Mánudagsblaðið - 04.09.1950, Blaðsíða 3

Mánudagur 4. september 1950
MÁNUDAGSBLAÐH)
3
Ber og I
íslenzka sumarið er stutt,
en vetrarskammdegið langt.
Okkur, sem hér búum á þess-
um nyrzta hjara veraldar, er
því mikil nauðsyn að nota
okkur sem bezt þau gæði, sem
Sumar/úð hefur upp á að
bjóða.
Þrátt fyrir mikinn inn-
flutning á bifreiðum, eða
öllu heldur vegna innflutn-
irígs á bifreiðum og mörgu
öðru óþarfa rusli, sem selt
er með margfaldri álagningu,
•— stundum um bakdyr og á
svörtum markaði, 'hefur ekki,
þrátt fyi’ir margendurtekin
blaðaskrif og áskoranir, feng-
izt að flytja inn ferska, þurrk-
aða eða niðursoðna ávexti.
Það er því mjög virðingar-
verð viðleitni, sem færzt hef-
ur í vöxt á seinni árum, að
fólk notfæri sér það, sem ís-
lenzk náttúra hefur upp á
að bjóða — ,,berin“.
Fólki er farið að skiljast,
að á bak við berjatínsluna
felast meiri heilsusamleg verð
mæti en áður var álitið. Ber-
in eru efnarík og holl fæða,
— sannarlegt sólskin í skugg-
um skammdegisins. Auk þess
sem berin eru holl og nyt-
söm fæða, er bömum og ungl-
ingum óblandin ánægja af því
að fara til berja.
En nú á seinni árum eru að
falla á þessa ánægju allmiklir
skuggar. Það líður nú ekki
svo dagur, að blöð og útvarp
flytji ekki auglýsingar, þar
sem landeigendur, hver í kapp
við annan, banna berjatínslu
í landi sínu. Hvers vegna ? —
Ég fullyrði, að í löndum þess-
arra jarða, þar sem berja-
tínsla er bönnuð, fara þúsund
ir eða millj. lítra. af berjum
undir snjóinn árlega. .Hverj-
um kemur það að gagni?
Ábúendur jarða eða aðrir
umráðamenn lands hafa, eft-
ir fregnum að dæma, ekki að-
eins tekið gjald af þeim, er
berin tína; heldur einnig fyr-
ir að aka um vegarspotta,
sem þeir kalla einkaveg, án
þess að hann beri þess nokkur
merki. Þetta bann á einkum
við jarðir í nágrenni Reykja-
víkur.
Nú vil ég leyfa mér að
spyrja þessa ágætu bændur,
sem vegna góðra markaðsskil-
yrða eru hinir efnuðustu á
landi hér. Hverjir eru það,
sem kaupa búsafurðir ykkar
og leggja þar með grundvöll-
inn undir ykkar efnalegu af-
komu?
Eruð þið máske orðnir svo
vel stæðir, að þið óskið ekki
eftir eða þurfið á að halda
neinni samvinnu við þann
lýð?
Nú er ekki svo, að hér sé
verið neinu að ræna. '
ierjalw
Ég var með í berjaferð nú
fyrir skemmstu, þar sem í
landi einnar jarðar tíndu ber
um eitt hundrað og tuttugu
manns þennan dag. Bóndan-
um voru greiddar fimm krón-
ur fyrir hvern mann, er þarna
tíndi. Ég tel þetta sæmilega
vasapeninga á einuni 'degi,
tekna á jafn auðveldan hátt.
En hvað skeði? Tveim dög-
um seinnaj kom í dagblaði
æsifregn, (sennilega frá ein-
um þeirra, sem banna land
sitt), þar sem þetta dæmi er
nefnt um átroðning fólks og
þess um leið getið, að fæstir
hefðu haft leyfi landeiganda
til tínslunnar. Þess var einn-
ig getið í líku sambandi, að
það væri raunverulega sama
■að stelast í berjaland og fara
með óleyfi í veiðiá. Nei, mað-
ur góður! Nokkrir ríkir
„sportidiótar“ hafa keypt
veiðiréttinn í ám á ís-
landi. Þær hafa ekki
verið og verða ekki dægra-
stytting eða ánægjuefni barna
og unglinga, og ekki verður
laxinn hilluskraut í búri,,
nema fárra útvalinna hús-
mæðra.
Fæstir bændur hafa svo
mikinn vinnukraft eða tíma
frá daglegum störfum, að
sumrinu, að þeiri geti varið
honum til berjatínslu. Þess
vegna, bændur góðir, bannið
ekki ber jatínslu í löndum ykk-
ar. Það má vera, að þið haf-
ið til þess lagalegan rétt, en
siðferðilegan ekki. Við liöf-
um ekki efni á því að notfæra
ekki þau heilsusamlegu verð-
mæti, sem „móðir jörð“ rétt-
ir okkur upp í hendurnar.
Berjafólk! Gangið vel um
berjalandið, greiðið landeig-
anda sinn skatt, ef þess verð-
ur krafizt, en verið óhrædd
að knýja á dyr þess, sem
land sitt bannar, ég trúi ekki
öðru en hann opni, ef hann
hugsar málið rétt.
Að endingu þetta. Það er
bannað með auglýsingum að
tína ber með „berjatínu". —
Jafnvel Ferðaskrifstofa ríkis-
ins auglýsir það sem algjöi’t
bann. Ég vil spyrja: Hver
hefur sett þau lög ? Ég er ekki
lögfróður maður, þess vegna
langar mig til að vita þetta.
„Berjatína“, sem svo er köll-
uð, er lítið áhald, ekki ólíkt
gi’eiðu, sem smeygt er gegn-
um lingið. Verða þá bei’in
eftir á greiðunni. Þetta áhald
eykur mikið afköst þess, er
tínir, en ég fullyrði eftir eig-
in reynslu, að það er með öllu
óskaðlegt fyrir berjalandið.
Getur nokkurn undrað það,
þótt fólk, sem kaupir dýran
farkost, auk réttsins til veru
ENDANLEGT HRUN KRÓNUNN-
AR NU FYRIRSJAANLEGT
Það sem nú þykir ugg-
vænlegast í fjármálum
landsins er þetta, hve
hraðfara hinn íslenzki
gjaldeyrir tapar gildi sínu
og hverSrí vonlaust það 'er
orðið fyrir menn að spara
afurð ’vinnu sinnar og
geyma hana í peningum til
síðari tíma. Hvort heldur
við leggjum okkar spöruðu
aura í banka, lánum þá út,
kaupum tryggingu eða
geymum seðlana í liandrað-
anum, er féð í jafnri hættu
— það bráðnar niður og
Ieysist upp eins qg snjór á
vordegi.
Ríkið er nú hætt að á-
byrgjast gjaldeyri sinn —
það er meira að segja sjálft
gengið í hóp ræningjanna,
sem sjtuðla að verðfalli
krónunnar eða minnkun
kaupgildis hennar (sjá
Mánudagsblaðið 19. júní,
24. tbl.), ekki þó með geng-
isfellinguimi síðustu, eins
og svo margir halda, því að
Iiún var ekkert annað en
óhjákvæmileg afleiðing af
því innanlands verðfalli,
sem yfir peningana hafði
gengið. Skráning krónunn-
ar verður eins og annað
verðlag að standa í sam-
ræmi við kaupmátt hennar
heima fyrir — annars er
gengið falskt og það sýnir
sig í því, að verzlunin með
gjaldeyri fer að fara fram-
hjá bönkunum á svonefnd-
an svartan markað, sem
svo jafnvel getur orðið
erfitt að uppræta, enda
sinnar í ber jalandinu, reyni að
afkasta sem mestu?
Mér er kunnugt um, að
í Noregi er þetta áhald not-
að við berjatínslu með góð-‘
um árangri og talið svo sjálf-
sagt að nota það, að sá, sem
færi þar í berjamó með „tvær
hendur tómar“, yrði að al-
mennu athlægi.
Þetta litla meinlausa áhald
hefur verið reynt að gera
sem torti’yggilegast hér á
landi með allra handa „Gróu-
sögum“. Mér þætti ekki ó-
sennilegt, að þær væru fædd-
ar hjá þeim bændum, sem á-
kafastir ei’U í að loka lönd-
um sínum fyrir berjafólki.
Fréttir berast um það, aðl
nú sé berjaái’. Fréttir berast
einnig um skort á gjaldeyri.
Ég skora á alla, sem eiga þess
nokkurn kost, að tíría eins
mikið og mögulegt er af ís-
lenzkum ávöxtum, hvenær og
hvar, sem því verður við kom
þótt gengið sé leiðrétt. —
Af fölsku gengi stafar
einnig „uppbótapólitíkin“,
sem verkar eins og drep í
atvinnulífiriu óg siðspillir
því gersamlega á stuttum
tíiría, sem þó getur Iengsl
éitthvað fyrir óvænt höpp.
Það eru einmitt óvæntu
höppin, sem hafa ruglað
alla útreikninga síðasta
áratuginn og haldið því á
floti sem vildi sökkva. Það
eru þessi höpp, sem liafa
gert stjórnina ruglaða og
þjóðina óviðráðanlega. Það
eru höppin, sem Iiafa gert
varkára hugsandi menn að
ómerkingum, er þeir bentu
á stjórnleysið og spáðu ó-
íarnaði. Það eru óútreikn-
i
uðu höppin: — stríðsgróð-
inn — Hvalf jarðarsíldin —
ísfiskssalan til Þýzkalands
og nú seinast Marshall-
hjálpin, sem Iiafa breytt
stórframleiðendum úr
skikkanlegum Grímsbylýð
í Monte Carlolýð af áfjáð-
ustu tegund — gert þá og
reyndar þjóðina alla að
fjárhættuspilurum, sera
spila með síhækkandi inn-
lögum og hafa þar með
raunverulega dæmt sig úr
leik í fjármálaviðskiptum
•siðaðra þjóða.
Nú hefur þjóðiu biðið
eftir stórvinning í síld, sem
ekki kemur. En það er sama
þótt liún liefði fengið allt
það síldarmagn, sem unnt
var að draga á Iand og
koma í verð, það hefði ekki
komið okkur á réttan kjöl
og langt frá því. Þ\i að
samhliða spilaæðinu Iiefurj
einnig gripið um sig annað
æði og það er fjárfesting-
arkapphlaupið, sem er bein
afleiðing af því að menn
eru hættir að treysta
gjaldeyrinum. Einstakling-
ar reyna að Iosa sig við þá
peninga, sem þeim áskotn-
ast og kaupa bara eitthvað
fyrir þá, sem fáanlegt er
Þetta hleypir auðvitað upp
verði t. d. á húsum, fast-
eignum og byggingarviimu,
sem svo aftur kemur fram
í lækkuðum kaupmætti
krónunnar, sívaxandi kaup
kröfum og hækka uli vöru-
verði.
í flokkastríðinu er og
slegizt um að ná tökum á
ríkistek junum og Marshall-
fénu og festa þá peninga
í ýmsum fyrirtækjum og
stofnmium — síldarverk-
smiðjum, stórskólabygg-
ingum, stórraf vi rkjumim,
togarakaupum, sements-
verksmiðju, áhurðarverk-
smiðju og mörgu fleiru,
sem hvert í sínu lagi getur
sýnst mjög framfaravæn-
Iegt ,en í lieildinni merkir
allt of snögga byltingu í
atvinnuvegum þjóðarinnar
— yfirkapítalíseringu á
búi einstaklinga og þjóðar-
lieildarinnar, sem engin
leið er að ráða við né með-
ul til að reka af skynseaii
og á arðbæran hátt.
Þegar það kemur nú fril,
hvað það eru orðnir fáir
einstaklingar, sem þekkja,
hugtakið „arðbær rekst-
ur“, þá má svo sem nærri
geta, hvernig ótíndmn
flokkaskjólstæðingum
gengur að reka opinber
fyrirtæki öðruvísi en þá
þau, sem eru einhverjar
nægtanámur eða njóta til-
búinna fríðinda og forrétt-
inda. Að nú t. d. kommún-
istar gætu rekið liér nokk-
uð án strangasta þræla-
halds, sýnist gersamlega
útilokað, livað sterka trú
sem þeir hefðu og hvað
góðan vilja.
Þegar þess er svo gætt,
að við erum farnir að taka
stór erlend lán til f járfest-
ingar undir stjórn ein-
hverra flokkagæðinga, sem
standa undir óábyrgri
flokkastjórn, ekki kunna
að reka fyrirtæki, og eru
uppaldir í þeim hugsunar-
liætti að ríkið eigi að bera
allt tap og jafna öll met
með því að láta bankana
gefa út falska og sílækk-
andi peninga — þá er það
víst, að fjárhagskerfi okk-
ar er nú þegar raunveru-
Iega lirimið.
Þeim sem þetta ritar er
kunnugt um að erlendu
sendisveitirnar hér vita
vel um þetta ástand. Opin-
berlega mega þær þó ekk-
ert segja út yfir þær
skýrslur, sem þær gefa
stjómum sínum. Þó að
milliþjóða demókratí hafi
tekið stórkostlegum fram-
förum á þéssari öld, er það
ekki lengra komið en svo,
að stærri ríkin nota sér
erín neyð hinna smærri
ráðleysingja, sem hvorki
kunna né vUja reka ábyrga
f járhagsstjórn. Það er lít-
ið um hollar ráðleggingar
í milliþjóðaviðskiptum,
einnig hér á vesturlöndum,
og yfirleitt sú skoðun ríkj-
andi, að ráðleysingjar læri
ekki á neinu nema að fara
á liöfuðið. Fleirflokkaveldi
tekur og yfirleitt engum
ráðleggingum á meðan
snefill er eftir af óeydöu
lánstrausti eða öðrum
verðmætum, eem hægt er
að ræna eða skipta upp
með hrossakaupum. Kjör-
orð flokkanna er og verður
Framh. á 7. síðu