Mánudagsblaðið - 12.06.1950, Qupperneq 1

S. árgangur. Mánudagur 12. júní 1950 __________________________ 23. tölublað.
Sigurður Skagfield:
HVAÐ ER
Sigxtrður Sbagfield:
I
ágæfir fónleikar
Sy mf onmhl jómsveitarinnar,
undir stjóm dr. Victors
I
U rbantschitsch
Margir hafa beðið mig að skýra frá því, hvað eigin-
lega „STEF“ væri, og þá einnig, hvemig hinum útlendu
Stef jum sé háttað.
Þýzkaland, sem vera inun vagga Stefjanna, þar sem
útflutningur þýzkrar músíkur hefur verið mestur allra
músik Ianda, og hefur þýzlia rikið tekið inn miklar upp-
hæðir árlega í útlendum gjaldeýri í gegnum sín mörgu
heimyfrægu tónskáld. Sama er að segja um músiklöndin
Italíu og Frakkland. Þá hafa og Finnland og Noregur
fengið miklar peningasummur í gegnum tónskáldin Sibel-
ius og Grieg.
Þýzka „Stefið“ tekur tiltölulega litlar prósnetur af t.
d. óperettum og ópemm, núll konuna eitthvað pró-
sentur. Af hljómleikum hef ég sjálfur borgað til Stefs í
Hamborg, fyrir tvo hljómleika, 3 mörk og 20 pfenninga,
af liðugum níu hundmð marka nettótekjum, sem konsert-
agentinn afhenti mér, Þetta „system“ Stef janna mim einn-
ig gilda í öllum norrænum löndum, að prósentutalan er svo
lág, að músikhús og hljómleíkamenn finna ekkert til þess
að borga það, en tónskáldin fá sínar prósentur, því safnast
þegar saman kemur. Ef í útlöndum ætti að gera þessa
Stefs-stofnun að einhverri okurstofnun, þá myndu stjóm-
ir landanna á augnabliki grípa inn í, og blátt áfram fyrir-
bjóða slíka f járöflun.
Hér heima er allt öðm máli að gegna, — Hér er TÓN-
SKÁLDAFÉLAG, sem telur nokkra meðlimi, sem skrifa
upp nótur, og vilja eðlilega fá eitthvað fyrir skriffinnskuna.
Þetta tónskáldafélag hefur fjóra menn í stjóm liins ís-
lenzka Stefs, nýkjörinn forstjóra, JÓN ÞÓRARINSSON,
varaformann Pál Isólfsson og framkvæmdarstjóra Jón
Leifs, vara-framkvæmdarstjóra Snæbjöm Kaldalóns. Þess-
ir menn eru einnig í stióm Tónskáldafélagsins, sém skiptist
þar þannig: Páll Isólfsson formaður, Jón Leifs varafor-
maður og Jón Þórarinsson framkvæmdarstjóri.
Þessir þremenningar eru, eins og maður veit, tónskáld,
og það er vissulega eðlilegt, að þau vilji eitthvað fá fyrir
sín verk. En gallinn er sá, að í þessu efni er ekki um auðug-
an garð að gresja, og þess vegna ekki hægt að þvinga neinn
til þess að spila eða syngja verk þeirra, nema ef listamanna-
þing væri háð mánaðarlega, sem svo endaði í fylliríi á Hótel
Borg, til uppbótar verkanna. En þegar ekki er Iiægt að halda
listamannaþing nema einu sinni á hx erjum 15 til 20 árum,
þá er það öllum Ijóst, að verk íslenzlira tónskálda verða á
þessu tímabili að hvílast, og þess vegna er það eðlileg afleið-
ing af orsök, að Steis-þremenninganiir Itafa farið fram á
óvenju háar upphæðir sem borgun fyrir uppfærslu ÚT-
LENDRA TÓNSKÁLÐA. — Enda er borgað inn til Stefs
milljónir frá bíóurn, kaffihúsunt, bílstjórum, kabarettum
og síðast en ekki sízt átti útvarpið að borga HUNDR-
UÐ ÞÚSUNÐA ÁRLEGA, en útvarpsstjóri gat með herkj-
um komið upphæðinni niður í EITT HÚNDRAÐ TUTTUGU
OG ÁTTA ÞÚSUND KRÓNUR Á ÁRÍ, og hefur útvarps-
stjóri — að sögn — ekki sofnað væran blund síðan.
Skrifstofukostuaður Stefs er gevsimikill (í einu af dag-
blöðunum stóð fyrir nokkru, að hann næmi um þr jú tál f jög-
ur hundruð þúsundum á ári). Aftur á móti sú prósenttala,
sem hin útlendu tónskáld fá, sem hér em sungin og spiíuð,
mun af Stefi vera reiknuð út í fullu samræmi við hinn út-
lenda taxta, sem allstaðar er eins í útlöndum, og þar er
VÍSITALA ekki til. Af öllu þessu er því Ijóst, að Stefs-
Framh. á 4 síðu.
Aðgöxtgumiðar að
óperunni - Sundur-
söguð ieiktjöld -
Dýrar ökuferðir
Dr. Urbantschitsch upp<
færði þ. 2. júní s.l. með Symi
fóniuhljómsveitinni í Þjófbi
leikhúinu, verk eftir Rossini',
Mendélsohn, Mozart og Jóh.
Strauss. Dr. Urbantschitscli
er einbúi hér heima, hanni
gnæfir yfir, við eigum engaxí
annan hljómsveitarstjóra sem
nálgazt getur dr. Urbants-
chitsch á því sviði. Dr. Ur-
bantschitsch formar hirt
stóru músíkverk frá eigin'
brjósti, hann þarf ekki nein-
ar grammófónplötur till
þes að fara eftir. Því þjálfurt
og músikmenntun, samfarai
miklum gáfum hins þroskaða
músíkmanns, gera dr. Ur-
bantschitsch að fyrsta flokks
DIRIGENT.
Margt heyrir maður nú um Þjóðleikhúsið þessa dag-
ana. Mönnum er einkar tíðrætt um hina undarlegu ráð-
stöfun Þjóðleikhússtjóra, að sprengja verðið á aðgöngu-
miðum að óperunni upp í 100 krónur per haus.
Þetta mun hvergi þekkjast í heiminum, að rikisfyrir-
tæki eins og Þjóðleikhúsið — raunverulega þjóðareign —
skuli yfirleitt hafa kjark í sér til annars eins og þessa.
Það er virðingarvert, að reyna. að fá hingað óperu, en mitt
i sparnaðaröldunni, þegar allir eru hvattir til að spara, þá
er óþarfi fyrir hið opinbera að bjóða heim fólki, sem það
hefur ekki efni á að halda, nema að léggja óhæfilega
mikil gjöld á þá, sem vilja njóta kvöldsins í Þjóðleik-
húsinu.
Sviðsstarfsmenn Þjóðleikhússins hafa setið við svarta
iðju undanfarið. Þeir hafa ekki gert annað en að saga
sundur leiktjöld þau, sem nota á við Brúðkaup Figaros
Hljómsveitin spilaði með
ágætum hin stóru verk, form-
fast með nákvæmu tempi, og
hljómfegurð. Hljómsveitin er;
nú á góðum vegi að geta spil-
að hvaða músikvérk sem er
— með bravour — ef húrt
aðeins fær möguleika að
þjálfast og þroskast undijj
taktstokk dr. Ur,bantschitsch<
Áheyrendur hylltu okkar á-
gæta dirigent, og hljómsveit-
ina, og maður fann hinn
sterka straum einlægrar hrifn
ingar og vináttu, — sem eng-
inn ‘ annar hljómsveitarstjór|
hér heima hefur náð.
m
í kvöld.
Nokkuð af leiktjöldum óperunnar hafa verið send
bingað frá Svíþjóð, en þegar til kom, reyndust allar dyr
og gluggar Þjóðleikhússins of smáar til þess að koma
þeim inn í húsið. Þjóðleikhússmenn létu það ekki á sig
fá, heldur bara söguðu „kúlissurnar“ í stykki og tróðu
þeim inn.
Glæpamannabardagi
Um mánaðamótin geysaðf
mikið glæpamannastríð $
Brooklyn, New York. Þeiij
se mvoru að verki voru ung-
ir glæpamenn allir um 171
ára. Flokkarnir sem börðustj
voru úr tveim hverfum borg-
Startgjald bifreiða hækkaði upp í sex krónur s. 1.
föstudag, en síðan kostar ferðalagið fimmtiu aura á mín-
utu. Er nú svo komið, að ekki eru til „túrar“ hjá bifreiða-
stjórum, sem kosta nudir átta krónum, en meðalferðir
munu kosta tíu krónur eða þar yfir. Þessa ráðstöfun má
telja varhugaverða, og heyrzt hefur, að bifreiðastjórar
almennt séu mjög gegn svona háu startgjaldi. Bifreiða-
iotkun almennings hefur minnkað talsvert, og ætla má
að hún minnki allverulega nú, þegar verðhækkanir al-
mennt leika lausum hala. Sennilegt er, að almenningur
noti nú ekki leigubifreiðar nema í brýnustu nauðsyn.
arinnar og ætluðu að geral
út um hvor þeirra ætti að
halda völdum og endaðjj
stríðið þannig að báðir lentrt
í höndum lögreglunnar og
þar bíða þeir dóms.
Unglingarnir höfðu skamml
byssur og skutust á í hliðar-
götu en íbúarnir flýðu serni
fætur toguðu í allar áttir,
Nokkrir særðust og einij
mjög alvarlega.
(N. Y. Times)<