Mánudagsblaðið - 04.12.1950, Blaðsíða 4

MÁNUDAGSBLAÐH)
Mánudaguc 4. .desetnber 1950
MÁNUDAGSBLAÐIÐ
BLAD FYRIR AILA
Ritstjóri og ábyrgðarmaóur: Agnar Bogason
BlaðiS kemur út á mánudögum. — Verð kr. 1,50 í lausa-
atflw, en árgangurinn, 52 blöð, 48 krónur
Afgreiðsla: Tjarnargötu 39.
Símar ritstjórnar: 3496 og 3975.
Prentar öja Þjóóviljans hf.
L jsi
:
Bókaheimur á heljarþröm
Nú í fjöguc eða fimm ár
hafa Islendingar verið eins
andlega einangraðir frá um-
heiminum og ef land þeirra
væri á annarri stjörnu. Er-
Iendar bækur hafa varla sézt
hér á landi fremur en glóandi
gull. Allir andlegir stórvið-
burðir síðustu fimm ára, nýj-
ungar í bókmenntum, listum,
vísindum og tækni liafa farið
þegjandi og hljóðalaust fram-
hjá Islendingum. Stórmerk
rit, sem vakið hafa alheims-
athygli, hafa í mesta lagi bor-
izt hingað til lands i örfáum
eintökum. Islenzkir sérfræð-
ingar á mörgum sviðum eru
í mestu vandræðum, af því að
þeir fá ekki erlend rit til að
kynna sér nýjungar í sérgrein
um sínum. Þeim örlitla gjald-
eyri, sem veittur hefur verið
til kaupa á erlendum bókum,
hefur að verulegu leyti verið
varið til kaupa á ensku reyf-
ararusli, því að slíkar bók-
menntir eiga alltaf vísa kaup-
endur.
Því hefur verið borið við
af innflutningsyfirvöldunum,
að ekki sé hægt að veita leyfi
t. d. til kaupa á erlendum bók-
um vegna skorts á gjaldeyri.
En skrítið er það, að á sama
tíma sem erlendar bækur hafa
verið næstum eða alveg ófá-
anlegar hér, hefur fengizt
flutt inn heilmikið af alls kon-
ar vitaóþörfu skrani, glysi og
glingri. Á sama tíma og er-
Igndar bækur hafa ekki sézt,
eru í búðum allar hillur full-
ar af hringum, armböndum,
keramik af lélegustu tegund
og öðru álíka dóti, sem inn-
flutningsleyfi hefur fengizt
fyrir. (Eða 'hefur því öllu
verið smyglað?)
Þegar innfl.yfirvöldin hafa
verið gagnrýnd fyrir innflutn-
ingsbannið á erlendum bók-
•\ •vr ui' rui /yi ihi *m mm
um, hefur svarið oftast verið
það, að þessi andlega einangr-
un mundi reynast hin mesta
lyftistöng fyrir íslenzkar bók-
menntir og allt menningarlíf
hér á landi. I þessari skoðun
felst auðvitað það, að íslenzk-
ar bækur séu svo aumar, að
enginn mundi kaupa þær, ef
völ væri á erlendum bókum.
En þótt margt sé lélegt í ís-
lenzkum bókmenntum, hefur
reynslan þó sýnt, að þetta er
hrein firra. Aldrei hafa ís-
lenzkar bækur selzt eins vel og
á síðari hluta stríðsáranna,
þegar allt flóði í útlendum
bókum.
Þá hefur og verið reynt að
halda því fram til afsökunar
bókabanninu, að það þurfi
ekki að saka svo mjög, því að
beztu rit erlendra bókmennta
muni að jafnaði verða þýdd á
íslenzku. En raunin hefur orð-
ið önnur. Rit þau, sem vakið
hafa mesta athygli í hinum
alþjóðlega bókmenntaheimi á
síðustu árum, hafa alls ekki
fengist þýdd á íslenzku, svo
sem rit Sartres eða Nóbels-
verðlaunaskáldsins Faulkn-
ers. Hins vegar hefur allt
flóð hér í þýðingum á reyfara-
rusli af allra lélegasta tagi.
Það væri sök sér, þó að þýdd-
ar væru á íslenzku leynilög-
reglusögur eftir höfunda, sem
framarlega standa á því sviði,
svo sem Ellery Queen, Agötu
Christie og Dorothy Sayers,
en ekki er einu sinni því að
heilsa. Það, sem þýtt hefur
verið, eru viðbjóðslegir glæpa-
reyfarar af svo aumu tagi,
að dýpra verður alls ekki
sokkið. Bókmenntir ejns og
Basil fursti og Percy hinn ó-
sigrandi eru ekki boðlegar
neinni skynsemi gæddri veru,
ekki einu sinni hálfvitum. En
Iþetta rusl fær að koma út í
geysistórum upplögum og
kvað vera mikið lesið af börn-
um, enda vel til þess fallið að
gera þau að aumingjum eða
glæpamönnum. Kannske ekki
eins siðspillandi, en svipaðar
að bókmenntagildi, eru hinar
óteljandi ungpíusögur, skáta-
sögur og kostskólasögur, sem
eru orðnar andsityggileg
plága. Það er ekki til svo ves-
all ungpíuhöfundur á Norður-
löndum, að ekki sé búið að
þýða sögur hans á íslenzku
samstundis og þær koma út
erlendis. Flestallar þessar
sögur eiga það sammerkt, að
þær eru viðbjóðslega væmn-
ar og grátklökkar, svo að
menn flökrar við. Sumir kalla
þessar bókmenntir rómantísk-
ar, en það er ekki góð gamal-
dags rómantík, heldur við-
bjóðsleg og úrkynjuð vella,
ætluð fyrir hinn allra aum-
asta smáborgara- og elda-
buskusmekk.
Hvað líður landvarnar-
málunum. ráðherra?
Herra ritstjóri,-
styrjaldár kemur, en ræðir
Það er til í landinu meira en
nógur pappír fyrir bækur eins
og Basil fursta og Stellu í
■kostskólanum, eða hvað þær
nú heita þessar bókmenntir.
En á sama tíma og þessar
bókmenntir flæða yfir íslenzk
heimili og spilla smekk ungra
og gamalla, geta blöðin varla
komið út fyrir pappírsleysi,
og merk íslenzk rit og hinar
örfáu þýðmgar góðra erlendra
bóka verða að koma út í smá-
upplögum. Pappírsskorturinn
er nú á góðum vegi með að
reka smiðshöggið á það, sem
banninu á erlendum bókum
tókst ekki alveg að gera, sem
sé að leggja þann bókmennta-
heim, sem íslenzkir lesendur
hafa aðgang að, algerlega í
rústir. Erlendar bækur fást
ekki fluttar inn, pappír fæst
ekki fluttur inn, og verulegum
hluta af þeim litla pappír, sem
fæst, er varið til að gefa út
Basil fursta og álíka bók-
menntir. Hins vegar fá gróða-
brallsmenn, sem eiga upp á
pallborðið hjá stjórnarvöld-
unum, að flytja inn glerkýr og
postulínshunda, sem eru talin
stórum meiri þarfaþing en
bækur eftir Sartre, Faulkner
og O’Neill, eða pappír til að
prenta á beztu rit Islendinga
sjálfra. Þetta talar sínu máli
um menningaráhuga og and-
legt ástand íslenzkra valda-
manna anno domini 1950.
Basil fursti er verðugt tákn
fyrir andlegt líf þeirra.
Ajax.
Margir spyrja þessa dag-
ana, hversu líði landvarnar-
málum íslenzku þjóðarinnar
og hverjar fyrirætlanir ríkis-
stjórnin hafi í hyggju um þau
nauðsynjamál.
Eitt dagblaðið, Vísir, ræddi
þetta mál af skynsemi fyrir
nokkrum vikum en nú
hefur verið iítið ymprað á
þessum málum síðustu vikurn
ar. Hið vofeiflega ástand í al-
þjóðamálum hlýtur að vekja
þá spurningu meðal almenn-
ings, hversu sé um landvarn-
armál Islands búið á þeim tím-
um, þegar svo getur vel farið,
að styrjöld brjótist út fyrir-
varalaust milli heimsveld-
anna.. Island gæti vel orðið
skotspónn stórveldanna, ef
ekki yrði svo um húntana búið
strax, að þjóðin gæti með
nokkru öryggi horft í fram-
tíðiiia. Þetta blað hefur Ieitt
;gild rök að því, hve mikil nanð
syn sé fyrir okkur að efla
landvarnir hér heima. og
tryggja beina aðstoð frá sam-
her jum okkar, sem vilja frelsi
og frið.
Þjóðin hefur gengið í banda
lag með lýðfrjálsum þjóðum
gegn ofbeldi og kúgun komm-
únista, og fulltrúar okkar
hafa setið fundi þessara
þjóða. Utanríkisráðherra hef-
ur enn ekki séð tilefni til þess
að skýra þjóðinni frá niður-
stöðum slíkra funda né á-
kvörðunum um þátttöku okk-
ar. Er svo helzt að sjá að
hann óttist tvennt aðalllega,
fylgistap og reiðilestur komm
únista í málgagni þeirra. Ef
svo er komið, og um það bland
ast mönnum ekki lengur hug-
ur, að nauðsyn krefst raun-
hæfra ráðstafana gegn yfir-
vofandi hættu, þá er ástæðu-
laust að óttast fylgistap.
Skynsamleg skýring á öllum
aðstæðum mun falla í góðan
jarðveg hjá öllum hugsandi
mönnum.
Ræða utanríkisráðherra 1.
desember fjallar að nokkru
um þetta mál og getur þess
jafnframt, að landslýður viti,
hvaða stefnu skuli fylgt. Ráð-
herrann gleymþ* því, að hann
hefir ekki gefið laníjslýð
nokkra hugmynd um, hvert
hlutskipti okkar verður, ef til
hins vegar um, að augl jóst sé,
hvað við gerum. Bjarna Bene-
diktssyni þarf ekki að bland-
ast nokkur hugur um, hvers.
er þörf — en því þessi leynd ?•
Island er enn í þeirri að-.
stöðu að geta ekki tekið virk-
an þátt í baráttu lýðfrjálsu-
þjóðanna gegn ofbeldi einræð-
isins. Okkur hafa boðizt tæki--
færi til þess að koma á stofn
hér landvarnaliði bæði til þess,
að tryggja íslenzka þegna og,
svo til þess að hjálpa til í
þeirri baráttu, sem allur hinn
frelsisunnandi.heimur vill. Við
getum ekki stært okkur af
frelsi án þess að leggja eitt-.
hvað í sölumar fyrir það
frelsi, sem við erum svo
hreyknir af..
Við verðum að kref jast þess
af ríkisstjórniimi,. að hún látí
landsmenn vita, hvað er á döf-
inni í þessum málum. Við get-
um ekki skapað landvarnarlið
fyrirvaraiaust. Stórþjóðirnar
bíða þess ekki, að við förum
samningsleiðina, ef til skyndi-
legrar styrjaldar kemur. ís-
land yrði hertekið af öðrum
hvorum aðilanum, og réttur
þess yrði énginn ef herdáms-
þjóðin virðir okkur að vettugi.
p
Og fári svo, að leiðtogar
þjóðarinnár heýkjast á því að
sýna okkur, hve mikii náuð-
syn er á áð vera tilbúnir, þá
verður um okkur skráð aum-
asta síðan í bókinni um bar-
áttu hinna r frelsis-unnafidi
þjóða.
(Aðsent).
SKRÍTLIIR
Konan þreytt: Eg vildi óska,
að ég þyrfti ekki annað en
styðja á hnapp, og þá gerðu
verkin sig sjálf.
Maðurinn óánægður: Eg
vildi óska, að ég hefði þó ekki
væri nema einn hnapp í skyrt-
unni.
— O —
Um ríkismann einn naut-<
heimskan, sem hafði þó gött
vit á nautgripum, var sagt:
„Þegar hann talar um naut,
talar hann eins og maður, þeg-
ar hanu talar um menn, talar
hann eins og naut.“ ; .'
/