Mánudagsblaðið - 17.04.1950, Blaðsíða 4

F
MÁNUDAG’Sisi^AÍWÐ
Mánudagur 17. apríl 1950.

inuiiuaiuiiiiiiiioiunuiitinwiiiiiuiinmniiuiiinuiiiiiiMtiiiiiiiHiuiaiuitiiiiincimutini^
MÁNUDAGSBLAÐIÐ
BLAÐ FYRIR ALLA
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Agnar Bogason
Blaðið kemur út á mánudögum. — Verð 1 króna í lausa- =
sölu, en árgangurinn, 52 blöð, 48 krónur
Afgreiðsla: Kirkjuhvoli, 2. hæð, opin á mánudögum.
Sími ritstjóra: 3975.
|
Prentsi ðja Þjóðviljans h.f.
i»miimiuiiimiiumiwiciimiuiminiiLi(imriiiiiimiiiini]iiiiiiiiiiniiiimi!iiiniiiniiiuiT7:i';iiM;iiiau)JUimuf/
Um hversu græða
r r
Bæjarsíjórnin gerir ganfakaup
Skýrt hefur verið frá því,
að nýlega hafi yfirmatsmenn
metið lóðina, sem Hótel
ísland var byggt á. Er í
ráði, að bærinn kaupi lóðina,
og kostar hún nú 1,5 millj.
krónur. Fyrst um sinn verð'
ur lóðin bifreiðastæöi, en
síðar mun verulegur hluti
hennar veröa tekinn undir
götu.
Ekki ber aö lasta það, aö
bærinn kaupi þessa lóð. Það
er í rauninni sjálfsagt. En
forsaga þessara kaupa er
fagurt dæmi þess, hversu
mjög hin ágæta, sparsama
og forsjála bæjarstjórn
Reykjavíkur vakir yfir hag
okkar bæjarbúa og hyggur
í hvívetna að því að fé sé
ekki spillt okkur til frekari
útgjalda.
Þegar Hótel ísland brann
fyrir sex árum, fór bærinn
þegar þess á leit við eigand-
ann, að bærinn fengi lóðina
keypta. Eigandinn tók þessu
vel, því að vonlítið var um,
að ‘hann fengi að byggja
aftur á lóðinni.
„Lóðin kostar 750 þúsund
ir, samkvæmt mati,“ sagði
eigandinn.
„Við viljum borga 720 þús
undir fyrir hana,“ sagði bæj-
arstjórnin, hafandi í huga,
hversu mjög skattgreiöend-
ur myndu þakka henni, ef
hún bjargáði þeirn frá þess-
um 30 þúsundum.
En eigandinn sat fast við
sinn keip og sagði sína eign
ekki fala -fyrir minna en
750 þúsundir. Um þetta var
þráttað og þrefað góða
stund, en ekki varð komizt
að samningum.
„Viö verðum að spara'
sagði bæjarstjórnin.
„Eg vil hafa mitt pund og
engar refjar“, sagöi eigand-
inn.
„Viltu leigja okkur lóðar-
skömmina?“ spurði bæjar-
stjórnin lævís á svip.
„Þrjátíu þúsund á ári skv.
mati,“ svaraði eigandinn og
glotti.
„O-helvízkur, 30 þúsund
hljóta aö vera lukkunúmer
ið hans,“ hugsaði 'bæjar-
stjórnin. Og nu reiknuðu
fulltrúabrotin í bæjarstjórn,
hversu mjög þetta myndi
þyng'ja skatta 50 þúsund
Reykvíkinga.
„Þetta er alls ekki svo
mikið“, sagði íhaldsmeiri-
hlutinn, eftir að þrír hag-
fræðingar hans höfðu at-
hugað málið gaumgæfilega.
„Bein árás á hinar vinn-
andi stéttir", hvein í minni
hlutanum.
En svo varð að vera sem
meirihlutinn vildi, og lóðin
var tekin á leigu.
Svo liðu sex ár, og þá
námu greiðslurnar 180 þús
undum. Þjóðin varö rík, svo
varö hún fátæk, og loks-
ins var ' hún rétt komin á
hausinn.
„Við töpum á þessu“,
sagöi íhaldsmeirihlutinn,
snemma á árinu 1950, „við
ættum að kaupa lóðar-
skömmina“.
Og nú gekk bæjarstjórn-
in á fund eigandans og
sagði: ,,Við viljum kaupa“.
„Kaupa hvað?“ spurði
eigandinn hissa.
„Lóð'arskikann þinn í
Austurst'fæti“, svaraði bæj-
arstjórnin.
„Látið þá meta hana,“
sagði eigandinn og brosti
háðslega.
„Mikill bölvaöur refur er
þetta,“ hugsaði íhaldsmeiri-
hlutinn, „og þó. Ef lóðin er
metin, getur enginn sagt, að
við séum prettaðir í viöskipt
um. Mat er mat, og um þaö
dugir ekki að deila“.
Og nú hélt bæjarstjórn-
arhalarófan á fund yfirmats
manna.
„Metið fyrir okkur Hótel
íslandslóöina, og sendið
okkur reikninginn“.
„Sjálfsagt, kæru fulltrú-
ar“, sögðu yfirmatsmennirn
þrír og gáfu hver öðrum
hornauga.
Daginn eftir birtust þeir
í fundarsal bæjarstjórnar-
innar.
„Einn komma fimm“,
sagði 1. yfirmatsmaður.
„Einn komma fimm“,
sagði 2. yfirmatsmaður.
„Einn komma tveir“,
sagði 3. yfirmatsmaður og
roðnaöi pínulítið.
„Mér datt það í hug“,
sagði íhaldsmeirihlutinn
meö sigurbrcsi. „Eitt hundr-
að og fimm þúsund, þetta
er sparnaður“.
„Ein milljón og fimm-
hundruð þúsund“, sögðu
yfinnatsmennirnir tveir. •—
„Ein milljón og tvö hundr
uð þúsund“, tísti í þriðja
yfirmatsmannínum, sem
var að reyna að láta sig
hverfa á bak við hina tvo.
„Ein og fimm“, endur-
tóku hinir tveir og litu illi-
lega á sparnaðartillögu-
manninn. — „Við meirihluti
matsnefndar höfum sam-
þykkt það“. Og nú tókust
þeir í hendur og horfðust í
augu, eins og elskendur,
sem að síðustu hafa fundið
þann skilningsgrundvöli,
sem hrein ást byggist á.
Svo litu þeir á íhaldsmeiri-
hlutann, réttu honum reikn
ing og sögðu „30 þúsund“.
„30 þúsund — fyrir
hvað?“ stundi íhaldsmeiri-
hlutinn.
„Matið, kæru fulltrúar —
matið, við unnum í mest-
allan gærdag“.
Og nú byrjaði íhalds-
meirihlutinn smátt og
smátt að skjálfa og hrist-
ast, og aö lokum sameinað
ist hann í tröllslegum og ó-
stjórnlegum hlátri, líkt og
þegar brjálaðir menn fá
kast. Þegar íhaldsmeirihlut j áfhenda bréfið o,
Sir Rowland Hill og
pennýpóstgjaldið
inn fékk vitið aftur, varð
löng, hátíðleg þögn. Loks-
ins heyrðist marra í dyrun-
um, þegar 3. matsmaður-
inn gekk út. Hann muldraði
eitthvað lágt fyrir munni
sér, en í eyrum bæjarstjórn-
arinnar hljómaöi það eins
og þrumandi rödd.
„Fyrst var rifizt og
skammazt yfir því, hvort
kaupa ættí lóöina á 720 éða
750 þúsirnd — síðan var
hún leigð fyrir 30 þúsund
á ári í sex ár — svo var
hún metin á eina milljón
og fimm hundruö þúsund,
og matið kostaði 30 þúsund
— þaö er samtals ein millj.
sjö hundrúð og tíu þúsund
og þetta heitir í bæjarstjórn
sparnaður“.
Á skrifstofunum og við
höfnina og víðsvegar um
Reykjavík unnu skattgreið
endur dagleg störf. Þetta
fólk vissi ekki, að á efstu
hæðinni í Reykjavíkur
Apoteki unnu aðrir menn
skipulagt aö því að kaup
þessa fólks yrði sem rýrast.
Þeir voru ekki vondir menn
— þeir hugsuðu bara um að
spara.
I desember 1836 fékk fjár-
málaráðherrann enski bækl-
ing frá manni nokkrum, sem
hét Rowland Hill, kennari.
Bæklingurinn hét „Umbæt-
ur á póstþjónustunni", og
hafði inni að halda nokkrar
tillögur um endurbætur á
henni.
En þótt fjármálaráðherr-
ann veitti Hill viðtal, virtust
engar líkur til, að hugmynd-
ir hans yröu teknar til greina.
Þess vegna gaf hann út skjal-
ið, og hrósuðu blöðin því þeg-
ar í stað.
Hill hélt því fram, að póst-
þjónustan gæti orðið ódýrari
án þess að skerða ríkistekj-
urnar nokkuð.
Hér skulu greind nokkur
þau sannindi, sem hann reisti
á yfirlýsingu sína.
Póststofunum hafði reynzt
nauðsynlegt að hækka póst-
gjöldin, heldur én að lækka
þau. Þau voru ákveðin eftir
vegalengd. Fyrir 15 mílur
varð að greiða 30 aura og fyr-
ir 400 mílur skyldi borga eina
krónu. — Þetta var því nær
sama gjald og nú er greitt
fyrir síma.
Hill'fann, að kostnaðurinn
við að bera bréf, skiptist í
þrjá hluti; fyrst að taka við
bréfum og búa þau til send-
ingar; í öðru lagi flutnings-
kostnaður frá einu pósthúsi
til annars, og í þriðja lagi að
fá póst-
gjaldið.
Að því er tók til fyrsta
hluta kostnaðarins, þá benti
Hill á það, að talsverðan kostn
að leiddi af því, að póstgjald-
ið væri svo misjafnt. —
Þetta var að kenna bæði
innihaldinu og pökkuninni.
Til dæmis var það svo, að
undir bréf frá London til Ed-
inborgar varð að greiða
krónu; ef það var aðeins eitt
blað í brófinu, þá kostaði það
eina krónu. Ef tvö blöð voru
í umslaginu, var burðargjald-
ið 2,10, og ef blöðin voru þrjú,
þá mundi það kosta um fjórar
krónur.
Hvað sem meira var í bréf-
inu, hversu lítið sem var, var
álitið sem aukablað.
Það var því býsna erfitt að
ákveða með prófi, hvað skyldi
greiða undir bréf.
Að því er tók til bréfaflutn-
ings frá London til Edinborg-
ar, þá reiknaði Hill það út, að
þao kostaði ekki meira en 36.
hluta úr penny.
Að því er snei'ti af hendingu
bréfa, fylgdi því ónauðsynleg-
ur kostnaður, að viðtakandi
varð að greiða póstgjaldið,
því að embættismennirnir
héldu því fram, að viðtakand-
inn græddi á því að fá bréfið.
Hill sá, að mikill sparnaður
gæti orðið að því að minnka
starfið við báða ferðarenda,
og stakk upp á því, að bréfin
yrðu vegin í stað þess að láta
borga fyrir hvert blað í
hverju bréfi, og borgað eftir.
þunga. Hann var því og með-
mæltur, að póstgjaldið skyldi
vera hið sama íyrir allar vega
lengdir, því að það var aug-
ljóst, að kostnaðurinn var
sama sem enginn.
Til þess að lækka afhend-
ingarkqstnaðinn, stakk Hill
upp á því, að einhvers konar
fyrirf ramgreiðsla yrði ynnt af
höndum.
Þess hafði orðið vart, að
fátækt fólk gat oft 'og tíðum
ekki greitt póstgjaldið, og
stundum varð að láta bréfið
Framhald á 8. síðu.
Leynilögreglumenn, Scotland Yard eru heimsfrægir fyrir
dugnað sínn við að leysa flókin glæpamál. — Hér sjást
tveir þeirra að rannsaka stað, sem stúlka fannst myrt.
Þeim tókst að hafa uppi á morðingjanum, eftir að hafa
rannsakað ýmislegt smávegis við morðstaðinn.