Morgunblaðið - 05.01.2005, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 5. JANÚAR 2005 43
DAGBÓK
Fornleifafræðingafélag Íslands helduraðalfund sinn í ReykjavíkurAkademí-unni í dag kl. 17. Á undan fundinumer boðið til sérstaks fyrirlesturs Sig-
urðar Sigurðarsonar, fyrrv. yfirdýralæknis, um
útbreiðslu miltisbrands á Íslandi og hvernig var-
ast megi smit af völdum hans, en fornleifafræð-
ingar eiga á hættu að smitast vegna þess hversu
lengi miltisbrunasýking helst í jörð.
„Í rituðum heimildum frá fyrri tíð, jafnvel
löngu fyrir 1865, eru lýsingar á tjóni, jafnvel
farsóttum sem gætu átt við miltisbrand. Erfitt
er að ráða í slíkt nú,“ segir Sigurður. „Sjúkdóm-
urinn kom fyrst upp hér á landi, svo öruggt sé,
árið 1865 á Skarðsströnd í Dalasýslu. Þar var
innflutningshöfnin, Skarðsstöð. Innflutningur á
ósútuðum, hertum stórgripahúðum frá Afríku
hófst 1864 en lauk upp úr 1902. Þó var ljóst orð-
ið löngu áður, að þær hefðu borið smitið. Húð-
unum var dreift um allt land. Þær voru m.a.
ætlaðar til skógerðar og til ýmissa búshluta úr
leðri og einnig til að klæða trollpoka til hlífðar.
Mest kvað að veikinni á tímabilinu 1885–1905.
Veikin kom upp víða um land og olli talsverðum
búsifjum á stöku bæjum, en einnig manntjóni,
einkum á Suður- og Vesturlandi. Árið 1965 kom
veikin upp á Þórustöðum í Ölfusi, síðan líða nær
40 ár. Í nóvember 2004 fannst veikin í heima-
hrossum á Vatnsleysuströnd. Síðustu áratugina
hefur miltisbruni oftast komið fram eftir jarð-
rask af einhverjum toga, sem færði líkamsleifar
ásamt miltisbrunasýklum upp á yfirborðið, en
ekki hefur alltaf verið hægt að benda með ör-
yggi á smitleið. Á Vatnsleysuströnd hafði sjór-
inn raskað sjávarkambi og flætt yfir beitilandið.
Kannske hefur skepna, sem fórst af miltisbrandi
verið grafin þar löngu fyrr.“
Er hætta á miltisbrandsfaraldri?
„Lítil hætta er á faraldri frá því smiti, sem
leynist hér í jörð og líklega engin, ef unnt er að
halda fólki vakandi varðandi vitneskjunni um
hættuna, sem vissulega er í jörð og koma á rétt-
um viðbrögðum við grun eins og ætíð ætti að
vakna, ef beina- og líkamsleifar koma upp við
jarðrask. Veikin berst ekki frá manni til manns,
heldur við snertingu á miltisbrunasýktum dýra-
leifum, sem komið hafa upp á yfirborðið við
jarðrask. Ryk úr líkamsleifum menguðum milt-
isbrunagróum sem þyrlast upp við gröft og
handfjötlun getur leitt til sjúkdóms, ef menn
anda því að sér. Skepnur, sjaldan fleiri en ein,
geta sýkst af því að sleikja eða naga bein, sem
koma upp. Aðrar skepnur og jafnvel fólk sýkist
af þeirri sem drepist hefur ef grunur um milt-
isbrand vaknar ekki strax.
Besta vörnin gegn miltisbrandi er þekking,
sem áréttuð er og endurnýjuð eftir þörfum.“
Fyrirlesturinn er öllum opinn en aðalfund-
urinn hefst að honum loknum.
Sjúkdómavarnir | Fyrirlestur um miltisbrand, hættur hans og viðbrögð við honum
Skæður og lífseigur sjúkdómur

Sigurður Sigurð-
arson er fæddur 1939 á
Sigurðarstöðum í Bárð-
ardal. Hann lauk dýra-
læknisprófi frá Dýra-
læknaskólanum í Osló
1967 auk M.Sc. í meina-
fræði búfjár 1970. Sig-
urður hefur m.a. starf-
að við kennslu,
rannsóknir og fræði-
störf á Keldum, þar
sem hann stýrði m.a. rannsóknadeild dýra-
sjúkdóma og er sérfræðingur í sauðfjár- og
nautgripasjúkdómum. Þá hefur hann tekið að
sér fjölda rit- og trúnaðarstarfa.
Sigurður var kvæntur Halldóru Einarsdóttur
og eignuðust þau saman þrjú börn. Hún lést
árið 2000. Sigurður býr nú með Ólöfu Erlu
Halldórsdóttur.
Félagsstarf
Aflagrandi 40 | Verslunarferð í
Hagkaup í Skeifunni í dag kl. 10 f.h.
Rúta frá Grandavegi og Aflagranda.
Kaffi í boði Hagkaupa.
Árskógar 4 | Bað kl. 8–14, handav.
kl. 9–16.30, heilsugæsla kl. 9.30–
11.30, smíði/útskurður kl. 13–16.30,
spil kl. 13.30 og keila kl. 13.30.
Bólstaðarhlíð 43 | Hárgreiðsla,
fótaaðgerð, böðun, almenn handa-
vinna, glerlist, bridge/vist.
FEBÁ, Álftanesi |
Þrettándagleði kl. 13–
15. Videósýning í um-
sjón Guðbjarts Gunn-
arssonar. Kaffiveit-
ingar.
Félag eldri borgara í
Kópavogi | Félagsvist
verður spiluð í Gjá-
bakka kl. 13. Skrif-
stofan í Gullsmára er
opin kl. 10–11.30 og við-
talstími er í Gjábakka
kl 15–16.
Félag eldri borgara,
Reykjavík | Fræðslu-
nefnd FEB verður með
kynningu föstudaginn 7.
janúar í Ásgarði,
Glæsibæ, kl. 14–16. Það er leikur að
læra. Kynning á námskeiðum o.fl.
sem mörg eru beinlínis sniðin að
þörfum eldri borgara á vorönn. Mið-
vikudagur: Göngu-Hrólfar ganga frá
Ásgarði, Glæsibæ, kl. 10.
Félag kennara á eftirlaunum |
Fræðslu- og skemmtifundur kl.
13.30 í sameign iðnaðarmanna á 2.
hæð í Skipholti 70. Innlegg um
kjaramál. Tölvustarfið í Ármúlaskóla
er kl. 16.20 í stofu V24.
Félagsmiðstöðin Gullsmára 13 |
Kynningardagur í Gullsmára. Mið-
vikudaginn 5. janúar verður kynning
á starfseminni fram til maíloka.
Skráning á námskeið á sama tíma.
Fólk er hvatt til að koma með nýjar
og skemmtilegar hugmyndir. Allir
velkomnir.
Félagsstarf aldraðra, Garðabæ |
Garðaberg er opið frá kl. 12.30 –
16.30.
Félagsstarf Gerðubergs | Opið frá
9–16.30, m.a. spilasalur eftir hádegi,
brids, vist, skák. Leiðsögn í vinnu-
stofum hefst samkvæmt dagskrá
mánudaginn 10. jan. S. 575-7720.
Hraunbær 105 | Kl. 9 postulíns-
málun, glerskurður, myndlist, hár-
greiðsla, kl. 10 boccia, kl. 11 leikfimi,
kl. 12 hádegismatur, kl. 12.15 bónus-
ferð, kl. 15 kaffi.
Hraunsel | Myndlist kl. 10 og 13.
Sigvaldi verður með línudans kl. 11.
Hvassaleiti 56–58 | Opin vinnu-
stofa kl. 9–15, umsjón hefur Sigrún.
Jóga kl. 9–12. Böðun virka daga fyr-
ir hádegi. Fótaaðgerðir, hársnyrting.
Hæðargarður 31 | Félagsstarfið er
opið öllum. Listasmiðja og Betri
stofa opin kl. 9–16. Möguleiki er fyr-
ir félaga- og hagsmunasamtök að
fá aðstöðu í húsnæði Hæðargarðs
samkvæmt nánara samkomulagi
eftir kl. 16 virka daga og um helgar.
Hárgreiðslustofa 568 3139.
Fótaaðgerðarstofa 897 9801. Sími
568 3132.
Norðurbrún 1 | Bankaþjónusta
fyrsta miðvikudag í mánuði kl.
10.30. Félagsvist fellur niður í dag.
Vesturgata 7 | Mið-
vikudagur: Kl. 9–16
hárgreiðsla og fótaað-
gerðir. Kl. 9.15–16
myndmennt. Kl. 10–12
sund (Hrafnistulaug).
Kl. 10.15–11.45
spænska. Kl. 11.45–
12.45 hádegisverður.
Kl 12.15–14 versl-
unarferð í Bónus,
Holtagörðum. Kl 13–14
Spurt og spjallað. Kl.
13–16 tréskurður. Kl
14.30–15.45 kaffiveit-
ingar.
Vitatorg, fé-
lagsmiðstöð | Smiðja
kl. 8.45, bókband,
handmennt og hárgreiðsla kl. 9,
morgunstund kl. 10 séra Sigurður
Pálsson verður með okkur. Kóræf-
ing kl 13, verslunarferð kl. 12.30.
Skráning er hafin í öll námskeið.
Uppl. í síma 561-0300. Félags-
starfið er opið fyrir alla aldurshópa.
Kirkjustarf
Grafarvogskirkja | Kyrrðarstund í
hádegi kl. 12. Altarisganga og fyrir-
bænir. Boðið er upp á léttan hádeg-
isverð á vægu verði að lokinni
stundinni. Prestar safnaðarins
þjóna fyrir altari, orgelleikari Hörð-
ur Bragason. Allir velkomnir.
Háteigskirkja | Þorvaldur Hall-
dórsson og Skyrgámur verða með
okkur síðasta dag jólanna. Húsið
opnað kl. 14. Dansað, sungið og
drukkið kaffi. Skyrgámur er með
eitthvað í poka handa þeim yngstu.
Sjáumst sem flest.
Kristniboðssalurinn | Samkoma á
Háaleitisbraut 58, kl. 20. „Ljósið í
þér“ Lúk. 11,33–36. Ræðumaður:
Skúli Svavarsson. Kaffiveitingar eft-
ir samkomu. Allir velkomnir.
Neskirkja | Fyrirbænamessa kl.
12.15. Prestur dr. Sigurður Árni
Þórðarson.
Rússneska rétttrúnaðarkirkjan |
Söfnuður Rússnesku rétttrúnaðar-
kirkjunnar á Íslandi stendur fyrir
jólaguðsþjónustu í Friðrikskapellu
við Valsheimilið fimmtudaginn 6.
janúar kl. 10 og kl. 23. Séra Igor
Vyzhanov þjónar fyrir altari. Allir
velkomnir.
Staður og stund
http://www.mbl.is/sos
Morgunblaðið/Ásdís
HAFNARBORG,
menningar- og
listastofnun Hafn-
arfjarðar, stendur
fyrir hádegistón-
leikum í dag kl. 12,
þar sem Hlöðver
Sigurðsson tenór
mun syngja við
undirleik Antoníu
Hevesi. Á efnisskrá
eru nokkur ljóð eftir
austurríska skáldið
Möreike við ýmis lög, m.a. eftir Mozart. Þá
verða á dagskránni aríur eftir Mozart.
Hlöðver er fæddur á Siglufirði 1973 þar
sem hann stundaði nám við tónlistarskól-
ann í trompetleik. Árið 1995 hóf hann
söngnám við Tónlistarskóla Siglufjarðar
hjá Antoníu Hevesi og lauk þar 8. stigs
prófi í söng árið 2000.
Frá árinu 2002 hefur Hlöðver verið
nemandi við Mozarteum í Salzburg í
Austurríki, en að auki hefur hann tekið
þátt í masterklass námskeiðum, m.a. und-
ir leiðsögn Dario Vagliengo, Dóru Reykdal
og Lorraine Nubar. „Þetta leggst ágæt-
lega í mig ef ég kemst suður,“ segir Hlöð-
ver, en hann býr á Siglufirði og veðrið
undanfarna daga hefur sett strik í reikn-
inginn. Ófært var í fyrradag en Hlöðver
reiknar með að komast suður fyrir tón-
leikana. „Maður lætur það ekki á sig fá,
það er mjög fínt að syngja í Hafnarborg og
hljómurinn góður. Sérstaklega er gaman
að syngja við undirleik Antoníu, en hún
var kennari minn á Siglufirði.“
Mozart og Möreike
í Hafnarborg
Hlöðver Sigurðsson
INGIMAR Erlendur er í tölu af-
kastamestu ljóðskálda. Ljóðlist
hans er jafnframt persónulegri en
annarra. Í henni mætast ólíkir
straumar sem falla þó að lokum í
einn farveg. Með skáldsögum sín-
um – æskuverkum – kynnti hann
sig sem skapmikinn og óvæginn
uppreisnarmann. Það var þó að
hálfu leyti á misskilningi byggt að
ætla má. Hann var þá daglega á
síðum blaðanna. Blöðin vilja hasar.
Og Ingimar Erlendur gat talað svo
eftir var tekið. Þegar hann söðlaði
um misstu fjölmiðlarnir áhugann,
litu svo til að hann hefði skipt um
skoðun og væri því orðinn von-
arpeningur hjá bókmennta-
samfélaginu. En umskiptin frá
skáldsögu til ljóðlistar tóku aðeins
til formsins og verklagsins. Skáldið
stefndi sem fyrr að sama markmið-
inu, en með breyttri aðferð og ann-
ars konar sjónarmið fyrir augum.
Kristin trú var honum leiðarljós
frá fyrstu tíð en varð nú skipað í
öndvegi. Svo er enn í þessum síð-
ustu bókum hans. En ljóð hans eru
hvorki fljótlesin né auðlesin. Ingi-
mar Erlendur er seintekinn ein-
fari. Þar af leiðir að samanburður
við ljóðlist annarra skálda nær
skammt þegar kveðskapur hans er
metinn og veginn. Með árunum
hafa ljóð hans leitað meira inn á
við. Vafalaust tengist það aldri og
reynslu. Það er sitt hvað að hugsa
til lífsleiðarinnar eins og ófarins
vegar framundan eða horfa yfir
liðna ævi sem farinn veg að baki.
Ungur maður verður oftar en ekki
að velja milli þess að segja það
sem hann veit sannast og réttast,
standa einn og taka afleiðingunum,
eða kyrja undir með tíðarandanum
og hljóta lof annarra. Þar sem
Ingimar Erlendur valdi fyrri kost-
inn verður ekki annað sagt en
skáldið hafi fórnað allnokkru, lík-
ast til hreint ekki smáu!
Við það bætist að Ingimar Er-
lendur er tregur til að koma til
móts við lesandann. Lesandinn
verður að koma til móts við skáld-
ið. Með hliðsjón af ytra formi hef-
ur hann sótt margt til eldri tíma
kveðskapar. Rím og ljóðstafir
liggja honum létt á tungu. Kveð-
skapur hans telst þó ekki beinlínis
vera ljóðrænn. Að hætti eldri
skálda breytir hann orðaröð gjarn-
an frá eðlilegu mæltu máli til að
það falli að lögmálum bundins
máls. Þess háttar skáldlegar til-
færingar tíðkuðust hér alla tíð
meðan ljóðlistin var nokkurs konar
íþrótt.
Um innra form eða orðaval Ingi-
mars Erlends gegnir öðru máli.
Það er fremur sniðið að hætti líð-
andi stundar að svo miklu leyti –
með áherslu sagt – sem það fellur
að efni. Að laga tungutak nýlist-
arinnar þannig að gróinni hefð get-
ur virst snúið. Ingimar Erlendur
klárar það – að sínum hætti.
Skeytastíl sumra modernista hefur
hann aldrei tekið upp. Þvert á
móti, hann hefur aldrei verið spar
á orð. Við fyrstu kynni kann stíll
hans því að koma einhvern veginn
ókennilega fyrir sjónir. Við nánari
athugun sættist maður á að svona
standi þetta í bókinni og því verði
ekki breytt!
Fyrst og fremst verður lesand-
inn þó að meðtaka þann marg-
slungna symbólisma sem fram
kemur í ljóðum skáldsins. Kristin
trú hefur frá fyrstu tíð verið túlk-
uð með líkingum og táknmáli sem
hvort tveggja er kunnuglegt hverj-
um þeim sem alinn er upp í trú-
ariðkun. Sum orð, eins og »tár« og
»elfur«, og reyndar líka »vatnið«,
koma þarna fyrir margendurtekið,
oft í óvæntum samböndum. Les-
andinn getur, ef vill, látið þau
merkja skammæja tilvist hér í
táradal andspænis óstöðvandi
straumi tímans og þar með vitund-
inni um dauðann og upprisuna.
Nærtækast er að benda á heiti
bókanna: Hvítelfur. »Hvítt« er lit-
ur sakleysisins, en einnig litur
ljóssins og þar með hinnar hreinu
ómenguðu trúar, en andstæða
myrkurs og dauða. Hvítelfur er þá
framvinda tímans í ljósi trúarinnar.
Tekið skal fram að þetta er engin
endanleg eða hárnákvæm útlegg-
ing heldur nokkurs konar nálgun
til að auðvelda sér lesturinn, stytta
sér leið að kjarna málsins. Ljóð-
listin er ekki og getur ekki verið
gáta sem unnt sé að ráða! Og þá
er það endurtekningin. Hana notar
Ingimar Erlendur jöfnum höndum
til að gefa í skyn hið ósagða, og
einnig til að ná fram dýpri og
margræðari áhrifum.
Að öllu saman lögðu fela þessar
bækur í sér endurmat viðtekinna
gilda sem oftar en ekki enda með
staðnaðri hugsun sem skáldið tek-
ur sér þá fyrir hendur að viðra út.
Athyglisvert er t.d. hvernig hann
leggur út af Grettis sögu, og þar
með líka kvæði Jónasar þar sem
listaskáldið var reyndar að líkja
eftir Heine. Yfirskriftin er: Drang-
ey og dagur vonar:
Tárið frá Tindastóli
tregans er orðinn sjár.
Morð sér í miðjum firði
Mælifellshnjúkur blár.
Þar rís Drangey úr djúpi.
Dunar af fuglasöng
brjóstið, og brimhvít eggin
berast um hjartagöng.
Einn gengur hrútur í hjarta.
Hann sem sinn bróður sveik
dag sinnar vonar deyðir
djúpsins í feluleik.
Skal þá ekki heldur látið hjá líða
að benda á kvæði sem Ingimar Er-
lendur yrkir til genginna kynslóða,
svo sem: Klukknaslög, Hinsta
hestaskál, Áð við Bægisá, Sörlat-
unga, Hörgárdalur, Ástarstjörnu
yfir, Í næsta dal og Hrafnagil, svo
aðeins fáein séu nefnd. Þá þýðir
hann kvæði eftir William Blake,
Forsagnir sakleysis. Blake var
uppi löngu fyrir daga formbyltinga
og nútímahræringa. Hljótt var um
verk hans þar til á seinni hluta lið-
innar aldar þegar nafni hans tók æ
oftar að skjóta upp í umræðunni
um þróun ljóðlistarinnar. Þar með
hlaut hann í safnritum það rúm
sem stórskáldi hæfði. Vandalaust
er að finna samhljóm með þýðing-
unni og frumsömdum kvæðum
þýðandans. Í beggja ljóðum birtist
óreiðan sem nokkurs konar regla
undir forsjón almættis; sú sem
Grikkir nefndu kaos. Beggja kveð-
skapur er kaldhamraður en eigi að
síður sprottinn af trúarlegri íhug-
un og heitri tilfinningu.
Trúin og tilvistin
BÆKUR
Ljóð
eftir Ingimar Erlend Sigurðsson. 282 +
293 bls. Útg. Sigurjón Þorbergsson.
Reykjavík.
Hvítelfur I–II
Erlendur Jónsson
Morgunblaðið/Júlíus
Ingimar Erlendur Sigurðsson