Mánudagsblaðið - 10.07.1950, Blaðsíða 2

MÁNUDAGSBLAÐIÐ
C(Hí?-\.ÍS Ctó G13 'i:
Mánudagudnn 10. júlí 1950.
JjS'í c ii'iít'ÍW'
Ný ljóöabók:
Undir Dægranna Fargi
Undir Dægranna Fargi
heitir ný Ijóðabók, eftir Krist-
ján Röðiils. í>að fyrsta, sem
maður tekur eftir, þegar bók-
in er opnuð, eru frumlegar
teikningar Kjarvals og ávarp
höfundar til málarans:
Meistari lita og lína
lagði mér hönd að verki,
sá mun um aldur eiga
orðstír þó höfin sortni.
Og er þetta strax vel og skáld-
lega mælt.
I fyrstu ljóðabók sinni:
Undir Norrænum Himni, virt-
ist Kristján eiga erfitt með
það, sem jafnvel lélegum hag
yrðingum er leikur, að hafa
sæmilega rökleiðslu í kvæð-
inu. Hann byrjaði oft vel, en
tapaði svo þræðinum og kom
svo aftur annað veifið með
undurfallegar hendingar. Að
lokum voru það þó þessar
hendingar, sem fengu mánn
til að gruna margt, jafnvel
það — að þrátt fyrir allt væri
hann skáld, en gerði sér ekki
tennþá ljósa grein fyrir ýms-
' um þýðingarmiklum atriðum
Ijóðsins.
I ljóðlistinni er lítill vandi
lið láta sér takast illa, en mik-
ill að láta sér takast vel. í
þessari bók eru að minnsta
kosti sextán kvæði, sem orka
á mann eins og skáldskapurj
að einhverju eða öllu leyti. —j
Þetta er mikil framför frá
fyrri bókinni og styrkir þáj
trú manns, að höfundur geti
yel orðið gott skáld, ef hann
aðeins vill og vandar sig. —,
Höfundi til leiðbeiningar vil
ég segja, að ég fór ekki að
hlusta á hann, fyrr en
kom að kvæðunum StuðlafallJ
Meinlætamaðurinn, Nætur-'
hrafn, Strætisskarfur, I Dísa-
skóg. Eftir það koma önnur,
sem bera til manns eitthvað
af ilmi og andblæ skáldskap-
arins, svo sem Náttfall, Svart
og Hvítt, Aftann og Árlog,
Hafsýn, Útleið, Nornagaldur,
Leiðsla. Kvæðið Leiðsla sýnir
vel skáldeðli Kristjáns og þær
fallegu hendingar, sem stund-
um drjúpa úr penna hans:
Loftdís mér kraup við liljubeð,
letraði hún þar gulli með
leyndardóminn um lífsins ást
löngunar þess, sem oft mér
brást.
Daggúðinn hneig af grænni
grein
glitraði perlan tær og hrein.
Festingu himins hlaut ég sjá,
himneskum ljóma ofin blá.
Kvæði eins og Meinlætamað-[
urinn sýnir vel styrkleika og
einnig veikleika Kristjáns:
Ég sé hann á sömu slóðum,
sveimandi í regni og vind.
Tötrarnir hanga í tætlum
um titrandi beinagrind.
Áþján í andardrætti,
ofstækis hræði-mynd.
Brennur í huga og blóði
barátta um trú og synd.
Með ægi-leiftrum í augum
aldrei sá finnur værð,
hokinn og herðaskakkur
haltrar í allri færð.
Svo nærri er höfundurinn
markinu, en bætir þó ekki við
þeim úrslitaorðum, sem full-
gera myndina. I Svart og
Hvítt lýsir hann tveim ólíkum
konum, og er önnur þeirra
kona tálsins:
Það er kona, kona tálsins,
kona, sem að bálið magnar.
Gjöf til mín frá Satan sjálfum,
sending beint úr neðsta díki.
Og ég veit, að yndi hennar
er að rífa og sundurslíta
hjartans tryggð og hugann
góða,
heilög vé og bræðraskyldu.
Ég veit ekki, hvað gagnrýn
in okkar kann að segja um
þessi kvæði Kristjáns, hún er
venjulega glögg á veilurnar,
en sjaldan framsýn, hún kall-
ar spírur ungu skáldanna að-
eins spírur, en hana skortir
oft ímyndunarafl til að sjá að
upp af þessum veiku spírum
á skáldblóm höfundarins að
vaxa.
Baldur.
Ohappadagsblaðið uppmálað
Fyrir nokkrú, nánar tiltekið
12. júní, kom í svokölluðu Mónu-
dagsblaði grein, þar sem farið var
alrangt með ummæíi mín í út-
varpi h. u. b. mánuði fyrr. Eg
sendi blaðinu greinarkorn 16. s.
m. með leiðréttingu á þessu. En
þessi aumingja snepill, sem segist
vera „blað fyrir alla“ hefur nú
komið út í þriðja sinn, án þess að
birta grein mína, og virðist
því ekki vera blað fyrir mig —
sem ég verð að telja mér mikinn
sóma.
En þar sem ég vil gjarnan, að
leiðrétt sé mishermi, þótt ekki
sé úr merkari stað tekið en þess-
um bleðli, vil ég biðja Morgun-
blaðið að gera svo vel að birta
þetta úr grein minni:
„Blaðið segir:
„Sjálfur Formaður Fjárhags-
ráðs var sendur á stúfana í út-
varpinu fyrir skömmu, og taldi
hann sjálfsagt, að menn hættu
við að byggja hús, sem eru hálf-
komin upp og létu þau grotna
niður, því að í því væri fólgin
hinn sanni þegnskapur gagnvart
þjóðinni."
Hér er svo gersamlega snúið
við orðum mínum, að lengra verð
ur ekki komizt. Ummæli mín
voru þessi:
„Það hefur verið föst regla
fjárhagsráðs frá því er það hóf
starf sitt á þessu sviði á miðju
sumri 1947, að láta jafnan það
ganga fyrir af húsum og mann-
virkjum, sem byrjað var á, og
þá einkum það, sem langt er kom
ið áleiðis.
Fyrir þessu eru augljósar og
óhrekjanlegar ástæður. Það er
augljóst, að ef takmarka þarf
slíkar framkvæmdir, er það öðru
jöfnu skynsamlegra að halda á-
fram og ljúka einhverjum fram-
kvæmdum en að byrja sí og æ
á nýjum og komast þar af leið-
MÁNUDAGSBLAÐIÐ
fæst á eftirtöldum stöðum úti á landi:
Bókaverzlun Böðvars, Hafnarfirði.
Akureyri: Verzlun Axels Kristjánssonar, Bókabúð
Pálma H. Jónssonar.
Akranés: Andrés Nielsson, bókaverzlun.
Keflavík: Verzlun Helga S. Jónssonar.
Hafnarfirði: Verzlun Jóns Matthíesen.
Selfossi: S. Ó. Clafsson & Co.
Hveragerði: Verzlunin Reykjafoss.
Vestmannaeyjum: Verzlun Björns Guðmundssonar.
Isafirði. Jónas Tómasson, bóksali.
Siglufirði: Hannes Jónsson, bókaverzlun.
Bókaverzlun Lárusar Blöndals, Siglufirði.
Auk þes er blaðið selt í helztu bókabúðum
Reykjavíkur — greiðasölustöðum og öðrum blað-
sölustöðiun.
Þeir, sem beðið hafa um árgang Mánudags-
blaðsins 1949, eru vinsamlega beðnir að hringja
í síma 3975.
andi ekki að lokamarki með
nema lítið eitt.----—
Út frá þessari reglu var nú í
ársbyrjuh, eins fljótt og unnt var
að koma því af, gengið í það að
endurnýja leyfi fyrir þeim fram-
kvæmdum, sem hafnar voru.“
Hér er því öllu snúið öfugt hjá
blaðinu.
Þá er sagt í sömu grein:
„Einnig taldi hann sjálfsagt, að
stór iðnfyrirtæki, eins og Rafha
í Hafnarfirði, yrðu að hætta störf
um og segja starfsfólki sínu upp,
af því að ekki fást flutt inn smá-
stykki í vélar, sem annars eru
fullgerðar. Mér er sagt, að þessi
stykki muni kosta um 2000 doll-
ara i erlendum gjaldeyri, og ef
þau fáist, muni verksmiðjan geta
starfað ófram i sumar. En þetta
leyfi má ekki veita, það brýtur
í bág við þjóðarhag, segir for-
maður fjárhagsráðs.“
Út af þessu er mikið lagt.
Hvaðan í ósköpunum hefur
greinarhöf. fengið þessa vitleysu.
Hvergi í erindi mínu er vikið
að þessu. Á hinn bóginn er þar
frá því sagt, að athugun fari fram
á því, hvernig unnt verði að
skipta þeim gjaldeyri niður, sem
von er á, á fyrri helmingi ársins.
Þar eru nefnd: 1. matvæli, 2.
rekstrarvörur framleiðslunnar. 3
nauðsynlegustu byggingarvörur.
4. „að forðað sé yfirvofandi rekstr
arstöðvun í iðnaði”. 5. gjaldfalln-
ar greiðslur. 6. „duldar greiðsl-
ur”, sem með engu verður komizt
hjá, svo sem skipagjöld.
Um smáhlutina til Rafha er
það hinsvegar að segja, að því
líkar hliðstæður eru mýmargar
fyrir fjárhagsráði í hvers konar
iðnaði og er og verður bætt úr
jafn harðan og möguleikar eru
fyrir hendi, því að fjárhagsráð
sér alveg eins vel og Mánudags-
blaðið, að það er skynsamlegt, að
láta reks^jr halda áfram um
stund með slíkum úrlausnum.“
I stað greinar minnar birtir
þessi blaðsnepill, sem virðist
ganga með sífelldan kláða eftir
því að geta sagt ósatt, níðgrein
um fjárhagsráð.
Að hætti slíkra kláðableðla er
flestu haldið í óljósum vending-
um. „Útvegsbóndi austan af landi
kom hingað“. „Fyrirtæki hér í
bæ“. „Annað fyrirtæki“. „Þetta
eru ekki nema lítil dæmi“ o. s.
frv., sbr. „ólyginn maður sagði
mér“, sagði Gróa á Leiti.
Sama er um dylgjurnar, að við
í fjárhagsráði -„höfum auðgazt",
að einhver „einkafyrirtæki" eða
,,klíkur“ standi að athöfnum okk-
ar o. s. frv.
Eg finn vel, að ég verð að
biðja bæði sjálfan mig og aðra
afsökunar á því, að ég skuli lúta
að því, að taka sýnishorn úr þess
ari saurþró. En eitt atriði er þó
þess eðlis, að rétt virðist að leið-
rétta það, þó að það hafi áður
verið leiðrétt við rétta aðila. Það
er um fisksöluna tll. Póllands,
sem fjárhagsráð á að hafa eyði-
lagt með seinlæti sinu og illvilja.
Um það var á sínum tíma samin
stutt greinargerð, út af óhróðri
Þjóðviljans, sólufélaga og sam-
sjúklingi Óhappadagsblaðsins. —
Þessi greinargerð er svohljóðandi:
„18. jan. 1950 barst fjárhagsráði
bréf frá Sölumiðstöð hraðfrysti-
húsanna, um sölu fisks til Pól-
lands. Þetta var á laugardags-
morgun og var ekki haldinn
fundur í fjárhagsráði fyrr en
mánudaginn eftir, þann 20 jan.
Þá var bréfið tekið fyrir og
fylgir hér á eftir bókun frá þeim
fundi um afgreiðslu málsins.
„Lagt fram bréf Sölumiðstöðv-
ahi hraðfrystihúsanna, þar sem
sótt er um heimild til vöruskipta
við Pólland, þ. e. sala á 700 tonn-
um af hraðfrystum fiski gegn
kaupum á kolum o. fl. Oddur
Guðjónsson flutti tillögu um að
fjárhagsráð, af sinni hálfu, fallist
á að keyptar verði eftirtaldar
vörur fyrir andvirði fisksins:
tonn kr.
11.000 kol 1.405.000
300 smíðajárn 300.000
100 þakjárn 162.500
, 120 pípur 143.000
og var tillagan samþykkt með 5 samhljóða atkvæðum.“
Eins og sjá má af fundargerð-
inni og dagsetningu bréfs frá
Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna,
afgreiddi fjárhagsráð málið eins
fljótt og auðið var. Var afgreiðsl-
an tilkynnt Sölumiðstöð hrað-
frystihúsanna sama dag og jafn-
framt að fjárhagsráð óskaði þess,
að reynt væri að fá keyptar þess-
ar nauðsynlegu vörur fyrir fisk-
inn, en mundi annars reiðubúið
að endurskoða vörulistann, ef
breyta þyrfti honum til að greiða
fyrir því að viðskiptin gætu far-
ið fram. Var það og gert 26. jan.,
sbr. bréf til viðskiptadeildar ut-
anríkisráðuneytisins. -— Var því
engin fyrirstaða af þess_hálfu á
viðskiptum þessum. En síðar kom
í ljós, að sá grundvöllur, sem þau
voru byggð á, var alls ekki í
samræmi við það, sem haldið var
fram í fyrstu. í skeyti frá sendi-
ráðinu í Osló, sem barst nokkru
síðar, kemur fram, að Pólverjar
eru mjög tregir á að kaupa af
okkur hraðfrystan fisk og leggja
höfuðáherzlu á síldina, e nda
urðu • niðurstöður af samninga-
umleitunum þær, að einungis var
seldur hluti þess magns af hrað-
frystum fiski, sem upphaflega
var gert. ráð fyrir, ekki vegna
seinlætis fjárhagsráðs, heldur
hinu, að Pólverjar voru ekki fá-
anlegir til að kaupa.“
Það er svo ekki nema í fullu
samræmi við pokahátt þessa um-
rennings, að krefja mig svars um
ýmislegt, m. a. hvað bankarnir
hafa „fengið ákveðin fyrirmæli
um“ og hvort ríkisstjórnin ætli að
flytja inn „marga lúxusbíla“ o. fl.,
eftir að það hefur látið undir höf-
uð leggjast að birta meinlausa og
að nokkru leyti gamansama
grein, sem ég sendi því til birt-
ingar.
Magnús Jónsson.