staðar í heiminum
ríkir meiri áhugi á leiklist en
einmitt meðal íslenzkrar al-
þýðu. Þetta er merkilegt atr-
iði í íslenzkri alþýðumenn-
ingu, sem oss ber skylda til að
hlúa að.
Væntanlega eru allir sam-
.
Margaret prinsessa, systir Elizabetar ríkisarfa, verður að
taka þátt í ýmsum opinberum skemmtunum, eins og aðrir
meðlimir konungsfiölskvldunnar. Hér ;ést hún vera að koma
úr leikhr .i í London.
mála um það; en hvernig á
þá að f ara að því ? Hvaða leið-
ir liggja beinast að því marki ?
Samkvæmt 10. gr. laga um
þjóðleikhús skal það „. . . .
vinna að eflingu leiklistar
hvarvetna á landinu." Fyrst
um sinn getur þáttur Þjóð-
leikhússins til þess að fram-
fylgja þessu fyrinnæli varla
orðið annar en sá, að ferðast
með leikflokk leikhússins um
landið árlega og sýna eitt-
hvert gott leikrit. Það er að
vísu góðra gjalda vert, en
hætt er við, að bið geti orðið
á því, að það efli leikstarf-
semina úti um landið svo að
nokkru nemi fyrst um sinn.
Hvað eiga þá þessir áhuga-
menn að gera? „Guð hjálpar
þeim einum, sem hjálpar sér
sjálfur,“ segir máltækið. Þeir
eiga að hjálpa sér sjálfir. Þeir
eiga fyrst og fremst að stofna
til samtaka. Þessi litlu leik-
félög eiga að taka höndum
saman og sameinast í lands-
samband: Samband íslenzkra
leikfélaga. Kostir slíks sam-
bands eru auðsæir. Það myndi
geta lyft því Grettistaki til
eflingar leiklistinni í landinu,
sem um munaði. Sambandið
gæti haft fulltrúa. eða fram-..
kvæmdastjóra í Reykjavík,
sem hverju sinni vissi hvaða
verkefni hvert félag hefði á
prjónunum. Hann gæti því
skipulagt lán á milli félag-
anna á handritum, búningum
o. þ. h. Hann hefði bezta að-
stöðu til þess að útvega hent-
ug leikrit til sýninga, þar eð
hann hefði aðsetur í Reyk ja-
vík. Þá gæti hann annazt inn-
kaup fyrir félögin á ýmsum ,
nauðsynjum til sýninganna,1
svo sem hárkollum, sminki, í
efni í búninga (eða lán á tr
þeim) o. s. frv. Hann gæti •
ennfremur verið milligöngu-);
maður fyrir félögin á útvegun ;<>
leikstjóra, ef því væri að ji;
skipta. . ;;
Er leikféíagasambandinu
yxi fiskur um hrygg, þyrfti ' ~
það að beita sér fyrir nauðsyn
legri samræmingu í byggingu
leibsviða úti um landið. —
Það þarf að gera henxuga *
teikningu af góðu leiksviði, ;
teikningu, er síðan væri höfð
til hliðsjónar við byggingu
allra leiksviða, sem byggð
verða í framtíðinni úti um
landið. Kostír þessa fyrir-
komulags eru meðal annars
þeir, að auðyeldlega mætti
Framhald á 8. s:3u