Mánudagsblaðið - 17.04.1950, Blaðsíða 3

SfȒ -
mn.u:
£.■; 17. apxít 1950. ; yv 'L’A'y'
.:,. MANUÐAOSBLAi>n> ,.. . ...
Ú-í.'.
BENEÐIKT GÍSLASON frá Hoítéigi:
m
Um Grundarbardaga hefur
’eyfirzka lygin í Hirðstjóra-
annál til réttlætingar ódáða-
verkinu verið aðalfræðin,
sem uppi hefur verið, enda
dyggilega frá henni gengið
• af mönnum,' sexn þÓltii!n|íðið
. , gofct ; am dáná forfeðarn^íhaj
eftir ,aði ibúið. var að kénna
. kaþólskir meuu-
.;?,,.;.væru>(í^h?lMÍtþ ^líkimTéw^
armenn eru heldur lélegir
sagnaritarar, enda 'ber Smiðs
saga þeirra þeim glöggt vitni
um þetta. Níðið er látið
ganga á Smið og Jóni Skrá-
veifu af því að þeir féllu.
Ormur og Þorgeir Egilsson
'sleppa níðlausir, nema hvað
Snjólfur karlinn telur að
Ormur hefði getað dugað bet-
ur Smiði. En þeir koma
þannig við sögu síðar, að
níðið hrín ekki á þeim, þess
vegna er bezt að spara það.
Þessir menn allir fóru þó af
einum anda til sama verks
í Eyjafjörð, hvort sem þeir
hafa ætlað að drepa mestu
menn í Eyjafirði eða koma
skipan á um ein verstu mál,
sem saga íslands greinir að
uppi hafi verið, og kostaði
marga menn lífið, meðal ann-
ars „biskupinn á Möðruvcþl-
um“ úti í Noregi.
. ttJ
r,.ví
Smiðs „fylgjarar“.
í yfirliti er þó níð-
sagan heilleg' * og skilur
. ekki á milli Smiðs
„fylgjara“. Maður á að trúa
því að Ormur Snorrason og
aðrir höfðingjar í liði Smiðs
hafi verið í hringabrynjum’,
og þeir af mönnum sem þeim
fylgdu, sem hefur verið
meirihluti og það stór meiri-
hluti Smiðs „fylgjara“. Og
hafa eingöngu sveinar Smiðs
7—10 að tölu verið þannig
búnir. Um þetta þarf engin
orð að hafa, og það er auð-
séð, að höfðingjar í liði Smiðs
hafa ekki búist við neinum
bardaga á Grund og gat Jón
Langur verið drepinn aí þeim
sökum að honum hafði verið
hugsuð þegjandi þöifin af
Eyfirðingum, þar sem vitað
er að Möðruvallabiskups-
dæmi þeirra Eyfirðinga hef-
ur strandað á útfærslu sinni
austur Norðurland á honum,
og af þeim sökum er hann í
þessum hóp sem nú ætlar að
jafna málin. Eyfirðingar
munu ekki hafa litið hann
öllu hýrara auga en Smið
með stóru orðin af Hólafundi
og Jón Skráveifú. Það er
bara gleymd saga, og Jón
strax svo afkomendamargur
í Norðurlandi og ekki .sízt í
Eyjafirði, að það gleymdist
að níða hann eins og Smið
og . Jón Skráveifu, enda
mátti að ósekju sleppa hon-
um þar sem þeir voru nógu
stórir undir níðstönnina Jón
og Smiður.
Þessi aðstaða hins axfirzka
höfðingja gagnvart klofn-
ingi' þeirra 'Eyfirðinga: á
; Hóíáþi^cúpsöé&íní * ^‘liefúr
áld'ýé’rið"! :á’t!hu|úS, ; -éÓá
sett í samband ýfð-'þátttöku
hans fi Smiðs' fön; Það 1 'sjá’1
! þó allir - áð Eyfii’ðingar háfa
hlotið að slægjast eftir styrk
í málum sínum, hvert sem
leitað varð eftir honum, og
það var allt í senn auðveld-
ast, sjálfsagðast og eðlilegast
að það væri austur á bóginn,
enda fylgdu þeim allir næstir
þeim í vestari hluta Suður-
Þingeyjars. Málið hefði og að
miklu leyti orðið eðlilegra, ef
að þessu ráði hefðu allir
hnigið austan Eyjafjarðar í
Hólabiskupsdæmi. Það varð
þó ekki og má ætla að því
hafi ráðið ekki sízt Jón
Langur, og gátu verið risin
af því vandamál, sem Jón
hefur haft að kæra, og Smiðs
för til Eyjafj., ekki hvað
sízt ráðist af þeim sökum.
Grundarbardagi er náttvíg
og morðvíg, og hefði engum
höfðingja orðið líft í landinu
sem staðið hefði að honum
með fullri ábyrgð, enda segir
sagan sjálf hvaða fólk þetta
var. „Mikill lýður saman-
safnaður“ mun vera alveg
auðskilið mál á íslenzka
tungu.
Skíðalykkjan.
Er nú kömið að því sem
fýrirlesarinn hafði uppi dap-
urlegast, á vitsmuna vísu, og
alveg ófræðimannlega, svo
annað slíkt og þvílíkt hefði
hver auli getáð rausað. Fyrir
þessum fræðimanni er svo
sjálfsagt að í liði þessara ís-
lenzku höfðingja hafi verið
útlendir menn, að hann s^æg-
ist eftir því, að skýra nafn-
ið eða orðið K^ilpur, sem út-
lent orð. í hvaða máli skyldi
skíðalykkjan og fötuhaldið
heita kilpur frekar en ís-
lenzku máli, og hvað þýðir
Kilpur í öðrum málum? ís-
lendingar hafa þá frægð í
sögu sinni af nafngiftum að
boginn mann með hausinn
undir sér, eins og það er
kallað, hefðu þeir getað kalL
að Kilp, og kenniheitin eru
jafnalgeng á vettvangi rit-
máls og tals eins og skírnar-
heitin. Jafnvel ættkenni
manna eru oft kenniheiti föð
urins, Gísli Súrsson o-. fl.
Svo gat hann verið sonur
Aniórs. sveigis, Bótólfssonar
beygju, Sigurðssonar hrings!
Það hefur varla verið óvið-
feldnara að skýra mann Jarp
en Svart, og Járnbrúnn hét
sonúr Finnboga í Ási Jóns-
sonar Langs.
Auk þess er nafnið svo
torlæsilegt, að skráð hefur
verið Garpur ef þá skildist
betur nafnið, sem annar jafn
Ú'étííiáf fcíöiáttur.. Hannes er
>síð&f'i*! fímaafbökurt', því í
elztú : ritum i IsþemdUr íöHáiW > í
•og ióíiK^més að þjórtí('.lúndíi,r|,|m
útlendingadekrið' J, ^öguskýr
ingum „lærðra“ manna á ís-
landi í þessari sögu, þó eng-
in fræði sé fyrir því að Hann
es hafi ekki verið notað til eig
inheitis á íslendingum á
þessum tíma. Hannes Pálsson
hirðstjóri með Balthasar
1422, getur verið íslenzkur
maður, og enda líklegt, en
saga íslands á þeim tíma er
hreinlega ókönnuð stjórnar-
farslega, en höfð uppi alveg
ófræðileg getfræði.
Allir aðrir menn sem féllu
í liði Smiðs bera venjuleg
íslenzk nöfn, Jón Langur,
Bjarni Magnússon, Guð-
mundur Andrésson og Þor-
valdur Helgason. Svo er hinn
gamli lesháttur- Flateyjar-
bókar: Jarpur Hannes, í einu
nafni og eru þetta fimm
ménn, auk þess féllu Smiður
og Jón Skráveifa, og eru þá
sjö talsins eins og í sam-
tíma fræðum stendur. Það
hefði því verið óþarft af fyr-
irlesaranum, að gera sig ber-
an að svo litlum vitsmunum,
að telja Kilp einn af föllnum
Smiðsmönnum, þar sem hann
var ekki talinn á skránni
yfir þá föllnu, og vantaði
ekki heldur í töluna á þeim
föllnu.
fæst á eftirtöldum stöðum
Bókaverzlunum:
Bókabúð Austurbæjar
Sigfús Eymundsson
ísafoldar
i "ííiúgm BókabúðLaugarness
ifsod biKyw.j
iötvfí. rrn
Ji'iUliS'
,4A g'tabriiixvi
Snjólfsvísur.
Útvarpsfyrirlesarinn skýrði
hina síðustu vísu í Snjólfs-
vísum þannig að þar væri
lýst falli Kilps og vþrn hans.
Afbökunarhneigðin ríður
ekki við einteyming, og virð-
ingin fyrir sínu eigin viti
ríður taumlaust hjá fyrirles-
aranum. I Smiðs sögu var
þessi vísa talin frásögn á
falli Smiðs, þar sem hún
líka kom næst á eftir lýsingu
skáldsins um vörn Smiðs.
Þetta styður líka það sem
í annálum stendur að Smið-
ur hafi verið laminn til
bana með járnrekinni kylfu,
og var farið eftir vísindaleg-
ustu útgáfunni af annálunum
sem út hefur komið (sjá for-
mála Smiðs sögu) Gottskálks
annáll, tvö hundruð árum,
síðar,'. lætur Jón skráveifu
fá þennan dauðdaga, en ein-
mitt vísa Snjólfs sannar hitt,
og.má vera að hinir ágætu
vísindamenn, sem gáfu út
annálana 1847, hafi farið eft
ir vísunni er þeir telja að
Framhald á 8. síðu.
mwfc giðbn&irai
Eimrcioarmnar
Bókabúð Laugav. 15
Braga Brynjólfssonar
Bækur og ritföng
Greiðasölustöðum:
Fjólu
* Florida
WestEnd
Litla kaffistofan
Tóbaksbúðinni Iíolasundi
Gosa
Öðinsgötu 5
Vöggur
Hressingarskálinn .
Stjarnan (Laugaveg 86)
Skeifan
ísbúðin, Bankastræti
Bjargi
Verzlunum:
Skálholt
Axelsbúð Barmahlíð 8
Söluturni Austurbæjar
Lárusar Blöndal
Sigf. Guðfinnss. Nönnug. 5
Árni Kristjánss. Langh.v.
Rangá Skipasundi
Drífandi (Samtúni 12)
Leikfangag. Laugaveg 45
Drífandi Kaplaskjólsv.
Nesbúð
Þorsteinsbúð
Júliusar Evert Lækjargötu
Verzlunin Ás
Hverfisgötu 71
Árna Pálssonar Miklubr.
Verzl. Helgafell Berg.str.